Przepisy o zatrudnianiu cudzoziemców zmieniają się jak w kalejdoskopie. Nic dziwnego, że zagadnienie to spędza sen z powiek wielu pracodawcom, szczególnie tym, którzy zatrudniają lub planują zatrudnienie obcokrajowców.
W ostatnich dniach ogłoszono kilka zmian i projektów istotnych zmian przepisów dotyczących pobytu i zatrudniania cudzoziemców w Polsce. Poniżej prezentujemy podsumowanie najważniejszych z nich wraz z opisem konsekwencji dla pracodawców.
Legalny pobyt Ukraińców w Polsce przedłużony do 30 czerwca 2024 r.
W październiku 2023 r. na poziomie Unii Europejskiej (UE) zdecydowano o wydłużeniu ochrony czasowej dla osób uciekających przed wojną w Ukrainie o jeden rok, tj. z 4 marca 2024 r. do 4 marca 2025 r. W związku z decyzją Rady UE, w dniu 9 lutego 2024 r. Sejm uchwalił nowelizację ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (tzw. Specustawa), która przedłuża legalność pobytu ukraińskich uchodźców wojennych do 30 czerwca tego roku. Zgodnie z dotychczasową regulacją pobyt obywateli Ukrainy jest legalny, jeśli przybyli do Polski w okresie od 24 lutego 2022 r. do 4 marca 2024 r.
Nowelizacja zakłada wydłużenie obywatelom Ukrainy okresu ważności wiz krajowych i zezwoleń czasowych, a także terminu do opuszczenia przez Ukraińców terytorium Polski oraz terminu dobrowolnego powrotu obywatela Ukrainy. Wydłużone zostaną również ważności kart pobytu, polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca oraz dokumentów "zgoda na pobyt tolerowany" wydanych obywatelom Ukrainy, a także okres, w którym pobyt obywatela Ukrainy uznawany jest za legalny na terytorium Polski na podstawie wizy Schengen.
/>
Rząd planuje jednak dalsze przedłużenie ochrony z 30 czerwca 2024 r. do 4 marca 2025 r., lecz w późniejszym terminie. Ma to nastąpić w ramach szerszego przeglądu i kompleksowej zmiany Specustawy.
Istnieje grupa cudzoziemców, którzy nie są objęci Specustawą, ale są objęci ochroną zgodnie z zakresem podmiotowym decyzji UE. Najczęstszy, ale nie jedyny przypadek, to obywatele Białorusi posiadający przed wojną zezwolenie na pobyt stały w Ukrainie. Dla tych cudzoziemców wydaje się zaświadczenia o objęciu ochroną czasową i nie dotyczy ich omawiana zmiana Specustawy. Ich prawo do pobytu w Polsce ulega automatycznemu przedłużeniu do 4 marca 2025 r. zgodnie z decyzją UE.
Nowy projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw
W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawił się projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw, który zakłada wprowadzenie szeregu zmian w aktualnych przepisach dotyczących cudzoziemców przebywających i pracujących w Polsce. Termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów został zaplanowany na II kwartał 2024 r. Projekt ustawy nie został jeszcze opublikowany, ale warto wskazać na najważniejsze jego założenia:
- Wdrożenie do polskiego prawa przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1883 z dnia 20.10.2021 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (dyrektywa regulująca udzielanie cudzoziemcom tzw. Niebieskiej Karty UE), która zakłada m.in.:
- Pełna cyfryzacja procesu zatrudnienia.
- uproszczenie zasad uzyskiwania Niebieskiej Karty UE;
- uzyskanie przez posiadaczy Niebieskiej Karty uprawnienia do podejmowania działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy;
- wprowadzenie nowych obowiązków informacyjnych dla posiadaczy Niebieskiej Karty.
Projektowane zmiany przewidują zmianę sposobu składania wniosku pobytowego przez cudzoziemców z formy papierowej na formę elektroniczną, co oznacza, m.in.: obowiązek złożenia wniosku pobytowego podpisanego elektronicznie przez cudzoziemca, obowiązek osobistego stawiennictwa zostanie zachowany w celu pobrania odcisków linii papilarnych oraz okazania oryginałów dokumentów dołączanych do wniosku, odcisk stempla w dokumencie podróży cudzoziemca (paszport), który aktualnie służy jako potwierdzenie złożenia wniosku, zostanie zastąpiony zaświadczeniem potwierdzającym wysłanie wniosku elektronicznie.
