Transport drogowy. Delegowanie kierowców po zmianach

19 sierpnia 2023 r. weszła w życie ustawa z 28 lipca 2023 r. o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym (Dz.U. poz. 1523; dalej: ustawa o delegowaniu kierowców), na którą czekało wielu pracodawców zatrudniających kierowców w branży transportowej – zarówno tych delegujących kierowców na terytorium RP z innych krajów, jak i polskich pracodawców.

Przedsiębiorcy mieli dotychczas wiele pytań, a odpowiedzi na większość z nich próżno było szukać w obowiązujących do tej pory przepisach. Dynamicznie zmieniająca się rzeczywistość, a także swobodny przepływ osób oraz towarów i usług na terytorium Unii Europejskiej wymusiły jednak wprowadzenie odpowiednich regulacji, które odnosiłyby się do zatrudnienia kierowców, w tym ich wynagradzania i czasu pracy. Wychodząc naprzeciw postulatom przedsiębiorców, ustawodawca unijny opracował pakiet mobilności, którego celem jest unormowanie transportu drogowego na terenie Unii Europejskiej poprzez zmianę już obowiązujących przepisów w kluczowych dla firm transportowych aspektach, takich jak chociażby czas jazdy i odpoczynku oraz tachografy, delegowanie kierowców czy dostęp do rynku. Realizacją powyższego są z kolei odpowiednie akty unijne, które we właściwym zakresie regulują każdą z wymienionych kwestii i są sukcesywnie implementowane do krajowych porządków prawnych.

implementacja dyrektywy wdrożeniowej

Realizacja pakietu mobilności I

Ustawa o delegowaniu kierowców stanowi implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1057 z 15 lipca 2020 r. ustanawiającej przepisy szczególne w odniesieniu do dyrektywy 96/71/WE i dyrektywy 2014/67/UE dotyczące delegowania kierowców w sektorze transportu drogowego oraz zmieniającej dyrektywę 2006/22/WE w odniesieniu do wymogów w zakresie egzekwowania przepisów oraz rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 (Dz.Urz. UE z 2020 r. L 249, s. 49; dalej: dyrektywa wdrożeniowa).

Jak czytamy w uzasadnieniu do ustawy o delegowaniu kierowców, dyrektywa wdrożeniowa, obok rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 2020/1055 z 15 lipca 2020 r. zmieniającego rozporządzenia (WE) nr 1071/2009, (WE) nr 1072/2009 i (UE) nr 1024/2012 w celu dostosowania ich do zmian w transporcie drogowym (Dz.Urz. z 2020 r. L 249, s. 17) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1054 z 15 lipca 2020 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 w odniesieniu do minimalnych wymogów dotyczących maksymalnego dziennego i tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu, minimalnych przerw oraz dziennego i tygodniowego okresu odpoczynku oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 165/2014 w odniesieniu do określania położenia za pomocą tachografów (Dz.Urz. UE z 2020 r. L 249, s. 1) stanowi jeden z elementów pakietu mobilności I. Wprowadzony został on dla udoskonalenia, uporządkowania i harmonizacji przepisów państw członkowskich UE w zakresie transportu drogowego, w tym w celu ułatwienia poprawy warunków pracy kierowców i warunków prowadzenia działalności przedsiębiorstw transportowych, które mają podstawowe znaczenie dla utworzenia bezpiecznego, efektywnego i społecznie odpowiedzialnego sektora transportu drogowego, w którym zostanie zapewniona niedyskryminacja i który będzie przyciągać wykwalifikowanych pracowników.

Cele dyrektywy wdrożeniowej

W preambule dyrektywy wdrożeniowej sformułowano cele jej wprowadzenia, wśród których wyróżnić można m.in. konieczność:

• utworzenia bezpiecznego, efektywnego i społecznie odpowiedzialnego sektora transportu drogowego;
• zapewnienia, aby kierowcy korzystali z przysługujących im praw oraz aby przewoźnicy, z których większość stanowią małe przedsiębiorstwa, nie napotykali na nieproporcjonalne bariery administracyjne lub dyskryminacyjne kontrole, które nadmiernie ograniczają ich swobodę świadczenia usług transgranicznych;
• zapewnienia równowagi między poprawą warunków socjalnych i warunków pracy kierowców a zwiększeniem swobody świadczenia usług transportu drogowego w oparciu o uczciwą konkurencję między krajowymi i zagranicznymi przewoźnikami.

Odzwierciedleniem powyższych wartości wyrażonych w preambule dyrektywy wdrożeniowej jest określenie zakresu przedmiotowego ustawy o delegowaniu kierowców. Ustawa ta określa zasady:

• delegowania kierowców w transporcie drogowym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• kontroli przestrzegania przepisów o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym na terytorium RP oraz realizacji obowiązków informacyjnych związanych z delegowaniem kierowców;
• kontroli drogowej delegowania kierowców w transporcie drogowym na terytorium RP;
• współpracy między Inspekcją Transportu Drogowego oraz Państwową Inspekcją Pracy w zakresie przekazywania informacji związanych z delegowaniem kierowców w transporcie drogowym na terytorium RP;
• postępowania związanego z realizacją lub składaniem wniosków o powiadomienie o decyzji o nałożeniu na przewoźnika drogowego delegującego kierowcę na terytorium RP i z tego terytorium administracyjnej kary pieniężnej lub grzywny administracyjnej oraz o egzekucję takiej kary lub grzywny.

