Urlop na żądanie: Ile dni i jak można wziąć? Czy pracodawca może odmówić?

Urlop na żądanie funkcjonuje w polskim prawie pracy od 2003 roku. To szczególny rodzaj urlopu, którego nie trzeba uzgadniać z pracodawcą. W ciągu 20 lat narosło wokół niego wiele mitów. Czy pracodawca może odmówić tego urlopu? Kiedy i jak zgłosić wolne na żądanie? Czy dostępny limit urlopu można wykorzystać ciągiem? Wyjaśniamy.

Według Kodeksu pracy do urlopu na żądanie ma prawo każdy pracownik zatrudniony w oparciu o umowę o pracę, który nabył prawo do urlopu wypoczynkowego.

Pracownik rozpoczynający pierwszą umowę o pracę nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego z każdym przepracowanym miesiącem – za każdy miesiąc uzyskuje 1/12 wymiaru urlopu, który przysługiwałby mu za cały rok.

Ile dni urlopu na żądanie przysługuje pracownikowi?

W ciągu roku pracownikowi przysługują 4 dni urlopu na żądanie. Można go wziąć w formie 4 dni następujących po sobie lub w odstępach czasowych.

UWAGA! 4 dni urlopu na żądanie wliczają się do urlopu wypoczynkowego.

Przykład – Jeśli w ciągu roku mamy do wykorzystania 26 dni urlopu wypoczynkowego, to 4 dni urlopu na żądanie zawierają się już w tych 26 dniach. Nie są to dodatkowe 4 dni urlopu. Jeśli w tej sytuacji wykorzystamy 4 dni urlopu na żądanie, zostaną nam 22 dni urlopu wypoczynkowego.

Wynagrodzenie za czas urlopu na żądanie

Ponieważ urlop na żądanie jest urlopem wypoczynkowym, w kwestii wynagrodzenia jest traktowany identycznie. Za urlop wypoczynkowy pracownikowi przysługuje 100% wynagrodzenia – tak samo za urlop na żądanie.

Kiedy i w jaki sposób należy zgłosić pracodawcy urlop na żądanie?

Chęć wzięcia urlopu na żądanie należy zgłosić najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia, przed godziną rozpoczęcia pracy. Kodeks pracy nie reguluje sposobu, w jaki należy poprosić pracodawcę o urlop na żądanie. Można więc zrobić to telefonicznie, mailowo czy SMS-em.

Czy można wziąć urlop na żądanie w trakcie pracy?

Zgodnie z Kodeksem pracy urlop na żądanie należy zgłosić przed rozpoczęciem dnia pracy. Jednak wiele firm ma określone procedury opisane w regulaminie pracy, które umożliwiają zgłoszenie urlopu w określonych formach lub np. do godziny po rozpoczęciu dnia pracy. Warto zorientować się podczas onboardingu, jakie zasady dotyczące tej kwestii panują w naszej firmie.

Czy trzeba zgłaszać powód wzięcia urlopu na żądanie?

Nie trzeba wyjaśniać powodów brania urlopu. Kodeks Pracy nie nakłada na pracownika obowiązku tłumaczenia się z tego, dlaczego chce mieć urlop, a pracodawca nie jest upoważniony, by o to pytać.

Czy można wziąć cztery dni urlopu na żądanie pod rząd?

Przepisy nie regulują kwestii tego, ile może trwać urlop na żądanie, przewidują jedynie, że pracownikowi przysługują 4 dni w ciągu roku kalendarzowego. Pracownik może wystąpić o udzielenie zarówno pojedynczych dni, jak i 4 dni jednorazowo.

Pracodawca odmawia urlopu na żądanie. Co na to Kodeks pracy?

Jak informuje art. 1672, który dotyczy urlopów pracowniczych, w przypadku nierespektowania wymiaru urlopu przez zatrudniającego, pracodawcy grozi kara grzywny od 1 tys.zł do 30 tys.zł.

Mimo że zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu na żądanie, to jednak należy pamiętać, że to pracodawca udziela urlopu, trzeba dostać jego akceptację. Wg wyroku SN z 16 IX 2008 r. pracownik nie może rozpocząć urlopu na żądanie, dopóki pracodawca nie wyrazi na to zgody, czyli nie udzieli mu takiego urlopu.

Urlop na żądanie pracownika może nie zostać przez pracodawcę udzielony w szczególnych przypadkach. Realizacja prawa pracownika do wykorzystania takiego urlopu jest zależna od potrzeb pracodawcy dotyczących konieczności obecności pracownika w zakładzie. Urlop na żądanie nie może działać na szkodę pracodawcy.

Nie można także wykorzystywać urlopu na żądanie do tego, by mieć wolne w dniu, w którym pracodawca nie udzielił urlopu w normalnym trybie. Podczas urlopu na żądanie nie można także np. prowadzić strajku.

Urlop na żądanie a świadectwo pracy

Informacja o wykorzystanych dniach urlopu na żądanie jest umieszczana na świadectwie pracy. Powód zamieszczenia tej informacji jest istotny dla działu kadr, ponieważ jeżeli pracownik w danym roku wykorzystał np. 2 dni tego urlopu u poprzedniego pracodawcy, a zmienia pracę w lipcu, to od sierpnia do końca roku, u nowego pracodawcy, będzie mógł wykorzystać jeszcze dwa takie dni.

Urlop na żądanie. Kontrowersje

Rozważając wzięcie urlopu na żądanie, dobrze jest wziąć pod uwagę stosunki z pracodawcą i jego punkt widzenia. Zgłoszenie wolnego na ostatnią chwilę może nie być mile widziane. Zwłaszcza w sytuacji gdy rozpoczęliśmy pracę w danej firmie. Co ważne, z jednej strony urlop nam się należy, z drugiej – mamy obowiązek zgłoszenia potrzeby wolnego i musimy posiadać akceptację pracodawcy. Jeśli pracodawca nie zgodzi się na urlop i sami postanowimy zostać w domu, możemy zostać posądzeni o naruszenie podstawowych obowiązków Kodeksu pracy (nieusprawiedliwiona nieobecność).