Płaca minimalna 2024. O tyle wzrosną inne świadczenia

W przyszłym roku najniższe stawki ponownie wzrosną dwukrotnie. Od 1 stycznia 2024 r. miesięczne minimalne wynagrodzenie za pracę będzie wynosiło 4242 zł, a minimalna stawka godzinowa dla zleceniobiorców 27,70 zł. Druga podwyżka nastąpi 1 lipca 2024 r. Wynagrodzenie minimalne wyniesie wówczas 4300 zł, a stawka godzinowa ze zleceń – 28,10 zł.

Jest to rozwiązanie wynikające z ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, zgodnie z którą jeżeli prognozowany na rok następny wskaźnik cen wynosi co najmniej 105 proc., ustala się dwa terminy zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej: od 1 stycznia i od 1 lipca.

Wyższa płaca minimalna pociąga za sobą wzrost innych świadczeń ze stosunku pracy, których wysokość odpowiada tej stawce lub jej wielokrotności. Wzrosną wszystkie podstawy, progi i wskaźniki, obowiązujące w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych, które zależne są od krajowego minimalnego wynagrodzenia.

Co wliczamy, a czego nie

Wysokość wynagrodzenia pracownika zatrudnionego w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Do obliczenia wysokości wynagrodzenia w celu porównania go z ustawowym minimum przyjmuje się przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wynagrodzeń osobowych (premie, prowizje, dodatki, nagrody). Jednak przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia nie uwzględnia się:

• nagrody jubileuszowej,
• odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy,
• wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,
• dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej,
• dodatku za staż pracy.

Od 1 stycznia 2024 r. do powyższej listy wyłączeń dojdzie dodatek za szczególne warunki pracy. Jest to dodatek do wynagrodzenia z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia, pracy związanej z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym lub pracy szczególnie niebezpiecznej, przysługujący pracownikowi na zasadach określonych w odrębnych przepisach, układzie zbiorowym pracy, innym opartym na ustawie porozumieniu zbiorowym, regulaminie wynagradzania, statucie określającym prawa i obowiązki stron stosunku pracy, umowie o pracę lub spółdzielczej umowie o pracę.

Dwie stawki brutto

Wynagrodzenie minimalne to zawsze wartość zawierająca w sobie przymusowe daniny publicznoprawne, tj. składki społeczne, zdrowotną, zaliczkę na podatek dochodowy, a także wpłatę na pracownicze plany kapitałowe, jeśli pracownik wszedł do tego programu oszczędzania. To, co pozostaje dla pracownika do wypłaty, to kwota netto, na którą wpływ mają stosowane ustawowe wskaźniki podatkowo-składkowe, tj. miesięczna norma kosztów uzyskania przychodów, tzw. kwota zmniejszająca podatek, o ile pracownik jest do niej uprawniony, stawka podatku z tabeli skali podatkowej oraz stopy procentowe składek na poszczególne ryzyka ubezpieczeń i wysokość wpłat na PPK.

Od 1 stycznia 2024 r. z wymienionych pozycji żadna nie ulegnie zmianie. Zarówno koszty uzysku, jak i skala podatkowa oraz kwota zmniejszająca podatek pozostaną na poziomie obowiązującym w 2023 r.

Wobec tego wynagrodzenie minimalne netto dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, mającego prawo do:

• kosztów uzyskania przychodów w wysokości 250 zł,
• kwoty zmniejszającej podatek poprzez złożenie w zakładzie pracy oświadczenia PIT-2 300 zł,
• stawki podatku dochodowego 12 proc.

