Sejm uchwalił kolejną nowelizację specustawy ukraińskiej. W trakcie prac posłowie wprowadzili do niej poprawki, m.in. dotyczące dotacji dla samorządów na obsługę nowych zadań
To trzecia nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 583 ze zm.). W trakcie obrad Sejmu rząd zapowiedział, że już trwają prace nad kolejnym projektem. Rozmowy dotyczą m.in. ewentualnego przedłużenia pomocy wypłacanej za zakwaterowanie i wyżywienie gości z Ukrainy (tego rodzaju poprawki były proponowane przez posłów opozycji, ale nie zostały przyjęte). Brane jest również pod uwagę rozszerzenie kręgu osób, które są objęte specustawą (np. o wstępnych lub zstępnych obywateli Ukrainy, którzy takiego obywatelstwa nie posiadają), a także wdrożenie rozwiązań, które pomogą szkołom przygotować się na przyjęcie dzieci uciekinierów wojennych w nowym roku szkolnym.
16 zł za wniosek
Przyjęta nowelizacja spec ustawy zawiera m.in. zmiany związane ze świadczeniem pieniężnym, o które mogą wnioskować osoby przyjmujące pod swój dach obywateli Ukrainy. Przyjęte przepisy doprecyzowują, że do rozpatrywania spraw o te środki nie są stosowane regulacje kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.) i nie jest wydawana decyzja administracyjna. Natomiast w przypadku sporu o świadczenie, np. w sytuacji, gdy gmina odmówi jego wypłacenia, konieczne będzie wystąpienie przeciwko niej z powództwem do sądu powszechnego.
Co istotne, w trakcie prac nad projektem nowelizacji na komisji spraw wewnętrznych i administracji posłowie dodali przepisy przyznające samorządom dotację na pokrycie kosztów obsługi przyznawania świadczenia. Do tej pory bowiem – mimo że jest to dla nich zadanie zlecane przez administrację rządową – nie miały zapewnionych pieniędzy na jego realizację. Zgodnie z przyjętymi przepisami gmina otrzyma 16 zł za każdy rozpatrzony wniosek o świadczenie (niezależnie od tego, czy pozytywnie, czy negatywnie), a jeśli w ramach prowadzonych czynności weryfikowała warunki zakwaterowania i wyżywienia uchodźców w danej rodzinie, wtedy ta kwota będzie wynosić 32 zł.
Dodatkowo art. 28 nowelizacji specustawy zakłada, że rozporządzenie Rady Ministrów z 15 marca 2022 r. (Dz.U. poz. 605 ze zm.), które wskazuje maksymalną wysokość świadczenia, warunki jego przyznawania i przedłużania, będzie obowiązywać nie dłużej niż przez miesiąc od jej wejścia w życie, a potem zostanie zastąpione nowym aktem wykonawczym.
Pogrzeb na koszt budżetu
Nowelizacja zmienia też kilka przepisów dotyczących opiekuna tymczasowego (ustanawianego przez sąd dla dziecka, które przyjechało do Polski bez rodzica), w tym te określające, jakiego rodzaju wsparcia udziela mu powiatowe centrum pomocy rodziny (PCPR). Uelastycznione zostały też zasady świadczenia usług przez osobę zatrudnioną do pomocy w sprawowaniu opieki, gdy opiekun tymczasowy ma więcej niż 15 podopiecznych. Teraz art. 25 ust. 3c specustawy mówi, że może ona wspierać opiekuna w wymiarze co najmniej ośmiu godzin dziennie przez pięć dni w tygodniu, natomiast jego nowe brzmienie zakłada, że będzie to przynajmniej 40 godzin w tygodniu.
Kolejne z wprowadzonych modyfikacji obejmują art. 29 specustawy, który daje obywatelom Ukrainy prawo do ubiegania się o świadczenia z systemu pomocy społecznej. Aby je otrzymać, muszą razem z wnioskiem złożyć oświadczenie o sytuacji dochodowej, rodzinnej i majątkowej. Nowelizacja przewiduje zaś, że w tym dokumencie uchodźca będzie musiał dodatkowo potwierdzić, że nie jest osobą wymienioną w art. 2 ust. 3 specustawy, a więc że nie posiada np. zezwolenia na pobyt stały, czasowy lub ochrony uzupełniającej (wtedy bowiem nie podlega rozwiązaniom w niej zawartym).
Posłowie dodali również do art. 29 ust. 5, zgodnie z którym sprawienie pogrzebu obywatelowi Ukrainy będzie zadaniem zleconym, co oznacza, że gmina otrzyma pieniądze na pokrycie jego kosztów z budżetu państwa.
