Rzecznik małych i średnich przedsiębiorców twierdzi, że w tym roku z niższego oskładkowania mogą ponownie skorzystać osoby, które rozliczały się w ten sposób w latach 2019–2021. Jednak jest to raczej odosobniony pogląd.

Do końca stycznia przedsiębiorcy mają czas na zgłoszenie, że będą korzystać z małego ZUS plus – jednej z ulg w składkach na ubezpieczenie społeczne. Przedsiębiorcy, którzy spełniają wymagane warunki, mają prawo opłacać składki na preferencyjnych zasadach – obliczone od dochodu uzyskanego w poprzednim roku. Podstawa wymiaru składek nie może tylko być niższa niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia i, co oczywiste, wyższa niż standardowa, tj. 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.

Warunki, które trzeba spełnić, żeby skorzystać z preferencji, są opisane w ustawie z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1230 ze zm.) – patrz: ramka. Właśnie wykładnia jednego z tych przepisów (art. 18c ust. 11 pkt 6) została zakwestionowana przez rzecznika małych i średnich przedsiębiorców.

Zapisano tam, że z ulgi nie mogą skorzystać osoby, które ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe według zasad przewidzianych dla małego ZUS plus przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Do tych limitów wlicza się jako pełny miesiąc każdy miesiąc kalendarzowy, w którym przedsiębiorca ustalał podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z zasadami małego ZUS plus albo prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Jak rozumie to rzecznik

Zdaniem rzecznika MŚP, jeżeli przedsiębiorca korzystał z małego ZUS plus od stycznia 2019 r. do grudnia 2021 r. (a więc przez 36 miesięcy), to od stycznia 2024 r. preferencja znów mu przysługuje. Ostatni, 60. miesiąc kalendarzowy prowadzenia działalności gospodarczej przypada bowiem w grudniu 2023 r. Natomiast w styczniu 2024 r. rozpoczyna się 61. miesiąc kalendarzowy, licząc od stycznia 2019 r.

Jednak, jak podaje rzecznik, ZUS informuje przedsiębiorców na infolinii, że w takich okolicznościach z ulgi tej można skorzystać od stycznia 2025 r. – dopiero gdy miną trzy lata przerwy od poprzedniego okresu stosowania tej preferencji. W ocenie rzecznika taka interpretacja przepisów jest błędna. Rzecznik informuje też, że jeżeli osoba, która jest w takiej sytuacji, skorzysta z programu, po czym ZUS zakwestionuje prawidłowość zgłoszenia do małego ZUS plus i rozpocznie postępowanie dotyczące podstawy wymiaru składek albo prawidłowego kodu tytułu ubezpieczenia społecznego, przedsiębiorca powinien niezwłocznie zgłosić się do rzecznika z wnioskiem o podjęcie interwencji.

Kto ma rację?

Eksperci prawa ubezpieczeń społecznych podzielają jednak zdanie ZUS. Podkreślają, że przedsiębiorcy rozliczający się na podstawie małego ZUS plus w latach 2019–2021 w tym roku z ulgi wciąż jeszcze nie mogą skorzystać.

– Rację ma ZUS, wynika to z czystej matematyki.

Artykuł 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej uniemożliwia rozliczanie się według zasad programu mały ZUS plus osobie, która korzystała z tej ulgi przez 36 miesięcy w okresie ostatnich 60 miesięcy. Dla stycznia 2024 r. 60 ostatnich miesięcy to okres od stycznia 2019 r. do grudnia 2023 r. – wyjaśnia dr Tomasz Lasocki z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. – Jeśli zatem przedsiębiorca korzystał z małego ZUS plus od stycznia 2019 r. do grudnia 2021 r. (36 miesięcy), to oznacza, że ponownie zyska prawo do ulgi dopiero od stycznia 2025 r., ponieważ art. 36 ust. 14a ustawy systemowej ogranicza takiemu przedsiębiorcy czas na złożenie zgłoszenia do małego ZUS plus do końca stycznia – dodaje.

Takiego samego zdania jest Oskar Sobolewski, prawnik, ekspert prawa ubezpieczeń społecznych.

– Z perspektywy stycznia 2024 r. ostatnie 60 miesięcy należy liczyć od stycznia 2019 r. do grudnia 2023 r. A zatem ktoś, kto już korzystał z małego ZUS plus w latach 2019–2021, może zacząć ponownie stosować ulgę dopiero w 2025 r. – informuje.

Zdaniem rzecznika MśP, jeżeli przedsiębiorca korzystał z małego ZUS plus od stycznia 2019 r. do grudnia 2021 r., to od stycznia 2024 r. preferencja znów mu przysługuje

Przypomnijmy, że to nie pierwsza interwencja rzecznika MŚP w sprawie małego ZUS plus. W ubiegłym roku wystosował on pismo do premiera Mateusza Morawieckiego z apelem o pilne podjęcie prac legislacyjnych w celu zniesienia ograniczenia możliwości korzystania z prawa do małego ZUS plus do trzech lat. Argumentował wówczas, że takie ograniczenie nie ma racjonalnego uzasadnienia, a dla drobnych przedsiębiorców składki opłacane od standardowej podstawy, tj. 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, to zbyt duży wydatek.

Apel ten nie spotkał się z odzewem, prac legislacyjnych nie podjęto. Obecny rząd pracuje co prawda nad projektem przewidującym wakacje składkowe (zwolnienie przedsiębiorców ze składki na ubezpieczenie społeczne za jeden miesiąc), ale nie ma zapowiedzi zmian w zasadach korzystania z małego ZUS plus. ©℗

Kto nie ma prawa do obniżenia składek

Podstawowym warunkiem, który trzeba spełnić, jest uzyskanie w poprzednim roku kalendarzowym przychodu nieprzekraczającego 120 tys. zł. Limit nie został zmieniony, obowiązuje od kilku lat.

Ustawa nie pozwala na skorzystanie z małego ZUS plus osobom, które:

1) w poprzednim roku kalendarzowym podlegały przepisom dotyczącym zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

2) spełniają warunki do skorzystania z preferencyjnych składek określonych w art. 18a ustawy;

3) w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;

4) w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły również inną pozarolniczą działalność (np. były wspólnikami jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością);

5) wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, dla którego przed dniem rozpoczęcia tej działalności w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w jej zakres;

6) ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe według zasad przewidzianych dla programu mały ZUS plus przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Do tych limitów wlicza się jako pełny miesiąc każdy miesiąc kalendarzowy, w którym przedsiębiorca ustalał podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z zasadami małego ZUS plus albo prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Podstawa prawna

Artykuł 18c ust. 11 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1230 ze zm.)