Istotna z perspektywy nowych przepisów jest ich relacja do regulacji już obowiązującej w zakresie delegowania pracowników. Jak wynika już z samego tytułu dyrektywy wdrożeniowej, stanowi ona akt szczególny wobec ogólnej dyrektywy 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 grudnia 1996 r. dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług (Dz.Urz. UE z 1997 r. L 18, s. 1). Podobna zasada obowiązuje przy ustawach implementujących obie dyrektywy. Zatem ustawa o delegowaniu kierowców stanowi ustawę specjalną w stosunku do już obowiązującej ustawy z 10 czerwca 2016 r. o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1140; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1523), co wynika wprost z poszczególnych jej przepisów, w tym w szczególności z art. 1 ust. 2, który wskazuje, że w sprawach nieuregulowanych w ustawie o delegowaniu kierowców stosuje się odpowiednio art. 9‒16 ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług. Na marginesie jedynie warto zauważyć, że choć odwołanie wskazane powyżej odnosi się akurat do zadań i uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy, to dalsze przepisy ustawy o delegowaniu kierowców niejednokrotnie posiłkują się rozwiązaniami przyjętymi w ustawie o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług również w innych kwestiach.

kogo dotyczą nowe przepisy

Warto w pierwszej kolejności wskazać, jakie podmioty zostały objęte zakresem ustawy o delegowaniu kierowców, a w stosunku do których nie będzie ona stosowana. Ustawa określa zasady delegowania kierowców w transporcie drogowym na terytorium RP. Choć nie wynika to z niej wprost, to ustawa znajduje zastosowanie do dwóch kategorii podmiotów: kierowców delegowanych na terytorium RP oraz przewoźników drogowych delegujących na terytorium RP. Zgodnie z ustawą o delegowaniu kierowców przez kierowcę delegowanego rozumie się kierowcę zatrudnionego w warunkach odpowiadających warunkom określonym w art. 22 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465) w innym państwie członkowskim, tymczasowo skierowanego do pracy na terytorium RP przez przewoźnika drogowego delegującego kierowcę na terytorium RP. Istnieją zatem trzy istotne elementy, które pozwalają na zakwalifikowanie danego podmiotu jako kierowcy delegowanego w rozumieniu ustawy:

• kierowca jest zatrudniony w warunkach obowiązujących w innym państwie członkowskim a odpowiadających warunkom zatrudnienia pracowniczego obowiązującym w RP;
• kierowca jest tymczasowo skierowany do pracy na terytorium RP;
• skierowanie nastąpiło przez przewoźnika drogowego delegującego kierowcę na terytorium RP.

▶ Przesłanka 1. Pierwszą z trzech wymienionych przesłanek zakwalifikowania danego podmiotu do kierowców delegowanych na terytorium RP w rozumieniu ustawy są warunki zatrudnienia odpowiadające warunkom zatrudnienia pracowniczego sformułowanym na gruncie kodeksu pracy. Najistotniejsze z punktu widzenia tej przesłanki jest posłużenie się sformułowaniem „odpowiadające”. Oznacza ono bowiem, że warunki zatrudnienia w innym państwie członkowskim UE nie muszą być analogiczne do tych, które wymienia polski kodeks pracy. Przeciwnie, chodzi o takie warunki zatrudnienia, które na gruncie danej ustawy gwarantują możliwość uznania danego stosunku za stosunek pracy. Jeżeli w danym kraju warunki konieczne, od których zależy możliwość stworzenia stosunku pracy, są inne od tych, które obowiązują na gruncie polskiej ustawy, jednak potwierdzają istnienie stosunku pracy w rozumieniu przepisów tego kraju, to omawiany warunek należy uznać za spełniony.

▶ Przesłanka 2. Odnosząc się do „tymczasowości delegowania”, warto zwrócić uwagę, że kwestia czasu nie została doprecyzowana ani przez ustawodawcę unijnego, ani krajowego. Biorąc pod uwagę, że przepisy ustawy o delegowaniu kierowców, stanowiące implementację dyrektywy wdrożeniowej, miały m.in. uszczegółowić obowiązujące już przepisy, brak doprecyzowania kwestii „tymczasowego delegowania” należy ocenić negatywnie. Miara czasu może być bowiem oceniana zbyt swobodnie przez kierowców i przewoźników, a w konsekwencji może się okazać, że dla każdego przedsiębiorcy zagranicznego lub kierowcy delegowanego jest ona inna. Mając jednak na uwadze wykładnię celowościową całej regulacji, należy uznać, że przez „tymczasowość” delegowania rozumie się krótkotrwałe delegowanie, które można umieścić w konkretnych ramach czasowych i które nie będzie miało charakteru stałego.

