Pracodawca, podpisując umowę o pracę z pracownikiem, zastrzegł w niej, że na jakiekolwiek dodatkowe zatrudnienie pracownik musi uzyskać zgodę pracodawcy. Czy pracodawca ma prawo ograniczać w ten sposób aktywność zawodową swojego pracownika?
Pracodawca co do zasady nie jest uprawniony do umieszczenia w umowie o pracę klauzuli, na mocy której pracownik zobowiązany jest do uzyskania uprzedniej zgody pracodawcy w celu podjęcia jakiegokolwiek innego zatrudnienia. Umieszczenie w umowie o pracę postanowień, według których pracownik byłby ograniczony w możliwości podjęcia innej pracy, należy uznać za sprzeczne z obowiązującymi przepisami. Tym samym zakaz taki byłby nieskuteczny i pracownik nie poniósłby z tego tytułu żadnych konsekwencji. Uzależnienie podjęcia przez pracownika innej pracy od zgody dotychczasowego pracodawcy byłoby złamaniem jednej z podstawowych zasad – tj. wolności pracy, która została określona w art. 65 Konstytucji RP. Nikt nie może zmuszać do podjęcia pracy ani ograniczać swobody nawiązania stosunku pracy, o ile oczywiście dana osoba spełnia wszystkie kryteria do podjęcia określonego zatrudnienia. Jednak trzeba wskazać, iż od zasady wolności pracy są przewidziane wyjątki, które zostały unormowane w poszczególnych ustawach. Przykładowo, ustawa o pracownikach urzędów państwowych wskazuje w art. 19, iż urzędnik państwowy nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia bez uzyskania uprzedniej zgody kierownika urzędu, w którym jest zatrudniony.
Od analizowanego problemu należy odróżnić instytucję zakazu konkurencji (art. 1011 do 1014 k.p.). Istotą tej instytucji jest wzmocnienie obowiązku zachowania przez pracownika w tajemnicy wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Jeżeli pracodawca uzna to za konieczne, może wystąpić z inicjatywą zawarcia z pracownikiem umowy o zakazie konkurencji. Podpisując taką umowę, pracownik wyraża zgodę na niepodejmowanie w stosunku do pracodawcy żadnej działalności konkurencyjnej ani na świadczenie pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie (np. umowy zlecenia) na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Za działalność konkurencyjną można uznać takie czynności, które pokrywają się, choćby częściowo, z zakresem działalności pracodawcy. W przypadku naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji i poniesienia przez pracodawcę z tego tytułu szkody, pracownik może zostać pociągnięty do odpowiedzialności odszkodowawczej, a także może to być przesłanka do rozwiązania z nim umowy o pracę.