- Zniesienie tzw. testu rynku pracy:
Zgodnie z założeniem projektu ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców, tzw. test rynku pracy to przejaw zbędnego formalizmu, zwłaszcza przy relatywnie niskim bezrobociu. Ponadto należy zauważyć, że niektóre zawody są już teraz wyłączone z tego testu, np. informatycy.
Niebieska Karta UE tzw. Blue Card – zmiana minimalnego wynagrodzenia w 2024 r. dla wysoko wykwalifikowanych pracowników
W związku z obwieszczeniem prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2023 roku, od dnia 9 lutego 2024 r. minimalne wynagrodzenie dla cudzoziemców, którzy planują ubiegać się o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (tzw. Niebieska Karta UE – Blue Card) i wynosi 10 733.22złbrutto miesięcznie. Jest to 1214 złbrutto więcej niż wynagrodzenie minimalne dla wniosków złożonych w 2023 r. Nowy próg minimalnego wynagrodzenia ma zastosowanie do wniosków o wydanie lub zmianę Niebieskiej Karty UE złożonych od początku 2024 r., również tych złożonych przed 9 lutego 2024 r.
Zawieszenie programu Poland. Business Harbour.
Program Poland. Business Harbour („PBH”) umożliwiał uzyskanie specjalnych wiz PBH uprawniających do pracy w Polsce dla pracowników firm relokujących się do Polski (tzw. ścieżka biznesowa PBH) oraz dla specjalistów IT określonych narodowości, którzy zamierzali podjąć zatrudnienie w Polsce w jednej z firm uczestniczących w programie PBH (tzw. ścieżka indywidualna). Możliwe było też uzyskanie wiz PBH dla członków rodziny. Program początkowo dotyczył firm i specjalistów z Białorusi, jednakże następnie ścieżka biznesowa została rozszerzona na inne kraje, a ścieżka indywidualna także na obywateli Gruzji, Ukrainy, Armenii, Azerbejdżanu, Mołdawii i Rosji (w tym ostatnim przypadku oczywiście z dalszymi zmianami).
Szybka i prosta ścieżka uzyskania wizy PBH, która umożliwiała również podjęcie zatrudnienia w Polsce bez uzyskiwania zezwolenia na pracę czy założenie działalności gospodarczej, powodowała, że program ten był bardzo popularny wśród firm IT i specjalistów IT, zwłaszcza z Białorusi.
W dniu 26 stycznia 2024 r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych zawiesiło program Poland. Business Harbour w zakresie tzw. ścieżki indywidualnej (ścieżka biznesowa została zawieszona już wcześniej). W komunikacie MSZ wyjaśnia, że program PBH zostaje zawieszony do czasu przyjęcia rozwiązań gwarantujących właściwą weryfikację firm i cudzoziemców będących jego beneficjentami.
Zatem obecnie cudzoziemcy starający się o zatrudnienie w sektorze IT w Polsce mogą nadal aplikować o wizy na zasadach ogólnych, i - w przypadku spełnienia wszystkich wymogów - uzyskać wizę uprawniającą do wykonywania pracy na terytorium naszego kraju.
Nowa strategia migracyjna Polski na lata 2025-2030
1 lutego 2024 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji opublikowało harmonogram prac nad przyjęciem nowej, kompleksowej, strategii migracyjnej na lata 2025-2030.
W 2024 r. mają być prowadzone analizy i prace koncepcyjne skutkujące przyjęciem nowej strategii do końca 2024 r. W pierwszych dwóch kwartałach 2025 r. mają zostać przyjęte nowe regulacje prawne, w tym nowa ustawa o cudzoziemcach.
Cudzoziemcy i pracodawcy powinni zatem śledzić dalszy przebieg prac w tym zakresie, który może skutkować rewolucją w zakresie zasad legalizacji pobytu cudzoziemców w Polsce i ich zatrudniania.