▶ Przesłanka 3. Jeżeli zaś chodzi o skierowanie przez przewoźnika drogowego delegującego kierowcę na terytorium RP, to należy odwołać się do definicji przewoźnika sformowanej w wprost w ustawie o delegowaniu kierowców, zgodnie z którą za przewoźnika drogowego delegującego na terytorium RP rozumie się przewoźnika mającego siedzibę w innym państwie członkowskim UE, który kieruje tymczasowo kierowcę będącego jego pracownikiem do pracy na terytorium RP w związku z realizacją usługi transportu drogowego przez tego przewoźnika. Definicja przewoźnika pozostaje zatem spójna z definicją kierowcy. Podobnie jak wyżej podkreślony został fakt istnienia pomiędzy stronami stosunku pracy, tak też wskazano na tymczasowość kierowania (wyżej: delegowania) i dookreślono, że praca wykonywana przez kierowcę ma być związana ze świadczeniem usług przez przewoźnika.

Kierowca niebędący kierowcą delegowanym

Przy okazji omawiania definicji kierowcy delegowanego należy wskazać, którzy kierowcy nie będą uznani za kierowców delegowanych w rozumieniu ustawy o delegowaniu kierowców.

Kierowcą delegowanym na terytorium RP nie jest kierowca, który:

a) wykonuje przejazd tranzytem;

b) wykonuje przewóz dwustronny rzeczy lub przewóz dwustronny osób;

c) w trakcie przewozu dwustronnego rzeczy wykonuje dodatkowo jedną czynność załadunku rzeczy lub rozładunku rzeczy na terytorium RP, innego państwa członkowskiego UE lub państwa trzeciego, przez które przejeżdża, pod warunkiem że załadunek rzeczy i rozładunek rzeczy nie są wykonywane na terytorium tego samego państwa członkowskiego;

d) po przewozie dwustronnym rzeczy, który rozpoczęto w państwie członkowskim siedziby i w czasie którego nie wykonano żadnej dodatkowej czynności załadunku rzeczy lub rozładunku rzeczy, następnie wykonuje przewóz dwustronny rzeczy do państwa członkowskiego siedziby, podczas którego wykonuje dodatkowo maksymalnie dwie czynności załadunku rzeczy lub rozładunku rzeczy na terytorium RP, innego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, przez które przejeżdża, pod warunkiem że dodatkowe czynności załadunku rzeczy i rozładunku rzeczy nie są wykonywane na terytorium tego samego państwa członkowskiego;

e) w trakcie przewozu dwustronnego osób dodatkowo jednokrotnie zabiera pasażerów lub jednokrotnie wysadza pasażerów na terytorium RP, innego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, przez które przejeżdża, pod warunkiem że przewóz osób nie jest wykonywany między dwoma miejscami położonymi na terytorium tego samego państwa członkowskiego; to samo dotyczy przejazdu powrotnego;

f) wykonuje przewóz drogowy rzeczy na początkowym lub końcowym odcinku transportu kombinowanego, jeżeli ten odcinek sam w sobie składa się z przewozów dwustronnych rzeczy.

Wyłączenia, o których mowa w lit. c‒e, stosuje się wyłącznie do kierowców pojazdów wyposażonych w inteligentne tachografy zgodnie z art. 8‒10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 165/2014 z 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (Dz.Urz. UE z 2014 r. L 60, s. 1).

Kierowcy, o których mowa powyżej, w tym również ci wskazani w lit. c‒e, których pojazdy są wyposażone w inteligentne tachografy, nie są pracownikami delegowanymi w rozumieniu przepisów ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług.

Jak już zostało to wcześniej wskazane, powyższa regulacja służy ustaleniu, którzy kierowcy nie mogą zostać uznani za kierowców delegowanych w rozumieniu ustawy o delegowaniu kierowców. Innymi słowy, jeżeli kierowca spełni teoretycznie wszystkie trzy przesłanki przewidziane w definicji kierowcy delegowanego, tj. będzie zatrudniony na warunkach odpowiadającym warunkom zatrudnienia pracowniczego w kodeksie pracy, delegowanie będzie miało charakter tymczasowy i będzie dokonywane przez przewoźnika drogowego delegującego na terytorium RP, ale dodatkowo wystąpi u niego którakolwiek z wyżej wymienionych przesłanek, to kierowca taki nie będzie mógł zostać uznany za kierowcę delegowanego w rozumieniu ustawy o delegowaniu kierowców.

Na uwagę zasługuje to, że w odniesieniu do części kierowców wyłączenie będzie miało zastosowanie tylko wtedy, gdy ich pojazdy będą wyposażone w inteligentne tachografy w rozumieniu właściwych przepisów, jakkolwiek żaden z wymienionych kierowców nie zostanie uznany za pracownika delegowanego w rozumieniu ustawy o delegowaniu pracowników w celu świadczenia usług. Jest to ciekawe rozwiązanie, biorąc pod uwagę przepisy, które wprost przewidują, do których kierowców delegowanych przepisów ustawy o delegowaniu kierowców nie będzie się stosować.

