Nowelizacja kodeksu pracy znacznie zliberalizowała korzystanie z urlopu rodzicielskiego. Celem dyrektyw, które implementowano, było ułatwienie opieki nad dzieckiem, ale także większe zaangażowanie w nią ojców. Dlatego czas, kiedy skorzystają ze swoich uprawnień, nie ma większego znaczenia.
Do 26 kwietnia 2023 r. zasady korzystania z urlopu rodzicielskiego były dość sztywne. Zgodnie z art. 1821c par. 2 kodeksu pracy, który został uchylony 26 kwietnia 2023 r., urlop rodzicielski był udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, nie więcej niż w czterech częściach przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia. Zgodnie zaś z par. 3 – również uchylonym – urlop ten w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu. Ponadto, zgodnie par. 4, żadna z części urlopu rodzicielskiego nie mogła być krótsza niż osiem tygodni, z wyjątkiem:
- pierwszej części urlopu rodzicielskiego, która w przypadku:
a) urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie nie może być krótsza niż sześć tygodni,
b) przyjęcia przez pracownika, o którym mowa w art. 183 par. 1, na wychowanie dziecka w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia, nie może być krótsza niż trzy tygodnie;
- sytuacji, gdy pozostała do wykorzystania część urlopu jest krótsza niż osiem tygodni.
Od 26 kwietnia 2023 r. te ograniczenia nie istnieją. Artykuł 1821c stanowi jedynie, że urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w pięciu częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia. Nie musi być więc wykorzystywany dopiero po urlopie macierzyńskim, a więc teoretycznie również równocześnie z nim. O potwierdzenie takiego rozumienia przepisów zwróciliśmy się do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej.
W wydanym dla DGP stanowisku resort mówi wprost, że nie ma przeszkód, aby ojciec dziecka korzystał z urlopu rodzicielskiego w tym samym czasie, gdy matka dziecka przebywa na urlopie macierzyńskim, albo od pierwszych dni po urodzeniu dziecka, gdy matka dziecka nie jest pracownikiem, ale pobiera zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego. Taka wykładnia przepisów jest zgodna pośrednio z motywem 19 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE, którą wspomniane przepisy k.p. implementowały. Zgodnie z nim, aby zachęcić do bardziej równego dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi między kobietami i mężczyznami, a także umożliwić wczesne tworzenie więzi między ojcami i dziećmi, należy przyznać prawo do urlopu ojcowskiego ojcom lub – w przypadkach i zakresie przewidzianym w prawie krajowym – równoważnym drugim rodzicom. Taki urlop ojcowski powinien być wykorzystywany w okresie narodzin dziecka i wyraźnie wiązać się z tym wydarzeniem, a jego celem powinno być sprawowanie opieki. Motyw dotyczy co prawda urlopu ojcowskiego, lecz wynika z niego, jaki ma być kierunek rozumienia przepisów. Na marginesie warto dodać, że właśnie w związku z motywem 19 i koniecznością powiązania urlopu ojcowskiego z urodzeniem dziecka w kodeksie pracy skrócono okres, w którym można skorzystać z takiego urlopu. Do 26 kwietnia 2023 r. ojciec dziecka mógł z niego skorzystać do ukończenia przez dziecko drugiego roku życia, a obecnie – do ukończenia pierwszego roku życia.
Nie ma więc przeszkód, aby obecnie ojciec dziecka od razu po jego urodzeniu wykorzystał zarówno urlop ojcowski, jak i rozpoczął korzystanie z urlopu rodzicielskiego. Przypomnijmy, że jeden z rodziców może wykorzystać maksymalnie 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego, pozostałe 9 przysługuje drugiemu rodzicowi. ©℗
Stanowisko Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej z 18 maja 2023 r. – wydane dla DGP
/>
DGP: Czy ojciec dziecka może korzystać z urlopu rodzicielskiego w tym samym czasie, gdy matka dziecka przebywa na urlopie macierzyńskim? Analogicznie – czy ojciec dziecka może korzystać z urlopu rodzicielskiego od razu po urodzeniu się dziecka, gdy matka dziecka jest nieubezpieczona / nie jest pracownikiem, ale pobiera zasiłek macierzyński za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu, czy też może to zrobić dopiero po upływie 20 tygodni od urodzenia się dziecka?
MRIPS: Zgodnie z nowym brzmieniem art. 1821a kodeksu pracy nadanym przepisami ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 641) pracownicy – rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:
1) 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
2) 43 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Każdemu z pracowników – rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z ww. wymiaru urlopu. Urlop rodzicielski w ww. wymiarze przysługuje łącznie obojgu pracownikom – rodzicom dziecka.
Zgodnie z art. 1821c kodeksu pracy urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. roku życia.
Mając powyższe na względzie, nie ma przeszkód, aby ojciec dziecka korzystał z urlopu rodzicielskiego w tym samym czasie, gdy matka dziecka przebywa na urlopie macierzyńskim, albo od pierwszych dni po urodzeniu dziecka, gdy matka dziecka matka dziecka nie jest pracownikiem, ale pobiera zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego. Należy mieć jednak na względzie, że w okresie przejściowym, zgodnie z przepisami art. 34 ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, pracownik, który w okresie od 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie ww. ustawy miał prawo do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy w brzmieniu dotychczasowym, ma prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego w wyższym wymiarze. W przypadku, gdy pracownik w tym okresie nie posiadał prawa do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub nie korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, nie będzie mógł skorzystać z nowego wyższego wymiaru urlopu rodzicielskiego.
Podstawa prawna
Podstawa prawna
• art. 1831c ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 641)