‒ wyniesie 3221,98 zł, co wynika z poniższej, wzorcowej listy płac (bez PPK o czym niżej). [tabele 1, 1a]

W zależności od wskaźników podatkowych można wyróżnić cztery podstawowe kwoty netto wynagrodzenia minimalnego, choć będzie ich więcej ze względu na możliwość podziału kwoty zmniejszającej przy kilku płatnikach. [tabele 2, 2a]

Wpłaty na PPK

Przy obliczaniu wynagrodzeń należy również wziąć pod uwagę uczestnictwo w PPK, które wiąże się z dokonywaniem wpłat. Obsługujący PPK muszą wiedzieć, że:

• wpłatę podstawową finansują: pracownik w wysokości 2 proc., pracodawca w wysokości 1,5 proc.; podstawę naliczenia wpłaty stanowi wynagrodzenie podlegające oskładkowaniu wypłacone w danym miesiącu, a nie należne za dany miesiąc,
• od wpłaty finansowanej przez pracodawcę nie pobiera się składek na ZUS, stanowi ona jednak opodatkowany przychód pracownika, który powstaje w miesiącu dokonania wpłat przez pracodawcę do wybranej instytucji finansowej,
• wpłata finansowana przez pracownika jest potrącana z jego dochodu po opodatkowaniu. [przykład 1]

przykład 1

Wzrost stawki płacy minimalnej oznacza podwyżkę kosztów po stronie pracodawcy. Koszt pracy jednego pracownika to wynagrodzenie miesięczne brutto oraz koszt składek na rzecz ZUS, finansowanych przez pracodawcę jako płatnika:

• składka emerytalna – 9,76 proc.,
• składka rentowa – 6,5 proc.,
• Fundusz Pracy ‒ 2,45 proc.,
• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ‒ 0,1 proc.

Pracodawca opłaca również pełną składkę na ubezpieczenie wypadkowe, zróżnicowaną co do wysokości w zależności od liczby ubezpieczonych i zagrożeń zawodowych. Dla uproszczenia w poniższej kalkulacji została przyjęta składka wypadkowa w wysokości 1,67 proc. [tabela 4]

Minimalna pensja będzie kosztowała pracodawcę od 1 stycznia o 773,48 zł, a od 1 lipca o kolejne 69,88 zł więcej.

Pracownicy korzystający ze zwolnień podatkowych

Chodzi o ulgę dla młodych, ulgę relokacyjną, ulgę dla pracujących seniorów oraz czwórkę plus (art. 21 ust. 1 pkt 148 oraz 152‒154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Osoba zarabiająca minimum, czyli od 1 stycznia 2024 r. 4242 zł brutto miesięcznie, korzystająca z jednej z powyższych ulg, otrzyma do wypłaty:

• 3330,98 zł ‒ bez PPK, z oświadczeniem PIT-2,
• 3236,14 zł – z PPK, z oświadczeniem PIT-2.

Wynagrodzenie ulegnie zmniejszeniu wyłącznie o składki na ubezpieczenia społeczne oraz pełną składkę zdrowotną.

Od 1 lipca 2024 r. będzie to odpowiednio 3376,53 zł i 3290,53 zł.

Niepełny wymiar czasu pracy

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy, to wysokość minimalnego wynagrodzenia ustala się w kwocie proporcjonalnej do liczby godzin pracy przypadającej do przepracowania przez pracownika w danym miesiącu, biorąc za podstawę wysokość minimalnego wynagrodzenia ustalonego dla pełnego etatu.

Prawidłowe ustalenie wynagrodzenia minimalnego dla niepełnoetatowca polega na pomnożeniu stawki wynagrodzenia, tj. 4242 zł oraz 4300 zł, przez liczbę godzin do przepracowania w danym miesiącu, odpowiednią dla części etatu i podzieleniu przez liczbę godzin do przepracowania w tym miesiącu, dla pełnego etatu. [przykład 2; tabela 5]

przykład 2

Na przełomie

Pracownicy wynagradzani stawką minimalną mają zagwarantowaną wyższą kwotę od 1 stycznia oraz od 1 lipca 2024 r. Jednak wynagrodzenie za grudzień 2023 r. lub czerwiec 2024 r. wypłacone odpowiednio w styczniu 2024 r. lub lipcu 2024 r. przysługuje jeszcze odpowiednio w wysokości obowiązującej w 2023 r., a więc 3600 zł, oraz w okresie od stycznia do czerwca 2024 r., a więc 4242 zł. Wynagrodzenie przysługuje bowiem za pracę wykonaną w danym okresie, czyli w grudniu oraz czerwcu.