Kierowcy delegowani wyłączeni spod stosowania ustawy

Przepisów ustawy o delegowaniu kierowców nie stosuje się do kierowców delegowanych:

• na terytorium RP:

– do pracy w oddziale lub przedsiębiorstwie należącym do grupy przedsiębiorstw, do której należy pracodawca delegujący kierowcę na terytorium RP;

– przez podmiot będący agencją pracy tymczasowej albo agencją wynajmującą personel, który skierował kierowcę do pracodawcy użytkownika;

– z Konfederacji Szwajcarii, do czasu przyjęcia, w drodze umowy z UE, zobowiązania do implementacji do krajowego porządku prawnego przepisów dyrektywy wdrożeniowej;

• z terytorium RP:

– do pracy w oddziale lub przedsiębiorstwie należącym do grupy przedsiębiorstw, do której należy pracodawca delegujący kierowcę z terytorium RP;

– przez podmiot będący agencją pracy tymczasowej;

– na terytorium Konfederacji Szwajcarii, do czasu przyjęcia, w drodze umowy z Unią Europejską, zobowiązania do implementacji do krajowego porządku prawnego przepisów dyrektywy wdrożeniowej.

Do wszystkich kierowców wymienionych powyżej stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług.

Do przewoźnika drogowego, który deleguje na terytorium RP kierowcę, o którym mowa powyżej, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące powiadomienia o decyzji o nałożeniu administracyjnej kary pieniężnej w związku z naruszeniem przepisów dotyczących delegowania kierowców na terytorium RP oraz wniosek o egzekucję administracyjnej kary pieniężnej składane do właściwego organu państwa członkowskiego, tj. art. 29 ustawy o delegowaniu kierowców.

W odróżnieniu od wcześniej omówionej grupy kierowców, którzy nie będą mogli zostać uznani za kierowców delegowanych w rozumieniu omawianej ustawy, wszystkie wyżej wymienione podmioty mogą być uznane za kierowców delegowanych po spełnieniu odpowiednich przesłanek, ale i tak, jeśli którykolwiek z powyższych warunków zostanie dodatkowo spełniony, to nie będą mogły być do nich stosowane przepisy ustawy o delegowaniu kierowców. [przykład]

przykład

obowiązki przewoźników drogowych

Warto jeszcze wskazać, że każdy przewoźnik drogowy delegujący kierowcę z terytorium RP przed rozpoczęciem delegowania jest obowiązany poinformować go o przysługujących mu w związku z delegowaniem prawach i spoczywających na nim obowiązkach. Wprawdzie forma informacji nie została przez ustawodawcę dookreślona, jednak najbardziej rekomendowanym sposobem realizacji obowiązku będzie forma pisemna, dzięki której przewoźnicy drogowi z łatwością wykażą jego spełnienie.

Warunki zatrudniania kierowców delegowanych

Obowiązki przewoźników drogowych dotyczące warunków zatrudnienia kierowców delegowanych zostały podzielone na dwie grupy w zależności od tego, czy przewoźnik drogowy jest z innego państwa członkowskiego, czy z państwa trzeciego.

Jak wskazano powyżej, w odniesieniu do przewoźników drogowych zarówno z innego państwa członkowskiego, jak i z państwa trzeciego istnieje obowiązek odpowiedniego stosowania przepisów ustawy o delegowaniu pracowników. Jedynie w odniesieniu do przewoźnika z państwa trzeciego konieczne jest dodatkowo uwzględnienie ustawy szczególnej o cudzoziemcach, w zakresie w jakim dotyczy wysokości wynagrodzenia cudzoziemca w jednostce przyjmującej.

Niezależnie od powyższego każdy przewoźnik drogowy delegujący kierowcę na terytorium RP jest zobowiązany zapewnić mu warunki nie mniej korzystne niż wynikające z kodeksu pracy oraz innych przepisów regulujących prawa i obowiązki pracowników. Katalog warunków zatrudnienia, jakie należy zapewnić kierowcy pracownikowi, został wprost przewidziany w ustawie o delegowaniu kierowców i dotyczy:

• norm i wymiaru czasu pracy oraz okresów odpoczynku dobowego i tygodniowego,
• wymiaru urlopu wypoczynkowego,
• wynagrodzenia za pracę,
• bezpieczeństwa i higieny pracy,
• ochrony pracownic w okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego,
• zatrudniania młodocianych oraz wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko,
• zasady równego traktowania oraz zakazu dyskryminacji w zatrudnieniu, o których mowa w art. 112 i art. 113 kodeksu pracy;
• należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową z miejsca pracy na terytorium RP, do którego pracownik został delegowany, do innego miejsca pracy na terytorium RP lub poza terytorium RP.

Kwestią, która budzi najwięcej problemów wśród delegujących pracodawców, jest wynagrodzenie, a w szczególności to, co należy wziąć pod uwagę przy ustaleniu wynagrodzenia, czy dodatki, które przysługują lokalnym pracownikom, przysługują też temu oddelegowanemu, aż wreszcie – czy, a jeśli tak, to w jaki sposób, porównywać wynagrodzenie pracownika delegowanego. Należy się spodziewać, że w przypadku delegowanych pracowników kierowców będzie podobnie, dlatego warto pamiętać o dodatkowych wymogach dotyczących wynagradzania, jakie ustawodawca przewidział w przypadku delegowania pracowników, a które będą miały odpowiednie zastosowanie w odniesieniu do delegowania kierowców.

