Zakład Ubezpieczeń Społecznych widzi w komornikach sądowych przedsiębiorców. Ci tłumaczą, że od 1 stycznia 2019 r. bliżej im do funkcjonariusza publicznego niż do osoby nastawionej na zysk. Na razie wygrywają w sądach.
Przykładem są wyroki sądów okręgowych w: Sieradzu z 31 stycznia 2024 r. (sygn. akt IV U 456/23), Łodzi z 1 grudnia 2023 r. i z 20 listopada 2023 r. (pod wspólną sygn. VIII U 1370/23) i Kali szu – z 7 lutego 2023 r. (V 757/22).
Co więcej, wyrok kaliskiego sądu już się uprawomocnił, bo apelację ZUS od niego oddalił 28 września 2023 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi (III AUa 230/23).
Zdaniem sędziów komornicy powinni być traktowani dla celów ubezpieczenia zdrowotnego jak pozostałe osoby prowadzące działalność pozarolniczą, o których mowa w art. 81 ust. 2za ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2561 ze zm., dalej: ustawa zdrowotna).
Różnica w obciążeniu
Zatem – według sądów – podstawę wymiaru ich składki na ubezpieczenie zdrowotne należy ustalać na podstawie art. 79 ust. 1 w związku z art. 81 ust. 2za tej ustawy. To oznacza, że jest nią kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kw. roku poprzedniego, łącznie z wypłatami z zysku. W IV kw. 2023 r. wyniosło ono 7767,85 zł, więc komornicy powinni płacić obecnie składkę zdrowotną w wysokości 699,11 zł miesięcznie (tj. 9 proc. podstawy wymiaru składki).
ZUS twierdzi inaczej – że komornicy są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą i w związku z tym muszą stosować art. 81 ust. 2 oraz 2b–2d ustawy zdrowotnej. To by oznaczało, że muszą płacić składkę zdrowotną od faktycznie osiągniętego dochodu.
Jeżeli zatem komornik płaci podatek dochodowy według skali podatkowej, to powinien odprowadzać – według ZUS – 9-proc. składkę zdrowotną od swojego dochodu. Jeżeli natomiast wybrał liniowy PIT, to oddaje na ubezpieczenie zdrowotne 4,9-proc. dochodu, przy czym nie mniej niż 9 proc. minimalnego wynagrodzenia (obecnie nie mniej niż 381,78 zł).
To, że komornik jest traktowany dla celów PIT jak osoba prowadząca działalność gospodarczą i w związku z tym może wybrać podatek liniowy (19-proc. PIT), potwierdził już wielokrotnie dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Przykładem jest interpretacja indywidualna z 13 listopada 2023 r. (sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.739.2022.12.MZ).
Jak funkcjonariusz
Spory toczą się natomiast o status komornika na gruncie ustawy zdrowotnej. Rozstrzygając je, sądy w pierwszej kolejności zwracają uwagę na art. 33 ust. 1 i 2 ustawy o komornikach sądowych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1691 ze zm.). Z tych przepisów wynika, że „komornik nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej” i nie może prowadzić działalności gospodarczej.
Co prawda kolejny przepis tej ustawy (art. 33 ust. 3) stanowi, że do komornika stosuje się przepisy ustawy o PIT, ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy zdrowotnej dotyczące osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, jednak zdaniem sądów nie oznacza to zmiany „charakteru prawnego podmiotu ubezpieczonego”.
Sądy porównują ten problem do kwestii opodatkowania dochodów komornika sądowego. „Sposób opodatkowania przychodów w ustawie podatkowej nie kreuje samodzielnie ani podstawy działania danego podmiotu, ani jego charakteru czy tytułu ubezpieczenia” – czytamy w uzasadnieniach zapadłych już wyroków.
Podnoszone jest to, że komornik sądowy nie jest podatnikiem wykonującym samodzielnie działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT i – co najważniejsze – nie jest przedsiębiorcą w świetle prawa przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 221 ze zm.), a tym samym nie podlega wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
„Komornik jest funkcjonariuszem publicznym wykonującym określone zadania wynikające z ustawy o komornikach sądowych. Jest organem państwa powołanym do wykonywania orzeczeń sądowych oraz innych czynności określonych w ustawach, posiadającym w tym zakresie władcze kompetencje wobec innych podmiotów. Celem działania komornika sądowego nie jest prowadzenie działalności gospodarczej rozumianej jako zorganizowana działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. Nie jest to także działalność podporządkowana regułom zysku i opłacalności, zasadzie racjonalnego działania i uczestnictwu w obrocie gospodarczym” – wymienił różnice Sąd Okręgowy w Kaliszu we wspomnianym wyroku z 7 lutego 2023 r.
Dodał, że co prawda ryzyko finansowe związane z funkcjonowaniem kancelarii obciąża komornika, ale „nie jest to działalność podporządkowana regułom zysku i opłacalności”. Powód? Komornik sądowy nie może odmówić dokonania określonych czynności urzędowych (jeżeli są spełnione ustawowe warunki), a opłata za te czynności musi zostać określona według zasad uregulowanych w przepisach. ©℗