Łatwiej o PESEL
Nowela specustawy ma także m.in. przyspieszyć rejestrację obywateli Ukrainy w systemie PESEL. Precyzuje zasady przyznawania statusu cudzoziemca: UKR w przypadku osób, które otrzymały PESEL jeszcze przed wojną. Taki znacznik ułatwia bowiem weryfikację Ukraińca i przyznanie prawa do świadczeń. Z nowelizacji wynika, że obywatel Ukrainy, który jeszcze przed wybuchem konfliktu otrzymał numer PESEL, będzie mógł wnioskować o status UKR.
Ponadto nowela ułatwi uzyskanie numeru PESEL osobom, które np. ze względu na stan zdrowia lub niepełnosprawność nie są w stanie osobiście złożyć wniosku w siedzibie organu gminy. Wówczas urzędnik odwiedzi taką osobę w miejscu zamieszkania.
W trakcie prac nad ustawą posłowie doprecyzowali także przepisy w zakresie nadawania numerów PESEL m.in. osobom nieposiadającym zdolności do czynności prawnych czy niepełnosprawnym, które nie są w stanie samodzielnie złożyć wniosku. Wówczas w ich imieniu o PESEL będą mogli wystąpić: jedno z rodziców, opiekun, kurator, opiekun tymczasowy lub osoba sprawująca faktyczną pieczę nad dzieckiem, a w przypadku braku takich osób numer PESEL będzie mógł zostać nadany z urzędu.
Nowelizacja wydłuży też termin z 60 do 90 dni na złożenie wniosku do gminy o rejestrację pobytu w Polsce. Dotyczy to tych uciekinierów wojennych, których wjazd nie został odnotowany przez komendanta Straży Granicznej.
Nowe przepisy rozszerzą też katalog informacji, które są gromadzone w prowadzonym przez SG rejestrze o: unikalny numer ewidencyjny nadany przez organ ukraiński, miejsce i kraj urodzenia, fotografię oraz odwzorowanie własnoręcznego podpisu w przypadku osób, które ukończyły 12. rok życia (z wyjątkiem tych, które nie mogą go złożyć).
Rozliczanie leczenia
Nowelizacja doprecyzowuje też kwestie zapłaty za świadczenia zdrowotne udzielane uchodźcom z Ukrainy. Wprowadza możliwość rozliczenia opieki medycznej dla wszystkich osób, które przyjechały legalnie do Polski w okresie od 24 lutego 2022 r. do 12 marca 2022 r., czyli przed uchwaleniem specustawy. Wskazuje też, że w przypadku osób, które nie są objęte specustawą, ale stosuje się do nich przepisy decyzji wykonawczej Rady (UE) 2022/382 z 4 marca 2022 r. stwierdzającej istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE i skutkującej wprowadzeniem tymczasowej ochrony (Dz.Urz. UE L 71, z 4.3.2022, str. 1–6), a które od 24 lutego br. korzystały z usług medycznych w Polsce, koszty leczenia pokrywa szef Urzędu ds. Cudzoziemców.
Nowe przepisy umożliwiają też wydawanie z aptek szpitalnych produktów leczniczych stosowanych m.in. w programach zdrowotnych, programach polityki zdrowotnej. Chodzi o to, by zapewnić kontynuowanie terapii przez uchodźców z Ukrainy z gruźlicą i HIV/AIDS przy wykorzystaniu produktów niedopuszczonych do obrotu w Polsce, a które zostały sprowadzone w ramach mechanizmów pomocowych.
Nowelizacja przewiduje też ułatwienia dla ukraińskich psychologów, którzy chcieliby pracować w Polsce, pomagając swoim rodakom (wcześniej podobne rozwiązania wprowadzono dla lekarzy, pielęgniarek i ratowników). Będą mogli świadczyć usługi psychologiczne innym Ukraińcom, bez konieczności nostryfikacji dyplomu i bez znajomości języka polskiego. Uprawnienia te są jednak czasowe (podobnie jak większość tych wynikających ze specustawy) – przyznane od 24 lutego br. na okres 18 miesięcy. Ustawa rozszerza przepisy umożliwiające przyznanie tymczasowego prawa wykonywania zawodu (również na 18 miesięcy od 24 lutego br.) na lekarzy spoza UE, którzy chcą udzielać pomocy medycznej obywatelom Ukrainy przebywającym w Polsce.
Nowe przepisy mają wejść w życie, co do zasady, dzień po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, z mocą od 24 lutego 2022 r. ©℗
Etap legislacyjny
Ustawa skierowana do Senatu
