ZUS oblicza kapitał początkowy przez pomnożenie kwoty hipotetycznej emerytury, jaka przysługiwałaby ubezpieczonemu na koniec 1998 roku, przez 209 miesięcy (tj. wartość średniego dalszego trwania życia właściwego dla wieku 62 lat zgodnie z tablicą ogłoszoną komunikatem prezesa GUS z 25 marca 1999 r.).

Hipotetyczna emerytura obliczana jest podobnie jak emerytura na tzw. dotychczasowych zasadach przysługująca osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., z zachowaniem pewnych odrębności. Stanowi ona sumę:

● 24 proc. kwoty bazowej z II kwartału 1998 r. (tj. 1220,89 zł) x współczynnik P (tzw. część socjalna emerytury hipotetycznej),

● po 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych (część emerytury hipotetycznej należna za okresy składkowe),

● po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych (część emerytury hipotetycznej należna za okresy nieskładkowe).

Kapitał początkowy

Kapitał początkowy

źródło: DGP

Obliczając kapitał początkowy, ZUS w pierwszej kolejności ustala podstawę wymiaru emerytury hipotetycznej (podstawę wymiaru kapitału początkowego). W tym celu wnioskodawca wskazuje wynagrodzenia z wybranych lat kalendarzowych przypadających przed 1 stycznia 1999 r. ZUS porównuje następnie te zarobki do przeciętnych płac z tych lat i wylicza średnią z całego wskazanego okresu.

Dotychczas obowiązywała zasada, iż podstawa wymiaru kapitału początkowego mogła być ustalona z uwzględnieniem zarobków oraz przeciętnych płac z 10 kolejnych lat kalendarzowych przypadających w okresie od 1980 do 1998 roku lub z 20 lat dowolnie wybranych z całego okresu ubezpieczenia sprzed 1 stycznia 1999 r.

Zasady ustalania podstawy wymiaru kapitału początkowego zostały nieco zmodyfikowane ustawą z 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która obowiązuje od 23 września. Nowelizacja ta zniosła ograniczenie co do okresu, z którego osoba ubezpieczona może wskazać do ustalenia tej podstawy 10 kolejnych lat kalendarzowych.

Obecnie ma ona możliwość wnioskowania o uwzględnienie w kapitale początkowym zarobków z 10-lecia przypadającego w całym okresie przed 1 stycznia 1999 r. Nadal musi to być 10 następujących po sobie lat kalendarzowych, ale mogą one wykraczać poza dotychczasowe lata 1980 – 1998. Nowa regulacja jest szczególnie korzystna dla tych, którzy mieli wysokie zarobki w latach 70. lub wcześniejszych, a nie pozostawali w ubezpieczeniu na tyle długo, by wskazać wynagrodzenia z 20 dowolnie wybranych lat lub wybór tego wariantu jest dla niech niekorzystny.

Zmodyfikowane zasady mają zastosowanie nie tylko do nowych wniosków o ustalenie tego kapitału złożonych po wejściu w życie omawianej nowelizacji ustawy emerytalnej, ale również do wniosków zgłoszonych przed 23 września.

ZUS może je zastosować również do tych, którym już ustalił kapitał początkowy, a nawet obliczył emeryturę z zastosowaniem tego kapitału. Zainteresowani, którzy mają obliczoną podstawę wymiaru kapitału z uwzględnieniem 10 kolejnych lat kalendarzowych, a korzystniejsze zarobki miały w 10-leciu (w całości lub w części) przed 1 stycznia 1980 r., mogą liczyć na ponowne ustalenie tego kapitału. W tym celu powinny wystąpić do ZUS z odpowiednim wnioskiem w tej sprawie.

Podstawa prawna

Art. 173 – 174 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).

Art. 1 – 2 ustawy z 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 187, poz.1112).

Marek Opolski