Naczelna Rada Lekarska przyjęła uchwałę o przedstawieniu do konsultacji samorządowych i społecznych projekt nowego Kodeksu Etyki Lekarskiej. Nowelizacja ma na celu zapewnienie wysokich standardów etycznego postępowania w zawodzie lekarza oraz dostosowanie się do nowych wyzwań i oczekiwań w obszarze medycyny.
Pod koniec stycznia na posiedzeniu Naczelnej Rady Lekarskiej przyjęto uchwałę o przedstawieniu do konsultacji samorządowych i społecznych projektu nowego Kodeksu Etyki Lekarskiej. Jak wyjaśniono, jego nowelizacja ma na celu zapewnienie wysokich standardów etycznego postępowania w zawodzie lekarza oraz dostosowanie się do nowych wyzwań i oczekiwań w obszarze medycyny.
"Obecna wersja projektu ma formę zbiorczą, zawiera zarówno nowe artykuły Kodeksu, jak i te, które zostały zachowane z obowiązujących przepisów. Oprócz tego, dołączone są również komentarze wyjaśniające i intepretujące poszczególne artykuły – zostały one zebrane z dyskusji, które towarzyszyły publikacjom propozycji zmian na stronie internetowej Naczelnej Izby Lekarskiej. Opieraliśmy się także na opracowaniach Komisji z poprzednich dwóch kadencji, które niestety nie doczekały się przyjęcia na Nadzwyczajnym Krajowym Zjeździe Lekarzy, który z uwagi na pandemię nie mógł się odbyć. Korzystaliśmy również z opracowania pod redakcją pana profesora Oktawiana Nawrota i komentarza do KEL stworzonego przez Okręgową Izbę Lekarską w Gdańsku" – mówił przewodniczący Komisji Etyki Lekarskiej NRL Artur de Rosier.
Zmiany w Kodeksie Etyki Lekarskiej
Jedna ze zmian dotyczy art. 3 Kodeksu Etyki Lekarskiej. Nowelizowana wersja brzmi: "Lekarz wypełnia swoje obowiązki z poszanowaniem człowieka bez względu na wiek, płeć, rasę, wyposażenie genetyczne, narodowość, wyznanie, przynależność społeczną, sytuację materialną, poglądy polityczne, orientację seksualną lub inne uwarunkowania."
W pierwotnym brzmieniu tego artykułu "lekarz powinien zawsze wypełniać swoje obowiązki". W ocenie NIL zamiana słowa "powinien" na sformułowanie bardziej dyrektywne niewymagające uzupełnienia poprzez "zawsze" ma jednoznacznie wskazywać na nakaz zachowania opisanego w artykule. Ponadto, uzupełnienie artykułu o dodanie do cech różnicujących ludzi i wymagających poszanowania orientacji seksualnej poszerza już zawartą w artykule definicję płci.
W nowelizacji wskazano również, że to nie izba lekarska, a samorząd lekarski dba o przestrzeganie zasad etyki oraz zachowanie godności zawodu przez jego wszystkich członków, a także o to, aby przepisy prawa nie były sprzeczne z zasadami etyki lekarskiej.
Lekarz nie może wykraczać poza kompetencje zawodowe
Zmianie ulega zapis dot. badania pacjenta przed podjęciem leczenia. Ponadto, lekarz nie może wykraczać poza swoje kompetencje zawodowe przy wykonywaniu czynności diagnostycznych, zapobiegawczych, leczniczych i orzeczniczych. W przypadku popełnienia przez lekarza poważnej pomyłki lub wystąpienia nieprzewidzianych powikłań w trakcie leczenia, lekarz ma obowiązek poinformować o tym chorego oraz podjąć działania dla naprawy ich następstw.
Zgodnie z nowelizacją, lekarz "ma obowiązek" udzielać zgodnych z wiedzą medyczną informacji dotyczących procesów zapładniania i metod regulacji poczęć, uwzględniając ich skuteczność, mechanizm działania i ryzyko. We wcześniejszej wersji określone było, że lekarz "powinien" takich informacji udzielać. Ponadto, lekarzowi nie wolno uczestniczyć, asystować lub udzielać wsparcia w wykonywaniu procedur klonowania ludzi dla celów reprodukcyjnych lub terapeutycznych.
Zmieniono tytuł rozdziału z "zaświadczenia lekarskie" na "dokumentacja medyczna", co podyktowane jest szerszym rozumieniem pojęcia dokumentacji medycznej. W rozdziale dodano artykuł wskazujący, że "lekarz ma obowiązek w rzetelny sposób prowadzić dokumentację medyczną".