Ustalając wynagrodzenie za pracę, należy wziąć pod uwagę wszystkie obowiązkowe składniki wynagrodzenia wynikające z przepisów prawa powszechnie obowiązującego, w tym dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych. Przy porównywaniu wynagrodzenia wypłacanego pracownikowi delegowanemu i wynagrodzenia za pracę porównuje się całkowite kwoty wynagrodzenia brutto, a nie poszczególne składniki wynagrodzeń.

Do wynagrodzenia za pracę wlicza się dodatek z tytułu delegowania w części, która nie stanowi zwrotu wydatków faktycznie poniesionych w związku z delegowaniem, takich jak koszty podróży, wyżywienia i zakwaterowania. W przypadku gdy prawo właściwe dla stosunku pracy pracownika delegowanego na terytorium RP nie określa części dodatku z tytułu delegowania, która stanowi zwrot wydatków faktycznie poniesionych w związku z delegowaniem, cały dodatek uznaje się za zwrot tych wydatków.

Nawiązywanie i rozwiązywanie stosunku pracy

W zakresie nawiązywania i rozwiązania umów o pracę zastosowanie będą miały przepisy państwa wysyłającego, co wynika wprost z dyrektywy 96/71, zgodnie z którą obowiązek stosowania zagranicznych warunków zatrudnienia (czyli np. przepisów zatrudnienia obowiązujących w RP) nie ma zastosowania do procedur oraz formalności i warunków zawierania i rozwiązywania umów o pracę, w tym klauzul o zakazie konkurencji.

Obliczanie okresów delegowania

Jak już zostało to wcześniej wskazane, ustawodawca w definicji kierowcy delegowanego posłużył się enigmatycznym sformułowaniem „tymczasowego delegowanie”, nie doprecyzowując, co należy rozumieć pod pojęciem tymczasowości. Niezależnie od tego, przepisy doprecyzowują, w jaki sposób należy obliczać okresy delegowania i na potrzeby obliczania okresów delegowania, o których mowa w art. 4 ust. 1, art. 4a ust. 1 i art. 4b ust. 1 ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług, delegowanie uznaje się za zakończone, gdy kierowca opuszcza terytorium RP, wykonując międzynarodowy przewóz drogowy rzeczy lub osób. Co jednak istotne, okresy delegowania kierowcy wykonującego międzynarodowe przewozy drogowe lub kierowcy go zastępującego się nie kumulują.

Równe traktowanie

Ustawa o kierowcach delegowanych wymienia również inne przepisy ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług, które znajdują odpowiednie zastosowanie w stosunku do kierowców pracowników, a wśród nich jest również obowiązek równego traktowania kierowcy delegowanego. Do kierowcy delegowanego na terytorium RP i kierowcy delegowanego na terytorium RP z państwa trzeciego stosuje się odpowiednio art. 6 o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług, zgodnie z którym skorzystanie przez pracownika delegowanego na terytorium RP albo pracownika delegowanego z terytorium RP z uprawnienia do wszczęcia postępowania administracyjnego lub sądowego przeciwko pracodawcy delegującemu pracownika na terytorium RP albo pracodawcy delegującemu pracownika z terytorium RP nie może być podstawą niekorzystnego traktowania w zatrudnieniu.

Obowiązki przewoźnika delegującego na terytorium RP z innego państwa UE

Podobnie jak w odniesieniu do warunków zatrudnienia obowiązki przewoźnika drogowego zostały podzielone na dwie grupy w zależności od tego, czy kierowca jest delegowany z terytorium innego państwa członkowskiego, czy też z terytorium państwa trzeciego.

Na przewoźnika drogowego delegującego kierowcę na terytorium RP z innego państwa członkowskiego zostały nałożone dwa podstawowe obowiązki: zgłoszenie delegowania kierowcy i zapewnienie kierowcy odpowiednich dokumentów. [tabela 1]

Z obowiązkami przewoźnika drogowego wymienionymi powyżej ściśle korelują obowiązki kierowcy delegowanego, bo kierowca delegowany na terytorium RP jest obowiązany posiadać w pojeździe i okazywać podczas kontroli drogowej, na żądanie osób uprawnionych do przeprowadzenia kontroli, wymienione dokumenty w postaci papierowej lub elektronicznej.

Jednocześnie ustawodawca zabronił przewoźnikom drogowym wyposażać kierowców delegowanych w przerobione lub podrobione kopie zgłoszenia delegowania, o którym mowa powyżej.

Obowiązki przewoźnika delegującego na terytorium RP z państwa trzeciego

Choć obowiązki przewoźników drogowych delegujących na terytorium RP z państwa trzeciego mogłyby na pozór wydawać się tożsame z tymi, które występują w przypadku delegowania z innego państwa członkowskiego, to istnieją między nimi zasadnicze różnice. [tabela 2]

Z obowiązkami przewoźnika drogowego wymienionymi powyżej ściśle korelują obowiązki kierowcy delegowanego, ponieważ kierowca delegowany na terytorium RP jest obowiązany mieć w pojeździe i okazywać podczas kontroli drogowej, na żądanie osób uprawnionych do przeprowadzenia kontroli, dokumenty, które zapewnił mu przewoźnik drogowy.