Wzrost wysokości wynagrodzenia minimalnego podnosi również inne obowiązkowe świadczenia i należności, których podstawą jest płaca minimalna, jej część lub wielokrotność. Kwota minimalnego wynagrodzenia funkcjonuje również jako graniczna, np. przy dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia, a w przepisach ubezpieczeniowych także jako podstawa wymiaru składek na ZUS z niektórych tytułów.

▶Dodatek za pracę w porze nocnej

Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje specjalny dodatek do wynagrodzenia z tego tytułu że wykazuje aktywność w porze przeznaczonej na spoczynek. Dodatek przysługuje za każdą godzinę pracy w porze nocnej, w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dodatek oblicza się, dzieląc minimalną stawkę przez wymiar czasu pracy ustalony dla każdego miesiąca. Dodatek jest zmienny, bo stanowi 20 proc. otrzymanej stawki godzinowej, która w każdym miesiącu może być inna. [tabela 6]

▶Minimalna podstawa wymiaru zasiłków z ubezpieczenia społecznego

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą stopie procentowej składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej ze środków pracownika.

W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy podstawa ulega odpowiednio zmniejszeniu, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Powyższe zasady mają zastosowanie przy ustalaniu podstawy wymiaru takich świadczeń jak: wynagrodzenie chorobowe, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, zasiłek macierzyński, zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego i zasiłek opiekuńczy.

Najniższa podstawa wymiaru zasiłków nie ma zastosowania do ubezpieczonych będących pracownikami, do których wynagrodzenia nie mają zastosowania przepisy ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, np. pracowników młodocianych, a także do zleceniobiorców czy osób prowadzących działalność gospodarczą. [tabela 7]

Pracownikom wynagradzanym stawką minimalną, którzy będą chorować na przełomie roku (np. grudzień‒styczeń), oraz tym, którzy zachorują 1 stycznia 2024 r. lub później, przysługuje świadczenie zasiłkowe z podstawy podwyższonej do tej najniższej. Powyższe dotyczy również okresu czerwiec‒lipiec.

▶Podstawa wymiaru składek społecznych początkujących przedsiębiorców

Od 1 stycznia 2024 r. wzrośnie też najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla osób rozpoczynających działalność pozarolniczą. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej lub przepisów szczególnych (w tym wspólników spółek cywilnych), w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia.

W okresie od stycznia do czerwca 2024 r. minimalna podstawa będzie wynosiła 1272,60 zł (4242 zł x 30 proc.), co oznacza jej wzrost o 192,60 zł w stosunku do grudnia 2023 r. (1080 zł). Od 1 lipca 2024 r. podstawa będzie jeszcze wyższa i wyniesie 1290 zł. Preferencyjna podstawa wymiaru nie dotyczy składki na ubezpieczenie zdrowotne.

▶Należności zależne od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę

Do tej grupy świadczeń należą:

• maksymalna odprawa pieniężna, przysługująca pracownikom z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn innych niż te dotyczące pracownika – 63 630 zł, a od 1 lipca 2024 r. – 64 500 zł (15-krotność minimalnej stawki);
• odszkodowanie dla pracowników, wobec których pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu – nie niższe niż 4242 zł/4300 zł;
• odszkodowanie dla pracownika, który rozwiązał umowę o pracę z powodu mobbingu – nie mniej niż 4242 zł/4300 zł;
• minimalne wynagrodzenie za czas gotowości do pracy i przestoju – 4242 zł/ 4300 zł;
• wynagrodzenie gwarancyjne za niewykonywanie pracy z powodu rozkładu czasu pracy – nie niższe niż 4242 zł/4300 zł dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, wynagradzanego w inny sposób niż stałą stawką miesięczną;
• świadczenie pieniężne z tytułu odpłatnej umowy o praktykę absolwencką – 8484 zł i od 1 lipca 2024 r. ‒ 8600 zł (dwukrotność minimalnej stawki);
• minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zawartej umowy zlecenia, w której odpłatności w ogóle nie określono lub określono, ale inaczej niż kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie – 4242 zł/4300 zł;
• podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla osób sprawujących osobistą opiekę nad dzieckiem będących osobami duchownymi, podlegającymi z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym przez okres co najmniej sześciu miesięcy – 4242 zł/4300 zł;
• minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla pracowników przebywających na urlopach wychowawczych – 3181,50 zł (4242 zł x 75 proc.), od 1 lipca 2024 r. – 3225 zł (4300 zł x 75 proc.);
• podstawa wymiaru składki na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne dla osób fizycznych, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami sprawującymi osobistą opiekę nad dzieckiem, a które nie spełniają warunków do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym m.in. z tytułu działalności gospodarczej lub współpracy przy niej, umowy zlecenia lub współpracy przy niej (nie mają tytułów wymienionych w art. 6a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) – 3181,50 zł i 3225 zł (75 proc. minimalnego wynagrodzenia);
• minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe dla osób podlegających im dobrowolnie, niemających żadnego tytułu do ubezpieczeń obowiązkowych – 4242 zł/4300 zł.

