Resort rodziny tłumaczy, jak zakończyć urlop macierzyński rodzica zastępczego

Nasz pracownik korzysta z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w związku z przyjęciem dziecka na wychowanie jako rodzic zastępczy. Biologiczni rodzice dziecka odzyskali władzę rodzicielską nad dzieckiem, które ma zostać przekazane pod ich opiekę. Jakich formalności trzeba dokonać, aby zakończyć urlop pracownika?

Kodeks pracy przewiduje takie same uprawnienia dla rodziców biologicznych, jak dla tych, którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzice zastępczy (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) oraz rodzice adopcyjni. Rodzicom niebiologicznym przysługuje prawo do m.in. urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Od 1 lutego 2023 r. ustawodawca dokonał jednak pewnego rozróżnienia między rodzicami adopcyjnymi a zastępczymi. Otóż ci pierwsi mają prawo do urlopów związanych z rodzicielstwem, gdy przyjęli dziecko mające nie więcej niż 14 lat, a drudzy – gdy dziecko nie ukończyło 7 lat, a jeśli odroczono wobec niego obowiązek szkolny – 10 lat.

Istnieje jeszcze jedna różnica, która może powodować pewne wątpliwości prawne, tak jak w opisywanej przez czytelnika sytuacji. I tak w przypadku rodziny adopcyjnej prawo do urlopu powstanie, gdy rodzic wystąpi z wnioskiem o przysposobienie do sądu opiekuńczego, a dziecko zostanie przekazane mu pod opiekę. Rodzic zastępczy nie przysposabia dziecka, a dziecko zostaje umieszczone pod jego opieką na mocy odpowiedniego postanowienia sądu opiekuńczego, które musi zostać dołączone do wniosku o urlop (ewentualnie umowa między rodzicem a starostą). Jednak władza rodzicielska nad dzieckiem może zostać przywrócona rodzicom biologicznym, po czym przejmują oni opiekę nad dzieckiem od rodziców zastępczych. Przepisy nie dają jednak odpowiedzi wprost, jak zakończyć urlop takiego pracownika rodzica zastępczego.

Co wynika z przepisów

Zgodnie z art. 183 par. 1 kodeksu pracy pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

• 20 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
• 31 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
• 33 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
• 35 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
• 37 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci,

– nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Zgodnie zaś z par. 4 pracownicy, którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:

• 41 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
• 43 tygodni – w przypadku przyjęcie więcej niż jednego dziecka.

Jak wynika zaś z art. 29 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

• urodziła dziecko;
• przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 14. roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
• przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia.

Przy czym wymogi formalne udzielenia urlopów, z czym jest związana wypłata zasiłku macierzyńskiego, określa par. 17 rozporządzenia ministra rodziny i polityki społecznej z 8 maja 2023 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków. Zgodnie z jego par. 1 wniosek o udzielenie pracownikowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, zawiera:

• imię i nazwisko pracownika;
• imię i nazwisko oraz datę urodzenia dziecka (dzieci) przyjętego na wychowanie albo przyjętego na wychowanie jako rodzina zastępcza, na które ma być udzielony urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego;
• wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Zgodnie zaś z par. 2 do wniosku dołącza się:

• oświadczenie pracownika o dacie przyjęcia dziecka (dzieci) na wychowanie oraz albo kopię prawomocnego orzeczenia sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka (dzieci) w rodzinie zastępczej albo kopię umowy cywilnoprawnej zawartej pomiędzy rodziną zastępczą a starostą;
• kopię prawomocnej decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego, w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję.

Analogicznie do rozpoczęcia urlopu

Jak widać, przepisy nie dają odpowiedzi, w jaki sposób formalnie zakończyć taki urlop, gdy dziecko wraca pod opiekę rodziców biologicznych. O odpowiedź na to pytanie, jak w takiej sytuacji ma postąpić pracodawca, zwróciliśmy się do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. A w odpowiedzi na nasze pytanie wyjaśniło, że należy zastosować przepisy analogiczne do rozpoczęcia takiego urlopu. Zatem przede wszystkim pracownik – rodzic zastępczy musi złożyć oświadczenie o zaprzestaniu sprawowania opieki nad dzieckiem. Jak podkreśla bowiem resort, prawo do urlopów związanych z rodzicielstwem jest ściśle związane ze sprawowaniem takiej opieki. MRiPS stwierdziło, że data przekazania dziecka przerywa/kończy korzystanie przez pracownika z tego urlopu, który powraca do pracy po uzgodnieniu tego faktu z pracodawcą. Powstaje jeszcze kwestia odpowiedniego postanowienia sądu opiekuńczego, na podstawie którego rodzic zastępczy przestał sprawować opiekę nad dzieckiem. Ze stanowiska resortu wynika, że pracodawca powinien otrzymać jego kopię. Pracownik powinien taką kopię przekazać, jednak jego nieprzekazanie nie może wpływać na długość trwania urlopu. ©℗