Możliwa jest kontrola delegowania kierowców w transporcie drogowym na terytorium Polski, która swoim zakresem obejmuje sprawdzenie przestrzegania:

• przez przewoźnika drogowego delegującego kierowcę na terytorium RP obowiązków w zakresie:
• dokonania i aktualizacji zgłoszenia delegowania,
• zgodności danych zawartych w zgłoszeniu delegowania ze stanem faktycznym,
• wyposażenia kierowcy delegowanego na terytorium RP w dokumenty,
• przez kierowcę delegowanego na terytorium RP obowiązku posiadania i okazywania wymaganych dokumentów.

Kontrolę drogową przeprowadzają inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego. Podczas kontroli są wyposażeni w urządzenia umożliwiające weryfikację danych zawartych w kopii zgłoszenia delegowania z danymi zamieszczonymi w zgłoszeniu dokonanym za pośrednictwem interfejsu publicznego połączonego z systemem IMI.

przepisy karne i przepisy o administracyjnych karach pieniężnych

Ustawa o delegowaniu kierowców przewiduje karę grzywny za naruszenie przepisów karnych, o których mowa w ustawie, oraz zawiera przepisy o administracyjnych karach pieniężnych.

Przepisy karne

Kierowcy delegowanemu na terytorium RP wykonującemu przewóz drogowy grozi grzywna w wysokości 500 zł za nieokazanie w trakcie kontroli drogowej kopii zgłoszenia delegowania, o której mowa w art. 9 ust. 3 pkt 1 ustawy o delegowaniu kierowców. Taka sama grzywna grozi kierowcy delegowanemu na terytorium RP z państwa trzeciego wykonującemu przewóz drogowy za nieokazanie w trakcie kontroli drogowej potwierdzenia delegowania, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o delegowaniu kierowców.

Prawo do nakładania i pobierania kary grzywny w drodze mandatu karnego za czyny, o których mowa wyżej, przysługuje inspektorom ITD. Orzekanie w sprawach nałożenia kar grzywny następuje w trybie określonym w przepisach o postępowaniu w sprawach o wykroczenia.

Naruszenie tego rodzaju wypełnia znamiona grupy naruszeń nr 14.4 oraz stanowi bardzo poważne naruszenie (BPN), zgodnie z wagą naruszeń wskazanych w załączniku I do rozporządzenia Komisji (UE) 2016/403 z 18 marca 2016 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 w odniesieniu do klasyfikacji poważnych naruszeń przepisów unijnych, które mogą prowadzić do utraty dobrej reputacji przez przewoźnika drogowego, oraz zmieniającego załącznik III do dyrektywy 2006/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.Urz. UE z 2016 r. L 74, s. 8).

Administracyjne kary pieniężne

Przewoźnikowi drogowemu delegującemu kierowcę na terytorium RP oraz przewoźnikowi drogowemu z państwa trzeciego delegującemu kierowcę na terytorium RP z państwa trzeciego grozi kara pieniężna w wysokości od 4000 zł do 7000 zł za każde naruszenie obowiązków lub warunków określonych w ustawie o delegowaniu kierowców. Wykaz naruszeń, o których mowa wyżej, wysokości kar pieniężnych za poszczególne naruszenia oraz numer grupy naruszeń oraz wagę naruszeń określa załącznik do ustawy o delegowaniu kierowców. Karę pieniężną, o której mowa wyżej, nakłada, w drodze decyzji administracyjnej, właściwy organ ITD. Decyzja ostateczna podlega wykonaniu po upływie 30 dni od dnia jej doręczenia lub doręczenia powiadomienia o decyzji, w trybie określonym w art. 29 ust. 1 ustawy o delegowaniu kierowców, chyba że wstrzymano jej wykonanie.

Organ, który wydał decyzję ostateczną, z urzędu wstrzymuje jej wykonanie w drodze postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie, w przypadku wniesienia skargi do sądu administracyjnego. Karę pieniężną uiszcza się na właściwy rachunek bankowy w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o jej nałożeniu stała się wykonalna. Koszty związane z jej przekazaniem pokrywa zobowiązany podmiot.

Przewoźnikowi drogowemu delegującemu kierowcę na terytorium RP grozi kara pieniężna w wysokości 3000 zł za dwukrotne w ciągu roku bez wskazania uzasadnionych okoliczności:

• nieprzekazanie dokumentów określonych we wniosku, o którym mowa w art. 27 ust. 3 ustawy o delegowaniu kierowców w określonym w nim terminie;
• nieudzielenie informacji na żądanie PIP, o których mowa w art. 27 ust. 5 ustawy o delegowaniu kierowców.

Karę tę nakłada, w drodze decyzji administracyjnej, właściwy organ, który wystąpił z wnioskiem, o którym mowa w art. 27 ust. 3, lub z żądaniem PIP, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług.

