W wyborach samorządowych 2024 wybierzemy radnych 16 województw, 314 powiatów i 66 miast na prawach powiatu oraz 2477 gmin. Zagłosujemy także na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Na jakie wynagrodzenia mogą liczyć nasi przedstawiciele?
Zarobki radnych oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast - przepisy
Zasady wynagradzania prezydentów, burmistrzów, wójtów, a także radnych gmin, powiatów i województw zapisane są w kilku aktach prawnych, przede wszystkim w:
- ustawie o samorządzie gminnym,
- ustawie o samorządzie powiatowym,
- ustawie o samorządzie wojewódzkim,
- ustawie o pracownikach samorządowych,
- ustawie z 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw,
- Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych,
- rozporządzeniach Rady Ministrów w sprawie maksymalnej wysokości diet przysługujących radny.
Oprócz tych aktów prawnych kluczowe znaczenie ma również wysokość tzw. kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. To ona jest podstawą do wyliczania konkretnych kwot. Kwota bazowa może być waloryzowana co roku. W ciągu ostatnich kilku lat pozostała jednak na niezmienionym poziomie i wynosi 1789,42 zł.
Wielkość kwoty bazowej oraz ustawy i rozporządzenia tworzą ogólne zasady w obrębie których kształtowane są wypłaty władz samorządowych. Określają maksymalne, a w niektórych przypadkach również minimalne dopuszczalne stawki. Decyzje o tym, jak dokładnie będą wyglądały wynagrodzenia radnych oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast poszczególne samorządy podejmują jednak samodzielnie.
Wynagrodzenia radnych gmin
Radny gminy co do zasady nie otrzymuje z tego tytułu stałej pensji. Przysługują mu jednak diety za udział w pracach rady gminy. Ich wysokość w ciągu miesiąca nie może przekroczyć łącznie 2,4-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Kwota bazowa na 2024 r. to 1789,42 zł. To oznacza, że maksymalna miesięczna wysokość diet radnego w 2024 r. nie może być wyższa niż 4 294,61 zł.
Wysokość diet przysługujących radnym gmin uzależniona jest także od liczby mieszkańców. Najwyższa stawka, czyli wspomniana 2,4-krotność kwoty bazowej (4 294,61 zł w 2024 r.) zarezerwowana jest dla samorządów liczących ponad 100 tys. mieszkańców. W przypadku miast liczących od 15 do 100 tys. mieszkańców najwyższa dopuszczalna stawka miesięczna to 75 proc. tej kwoty (w 2024 r. będzie to 3 220,96 zł). W gminach do 15 tys. mieszkańców najwyższa dopuszczalna wysokość diety radnego nie może być wyższa niż 50 proc. maksymalnej stawki (czyli 50 proc. 2,4-krotności kwoty bazowej). W tym roku oznacza to kwotę 2 147,31 zł. Rada gminy przy ustalaniu wysokości diet radnych bierze pod uwagę pełnione przez nich funkcje (przewodniczący Rady gminy, wiceprzewodniczący, szefowie komisji itp.).
Ile zarabiają radni powiatów?
Podobne zasady jak w przypadku radnych gmin obowiązują radnych powiatowych. Oni także nie dostają stałej pensji, przysługują im jednak diety za udział w pracach rady powiatu. Maksymalna miesięczna wysokość diet nie może przekroczyć 2,4-krotności kwoty bazowej. W jest to 4 294,61 zł (1 789,42 zł x 2,4).
W przypadku rad powiatów obowiązuje również zróżnicowane stawek ze względu na liczbę mieszkańców. Maksymalna kwota (4 294,61 zł w 2024 r.) zarezerwowana jest dla powiatów któremają ponad 120 tys. mieszkańców.
W przypadków powiatów od 60 do 120 tys. mieszkańców wysokość diet miesięcznie nie może przekroczyć 85 proc. tej stawki, czyli 3 650,42 zł w 2024 r. W mniejszych powiatach, do 60 tys. mieszkańców w 2024 r. jest to kwota 3 006,23 zł (70 proc. stawki maksymalnej). Ustalając wysokość diet rady powiatów powinny także uwzględniać funkcje pełnione przez radnych.
Diety radnych sejmików wojewódzkich
Zasada, że maksymalna dopuszczalna wysokość diet przysługujących radnemu w ciągu miesiąca nie może przekroczyć łącznie 2,4-krotności kwoty bazowej (określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe) dotyczy również radnych sejmików wojewódzkich. W 2024 r., podobnie jak w kilku poprzednich latach, jest to 4294,61 zł (1789,42 zł x 2,4).
W przypadku diet radnych wojewódzkich nie ma zróżnicowania ze względu na liczbę mieszkańców. We wszystkich województwach obowiązuje ta sama maksymalna stawka. Przy ustalaniu wysokości diet sejmiki poszczególnych województw powinny brać pod uwagę funkcje pełnione przez radnych.
Pensje wójtów, burmistrzów i prezydentów miast
Wójtowie, burmistrzowie oraz prezydenci miast otrzymują stałe wynagrodzenia. Należą oni do grupy pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru. Na tej liście są nie tylko urzędnicy wyłaniani w wyborach bezpośrednich, ale też np. starostowie, marszałkowie województw czy burmistrzowie dzielnic w przypadku miasta stołecznego Warszawy). Na marginesie – urzędnicy wyższego szczebla w samorządach mogą być też zatrudniani na podstawie powołania. W ten sposób w miastach i gminach zatrudnia się np. skarbników czy sekretarzy.
Wracając pensji do wójtów, prezydentów i burmistrzów. Ich wynagrodzenie w okresie miesiąca nie może przekroczyć 11,2-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. To ta sama kwota która stanowi podstawę do wyliczania diet radnych, czyli aktualnie 1 789,42 zł. Oznacza to, że maksymalna wysokość wynagrodzenia prezydentów, wójtów i burmistrzów pracowników w 2024 r. wynosi 20 041,50 zł.
Przez wynagrodzenie osób na tych stanowiskach rozumie się sumę maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego oraz maksymalnego poziomu dodatku funkcyjnego, a także kwoty dodatku specjalnego. Maksymalne poziomy wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatku funkcyjnego ustalane są odgórnie i są uzależnione od liczby mieszkańców danego samorządu.
Dodatkowo w przypadku pracowników samorządowych z wyboru przepisy wprowadzają również stawkę minimalną. Nie może być ona niższa niż 80 proc. maksymalnego wynagrodzenia. To oznacza, że miesięczne wynagrodzenie wójta, prezydenta i burmistrza w 2024 r. nie mogą być wyższe niż 20 041,50 zł, ale też nie niższe niż 16 033,20 zł.