Eksperymenty medyczne
Zmiany w Kodeksie Etyki Lekarskiej dotyczą także obszaru eksperymentalnego. Określono, że warunkiem przeprowadzenia eksperymentu medycznego z udziałem człowieka jest uzyskanie w badaniach in vitro oraz in vivo na zwierzętach wiarygodnych danych uzasadniających przeprowadzenie tego eksperymentu. Jednocześnie wskazano, że "zwierzęta poddawane eksperymentom należy traktować zgodnie z aktualnymi standardami traktowania zwierząt i chronić przed dającym się uniknąć lub nadmiernym bólem lub cierpieniem".
Jak wyjaśniono w uzasadnieniu, "wraz z rozwojem cywilizacyjnym zmienia się stosunek człowieka do zwierząt, co znajduje odzwierciedlenie w systemie prawa. Poddawanie zwierząt eksperymentom budzi kontrowersje". "Z jednej strony zdajemy sobie sprawę z tego, znaczna część dokonań w medycynie wynikała z badań na zwierzętach, z drugiej strony nie sposób jednoznacznie ocenić czy przełomy naukowe, osiągnięte dzięki pracy na zwierzętach nie nastąpiłyby inną drogą, bez ich udziału" - wytłumaczono.
Wskazano, że komisje bioetyczne a nie etyczne są powoływane w celu sprawowania kontroli oraz wyrażania opinii nad prowadzonymi badaniami klinicznymi.
W projekcie wprowadzono zmiany dotyczące związków lekarzy z przemysłem. Określono, że lekarz "ma obowiązek" ujawnić słuchaczom wykładów oraz redaktorom publikacji wszelkie związki z producentami leków lub wyrobów medycznych lub subwencje z ich strony, oraz inne korzyści mogące być przyczyną konfliktu interesów. Ponadto, ma obowiązek ujawniać swoje powiązania z producentem leków lub wyrobów medycznych(sprzętu i wyposażenia medycznego) pacjentom, którzy mają być poddani badaniom sponsorowanym przez tego producenta.
Zgodnie z projektem, obowiązkiem każdego lekarza jest stałe uzupełnianie, doskonalenie i przekazywanie swej wiedzy i umiejętności zawodowych. Oraz winni oni brać czynny udział we wszystkich formach kształcenia.
Zmiany dotyczą także obowiązków lekarza wobec społeczeństwa. Wskazano, że lekarz ma obowiązek zwracania uwagi społeczeństwa, władz i każdego pacjenta na znaczenie ochrony zdrowia, a także na zagrożenie ekologiczne. Co więcej, swoim postępowaniem i wypowiedziami publicznymi lekarz nie może propagować postaw antyzdrowotnych. Lekarz powinien być przykładem właściwych postaw zdrowotnych i dbać o własne zdrowie i dobrostan.
W projekcie dodano także, że lekarz wypowiadając się na forum publicznym przy udziale osób niebędących lekarzami (także w mediach, internecie i w serwisach społecznościowych) na temat odkryć naukowych, technologii medycznych albo diagnostyki lub terapii, lekarz powinien mieć pewność, że jego wypowiedzi opierają się na aktualnej wiedzy medycznej i są sformułowane w sposób przystępny dla odbiorców. Ponadto, działaniami i zachowaniem lekarza w internecie i mediach powinny kierować te same zasady etyczne, co przy bezpośrednim kontakcie z pacjentem, personelem medycznym czy z innymi lekarzami.
W uzasadnieniu zmian wyjaśniono, że propagowanie postaw antyzdrowotnych można rozumieć dwojako: szkodzenie samemu sobie (np. lekarz palący papierosy poza miejscem pracy) lub wypowiedzi mogące mieć negatywny wpływ na decyzje odbiorców związane z ich zdrowiem (np. poddawanie w wątpliwość skuteczności szczepień).
W trakcie konsultacji projekt będzie na bieżąco poprawiany przez Komisję. Docelowo będzie składał się z poszczególnych artykułów, jak w obecnie obowiązującej wersji. Następnie, ostateczny projekt zostanie przyjęty w drodze uchwały na kolejnym posiedzeniu NRL 8 marca 2024 r. i przekazany delegatom na Krajowy Zjazd Lekarzy. Od tego czasu będzie mógł podlegać zmianom zgłoszonym wyłącznie przez delegatów. Końcowa wersja Kodeksu będzie głosowana podczas najbliższego Zjazdu w maju tego roku.