Decyzja ostateczna podlega wykonaniu po upływie 30 dni od dnia jej doręczenia, chyba że wstrzymano jej wykonanie. Organ kontroli, który wydał decyzję ostateczną, z urzędu wstrzymuje jej wykonanie, w drodze postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie, w przypadku wniesienia skargi do sądu administracyjnego. Karę pieniężną uiszcza się na właściwy rachunek bankowy w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o jej nałożeniu stała się wykonalna. Koszty związane z jej przekazaniem pokrywa zobowiązany podmiot.

Podmiotowi, który wiedział lub w świetle wszystkich istotnych okoliczności powinien wiedzieć, że zlecone przez niego usługi transportu drogowego wiążą się z naruszeniem przepisów dotyczących delegowania kierowców, grozi kara pieniężna w wysokości 3000 zł. Nakłada ją, w drodze decyzji administracyjnej, właściwy organ ITD albo PIP. Decyzja ostateczna podlega wykonaniu po upływie 30 dni od dnia jej doręczenia, chyba że wstrzymano jej wykonanie. Organ kontroli, który wydał decyzję ostateczną, z urzędu wstrzymuje jej wykonanie, w drodze postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie, w przypadku wniesienia skargi do sądu administracyjnego.

Karę pieniężną uiszcza się na właściwy rachunek bankowy w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o jej nałożeniu stała się wykonalna. Koszty związane z jej przekazaniem pokrywa zobowiązany podmiot.

przepisy zmieniające ważne dla polskich przedsiębiorców

Choć większość rozwiązań wprowadzonych w ustawie o delegowaniu kierowców, która została omówiona w artykule, dotyczy zagranicznych przewoźników drogowych i ich kierowców, to nie sposób pominąć wielu przepisów zmieniających, które będą miały istotne znaczenie również dla polskich przedsiębiorców. W szczególności wprowadzono uproszone zasady obliczania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne kierowców wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe oraz obliczania zaliczki na ich podatek dochodowy. Uprości to zdecydowanie pracę służb kadrowo-płacowych i ułatwi rozliczanie wynagrodzeń, bez względu na trasę i czas przejazdu kierowcy przez dany kraj.

Zmiany ustawy o czasie pracy kierowców i ich skutki w ubezpieczeniach oraz podatkach

W ustawie z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1473; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1523) został wprowadzony rozdział 3b dotyczący kierowców wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe, który odnosi się do zasady ich wynagradzania. Po pierwsze w ustawie wprost wskazano, że kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 par. 1 kodeksu pracy. Oznacza to m.in., że zakresem podróży służbowej w rozumieniu kodeksu pracy zostaną objęte wyłącznie podróże krajowe realizowane w ramach wykonywania zadań służbowych.

Uproszczono obliczanie podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych kierowców wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe. Zamiast zróżnicowanych stawek, które były uzależnione od państwa, w którym przebywał kierowca, po nowelizacji będą obowiązywać jednolite odliczenia za każdy dzień pobytu kierowcy zagranicą, niezależnie od kraju, w którym przebywa.

Przepisy zmieniające rozszerzyły dodatkowo katalog świadczeń, które nie będą uwzględniane przez ustalaniu podstawy wymiaru obciążeń publicznoprawnych. Zgodnie z nimi w przypadku kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych, których miesięczny przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie rozumiane jako prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne na dany rok kalendarzowy, ogłoszone w trybie, o którym mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (obecnie jest to 6935 zł), w skład przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, nie wchodzą:

• kwota stanowiąca równowartość 60 euro za każdy dzień pobytu za granicą, z zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia;
• należności stanowiące zwrot równowartości poniesionych przez kierowcę kosztów:

a) noclegu, o którym mowa w art. 8 ust. 8 rozporządzenia (WE) nr 561/2006,

b) podróży do miejsca rozpoczęcia międzynarodowego przewozu drogowego środkami transportu innymi niż pojazd będący w dyspozycji pracodawcy lub podmiotu, na rzecz którego kierowca wykonuje międzynarodowy przewóz drogowy,

c) niezbędnych udokumentowanych wydatków określonych lub uznanych przez pracodawcę lub podmiot, na rzecz którego kierowca wykonuje międzynarodowy przewóz drogowy, odpowiednio do uzasadnionych potrzeb w wysokości nieprzekraczającej kwoty wydatków faktycznie poniesionych i udokumentowanych przez kierowcę,

d) korzystania z urządzeń sanitarnych, określonych na podstawie średnich nieudokumentowanych kosztów takich usług oferowanych w ogólnodostępnych miejscach obsługi podróżnych w państwach, w których kierowca wykonuje zadania służbowe.

Podobne zasady zostały wprowadzone na gruncie ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2647; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1523; dalej: ustawa o PIT). Wolne od podatku są przychody ze stosunku pracy oraz umowy zlecenia, otrzymane przez kierowcę z tytułu wykonywania międzynarodowych przewozów drogowych na podstawie tego stosunku lub tej umowy, w wysokości stanowiącej równowartość 20 euro za każdy dzień pobytu kierowcy za granicą.