▶Kwoty wolne od potrąceń

Wynagrodzenie za pracę podlega ochronie przed potrąceniami polegającej m.in. na stosowaniu kwot wolnych, czyli gwarantowanych, w zależności od rodzaju ujęcia. Obowiązują one zarówno przy potrąceniach przymusowych (np. na podstawie tytułów wykonawczych), jak i dobrowolnych, co do których wymagana jest pisemna zgoda pracownika. Wyjątkiem są należności alimentacyjne, przy których nie ma kwoty wolnej.

Z wynagrodzenia za pracę ‒ po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłaty na PPK u uczestnika ‒ podlegają przymusowemu potrąceniu tylko następujące należności:

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
• zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
• kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p. (kary porządkowe).

Są to potrącenia dokonywane w podanej kolejności, bez zgody pracownika. Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

• minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy i wpłaty na PPK uczestnika ‒ przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimenta cyjne;
• 75 proc. wynagrodzenia określonego wyżej ‒ przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
• 90 proc. wynagrodzenia w wysokości j.w. ‒ przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p. [tabele 8, 9]

Przy potrąceniach dobrowolnych, na których dokonywanie pracownik musi wyrazić pisemną zgodę, również stosuje się kwoty wolne. Wysokość kwot wolnych zależy od tego, na czyją rzecz są dokonywane potrącenia. I tak, wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

• 100 proc. wynagrodzenia minimalnego netto ‒ przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy,
• 80 proc. kwoty określonej w pkt 1 – przy potrącaniu innych należności niż określone wyżej (innych niż na rzecz pracodawcy; np. składka dla związków zawodowych, składka z tytułu polisy grupowego ubezpieczenia na życie). [tabele 10, 11]

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, to kwoty wolne ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Dotyczy to obu rodzajów potrąceń, tj. zarówno przymusowych, jak i dobrowolnych.

Stawka godzinowa dla zleceniobiorców

Wysokość minimalnej stawki godzinowej z tytułu umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług również zależy od wysokości miesięcznej stawki wynagrodzenia minimalnego. Wyższa stawka pracownicza przekłada się na wzrost wynagrodzenia za jedną godzinę pracy zleconej.

Od 1 stycznia 2024 r. będzie ona wyższa w stosunku do stawki z grudnia 2023 r. o 4,20 zł i wyniesie 27,70 zł. Od 1 lipca stawka podniesie się do 28,10 zł.

Przy założeniu, że zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ale nie przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, stawka minimalna godzinowa, po odliczeniu składek emerytalno-rentowych oraz zdrowotnej i zaliczki na podatek PIT (20-proc. koszty uzyskania przychodów, bez PIT-2) wyniesie 20,37 zł, a od 1 lipca – 20,70 zł (netto).

Natomiast gdy zleceniobiorca przystąpi do ubezpieczenia chorobowego stawka ta wynosi 19,75 zł, a od 1 lipca – 20,07 zł (netto).

Z kolei zleceniobiorca ubezpieczony ze zlecenia w pełnym zakresie, ale objęty ulgą zerowy PIT, otrzyma na rękę 21,75 zł, a od 1 lipca – 22,07 zł.

Student/uczeń do 26. roku życia, który nie podlega żadnym ubezpieczeniom w ZUS i korzysta z ulgi podatkowej (zerowy PIT dla młodych), otrzyma pełną stawkę 27,70 zł, a od 1 lipca 28,10 zł. ©℗