Tak wynika z nowelizacji ustawy zasiłkowej, która wchodzi w życie w najbliższy piątek. Dotychczas nie było to uregulowane, co było problematyczne i dla organu, i dla ubezpieczonego – szczególnie gdy z winy tego ostatniego świadczenie nie mogło być doręczone
Nowelizacja przepisów ubezpieczeniowych, która wchodzi w życie 16 grudnia 2022 r. (ustawa z 27 października 2022 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw), przyniosła też zmiany w ustawie zasiłkowej (ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Rozszerza katalog przypadków, kiedy zasiłek może być wstrzymany (o sytuację, gdy świadczenie nie może być doręczone z przyczyn niezależnych od ZUS) i porządkuje związane z tym zasady. Co ważne, nakazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych wydawać w tej sprawie decyzję. Do tej pory organ nie musiał tego robić, a przepisy nie przewidywały też innego alternatywnego rozwiązania. Tym samym ubezpieczony, gdy chciał się odwołać, miał problem.
Nieprawidłowy numer rachunku
Zgodnie z art. 66 ust. 1 ustawy zasiłkowej w brzmieniu obowiązującym do 16 grudnia wypłatę zasiłku wstrzymuje się, jeżeli prawo do zasiłku ustało albo okaże się, że prawo takie w ogóle nie istniało. Konkretnych przyczyn może być wiele. Można tu wskazać np. na okoliczności określone w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. W grę mogą także wchodzić okoliczności określone w art. 59 ust. 6–7 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z ust. 6, jeśli ubezpieczony, któremu wystawiono zaświadczenie o niezdolności do pracy, w odpowiedzi na wezwanie ZUS uniemożliwi badanie przez lekarza orzecznika (np. nie stawi się na badanie) lub nie dostarczy posiadanych wyników badań, jego zaświadczenie traci ważność od dnia następującego po terminie wyznaczonego badania lub dostarczenia wyników. A skoro zaświadczenie traci ważność, to osoba, której je wystawiono, utraci także prawo do zasiłku.
Może także wystąpić sytuacja określona w ust. 7. Dotyczy ona przypadku, gdy po analizie dokumentacji medycznej i po przeprowadzeniu badania ubezpieczonego lekarz orzecznik określi wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy niż orzeczona w zaświadczeniu lekarskim, za okres od tej daty zaświadczenie lekarskie traci ważność, a co za tym idzie – ustaje prawo do zasiłku.
Choć dotychczasowych podstaw do wstrzymania zasiłków nikt nie kwestionował, to brakowało w nich przypadku, gdy zasiłek nie może być doręczony z przyczyn niezależnych od zakładu. Najczęściej chodzi o sytuację, gdy np. numer rachunku bankowego okazał się nieprawidłowy, a z uprawnionym nie można się skontaktować. Prawo do zasiłku wówczas nie ustaje, ale jednocześnie ZUS nie może go doręczyć. Ten stan zawieszenia reguluje właśnie nowelizacja. Zgodnie bowiem z nowym brzmieniem art. 66 ust. 1 ustawy zasiłkowej wypłatę zasiłku wstrzymuje się, jeżeli:
- powstaną okoliczności uzasadniające ustanie prawa do zasiłku;
- okaże się, że prawo do zasiłku nie istniało;
- zasiłek nie może być doręczony z przyczyn niezależnych od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Odpowiednio stosowane przepisy emerytalne
Przepisy nie regulowały też, w jakiej formie ZUS wstrzymuje zasiłek. Zakład wydawał co prawda decyzję o odmowie prawa do zasiłku, ale samo wstrzymanie wypłaty nie wymagało decyzji. Teraz to się zmieni. 16 grudnia wchodzi w życie art. 66 ust. 1a ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym w sprawie wstrzymania wypłaty zasiłku ZUS wydaje decyzję. A to oznacza, że takie orzeczenie ZUS może być zaskarżone na zasadach ogólnych, tak jak inne decyzje.
Jednocześnie wchodzi w życie ust. 1b, który w sprawach wstrzymania wypłaty zasiłku odsyła do stosowania odpowiednio art. 134 ust. 2 i art. 135 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). Zgodnie z przywołanym art. 134 ust. 2 ustawy emerytalnej wstrzymanie wypłaty świadczeń następuje, poczynając od miesiąca:
- przypadającego po miesiącu, w którym ustało prawo do świadczenia ustalone wskutek okresowej niezdolność do pracy;
- w którym została wydana decyzja o wstrzymaniu wypłaty w przypadkach, o których mowa w art. 134 ust. 1 pkt 1–4 ustawy emerytalnej (powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa; pobierający mimo pouczenia lub żądania organu rentowego nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczeń; mimo wezwania uprawniony nie poddał się badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu, bez uzasadnionych przyczyn; okaże się, że prawo do świadczeń nie istniało), albo od następnego miesiąca, jeżeli wcześniejsze wstrzymanie wypłaty nie było możliwe;
- za który przysługiwało świadczenie niedoręczone.
Do wstrzymanych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego stosuje się także odpowiednio przepisy ustawy emerytalnej o wznowieniu ich wypłaty. Zgodnie z mającym tu zastosowanie art. 135 ust. 1 ustawy emerytalnej w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu. W przypadku zasiłków będzie tu chodziło przede wszystkim o wstrzymanie zasiłków z powodu braku możliwości doręczenia świadczenia. Trzeba także zwrócić uwagę na ograniczenie, jakie wynika z art. 135 ust. 2 ustawy emerytalnej. Wynika z niego, że co prawda w takich wypadkach wypłatę świadczenia wznawia się od miesiąca, w którym ją wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż trzy lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty. ©℗
Podstawa prawna
•art. 3 pkt 2 ustawy z 27 października 2022 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2476)
•art. 66 ust. 1–1b ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732) – w brzmieniu obowiązującym od 16 grudnia 2022 r.
•art. 134 ust. 2, i art. 135 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1504)