Dodatkowo wolny od podatku jest zwrot kosztów wskazanych powyżej w zakresie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Jak wynika z powyższego, w przypadku kierowców wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe w skład przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne i zaliczki na podatek PIT nie będą wchodziły te same należności stanowiące zwrot równowartości poniesionych przez kierowcę kosztów, m.in. noclegu w przypadku tygodniowego regularnego okresu odpoczynku, którego kierowca nie może odbierać w pojeździe, podróży środkami transportu innymi niż pojazd będący w dyspozycji pracodawcy do miejsca, w którym kierowca rozpocznie przewóz czy innych niezbędnych udokumentowanych wydatków.

Łączne czytanie wyżej wskazanych przepisów jest istotne również z tego względu, że ustawodawca przewidział dla nich dodatkowe wspólne regulacje:

1) do dni pobytu za granicą, o których mowa w art. 26g ustawy o czasie pracy kierowców, oraz do dni pobytu za granicą, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 23d ustawy o PIT, nie zalicza się:

– dni urlopu wypoczynkowego,

– okresu przebywania na zwolnieniu lekarskim od pracy z powodu choroby,

– okresu korzystania z urlopu bezpłatnego;

2) jeżeli okresy pobytu kierowcy wykonującego międzynarodowe przewozy drogowe za granicą są krótsze niż 12 godzin, to kwoty, o których mowa w art. 26g ustawy o czasie pracy kierowców i art. 21 ust. 1 pkt 23d ustawy o PIT ulegają odpowiedniemu zmniejszeniu do:

– 1/3 w przypadku pobytu do 8 godzin,

– 1/2 w przypadku pobytu od ponad 8 do 12 godzin.

Wynagrodzenie kierowców w dwóch ratach

Nowością wprowadzą przez ustawę o delegowaniu kierowców jest też możliwość podziału wypłaty wynagrodzenia na części. Zgodnie ze zmieniony przepisami wynagrodzenie za pracę kierowcy wykonującego międzynarodowe przewozy drogowe może być płatne w dwóch ratach:

• pierwsza rata (co najmniej minimalne lub przeciętne wynagrodzenie w zależności od tego czy wynagrodzenie kierowcy jest niższe czy wyższe niż przeciętne wynagrodzenie za pracę), z dołu, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca;
• druga rata, z dołu, niezwłocznie po ustaleniu pełnej wysokości wynagrodzenia, nie później jednak niż do 21 dnia następnego miesiąca.

Rozwiązanie to stanowi wyjątek od dotychczas obowiązującej zasady wypłaty wynagrodzenia przewidzianej w art. 85 par. 1 i 2 kodeksu pracy, zgodnie z którym wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie, a dodatkowo wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Nowe przepisy zapewnią większą elastyczność i stanowią ułatwienie dla służb płacowych przy wyliczaniu wynagrodzeń. Do tej pory z uwagi na utrudnienia związane z dostępem do danych z tachografu, które przecież wpływają na określenie wysokości wynagrodzenia, a także ze względu na specyfikę rozliczeń, problematyczne było ustalenie właściwej kwoty wynagrodzenia w kodeksowym terminie. Po zmianie część wynagrodzenia może być wypłacona później, niezwłocznie po ustaleniu, nie później niż do 21. dnia następnego miesiąca.

Zakaz jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą

Przepisy zmieniające przewidują, że szczególne rozwiązania dla kierowców delegowanych dotyczącą możliwości świadczenia pracy u więcej niż jednego pracodawcy. W odniesieniu do kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach przewozów drogowych nie znajduje zastosowania art. 261 kodeksu pracy. Pracodawca może zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy. Przepisy przewidują, że zakaz dotyczy także zatrudnienia niepracowniczego, np. na podstawie umów cywilnoprawnych. Co ważne, chodzi tutaj o każdą aktywność zawodową, a nie tylko związaną z kierowaniem pojazdami. Wprowadzenie zakazu musi być uzasadnione względami bezpieczeństwa w transporcie drogowym lub koniecznością przestrzegania przepisów socjalnych.

To, czy zakaz kolejnego zatrudnienia kierowcy jest uzasadniony, będzie oceniane indywidualnie w odniesieniu do konkretnego pracownika. Praktyka pokazuje jednak, że wykazanie zaistnienia jednej z dwóch przesłanek, w tym szczególnie konieczności zapewnienia bezpieczeństwa w transporcie drogowym, nie powinno przysparzać pracodawcom znacznych problemów, wszak w większości przypadków podejmowanie innego zatrudnienia będzie wpływać na zdolności psychofizyczne pracownika.

Istotne jest również to, że stosowanie omawianego zakazu stanowi po stronie pracodawcy uprawnienie, a nie obowiązek. Innymi słowy, pracodawca może, ale nie musi go wprowadzać. Biorąc jednak pod uwagę znaczny deficyt zawodowych kierowców na rynku, istnieją obawy, że pracodawcy mogę nie chcieć z tego uprawnienia korzystać. Kierowca, który zostanie pozbawiony możliwość dodatkowego zarobkowania, może oczekiwać podwyżki, która zrekompensuje utracony zarobek, albo też odejdzie do takiego pracodawcy, który nie zdecyduje się na wprowadzenie zakazu.