Pracownik w lipcu przebywał dwa tygodnie na dodatkowym zasiłku opiekuńczym na zdrowe dziecko do lat 8. Podstawa wymiaru zasiłku po obniżeniu wymiaru etatu do 0,8 wynosi 3120 zł, a po odliczeniu 13,71 proc. – 2692,25 zł. Pracownik ma zajęcie komornicze niealimentacyjne na łączną kwotę 8000 zł. Jesteśmy płatnikiem zasiłków. Czy podniesienie kwoty wolnej od potrąceń na podstawie tarczy antykryzysowej w następstwie COVID-19 dotyczy również zasiłku? Jak dokonać potrącenia z zasiłku za lipiec?

odpowiedź

Nie, podniesienie kwoty wolnej na każdego członka rodziny nie dotyczy zasiłków, lecz jedynie wynagrodzenia ze stosunku pracy. Pracownikowi wolno potrącić z zasiłku za lipiec maksymalnie 251,27 zł, co stanowi 25 proc. kwoty tego zasiłku brutto. [ramka]
Ile do wypłaty za lipiec
Pracownik w lipcu przepracował część miesiąca, a za dwa tygodnie (14 dni) nabył prawo do zasiłku opiekuńczego. Skoro podstawa zasiłkowa wyniosła 2692,25 zł, to 80-proc. zasiłek za 14 dni wyniósł 1005,06 zł, co wynika z wyliczenia:
2692,25 zł : 30 = 89,74 zł
89,74 zł x 80 proc. = 71,79 zł
71,79 zł x 14 dni = 1005,06 zł
Potrącenie z zasiłku
W przypadku egzekucji na zaspokojenie należności niealimentacyjnej można potrącić nie więcej niż 25 proc. kwoty zasiłku:
1005,06 zł x 25 proc. = 251,27 zł
Kwota wolna przy potrącaniu należności niealimentacyjnej:
878,81 zł : 30 x 14 dni = 410,06 zł
Ustalenie kwoty netto zasiłku jako podstawy potrącenia
Zasiłek po odliczeniu miesięcznej zaliczki na podatek:
1005,06 zł; po zaokrągleniu podstawa opodatkowania to 1005 zł
1005 zł x 17 proc.= 170,85 zł; po zaokrągleniu 171 zł to zaliczka na podatek
1005,06 zł – 171 zł = 834,06 zł
Zasiłek po odliczeniu kwoty granicznej:
834,06 zł ‒ 251,27 zł = 582,79 zł
Gdyby bowiem pracownikowi pozostawić tylko kwotę wolną, zostałaby naruszona kwota graniczna (834,06 zł ‒ 410,06 zł = 424 zł zł > 251,27 zł). Zatem nie można potrącić więcej niż 251,27 zł, co sprawi, że do wypłaty pracownikowi pozostanie suma zasiłku wyższa niż kwota wolna.
Natomiast z wynagrodzenia za przepracowaną część miesiąca pracodawca dokona potrącenia niealimentacyjnego według reguł kodeksu pracy.
Pracodawca, który w danym roku kalendarzowym jest płatnikiem zasiłków z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego, ma również obowiązek dokonywać potrąceń z wypłacanych świadczeń, tj.: zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego, wyrównawczego i świadczenia rehabilitacyjnego, o ile zajęcie egzekucyjne oprócz wynagrodzenia obejmuje również zasiłki. Ze względu na to, że zasiłek jest odmienną kategorią przychodu od wynagrodzenia za pracę, potrąceń dokonuje się według zasad określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa o FUS). Nie mają tu więc zastosowania przepisy kodeksu pracy dotyczące ochrony wynagrodzenia. Przesądza o tym art. 833 par. 5 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym do egzekucji ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stosuje się przepisy o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Dla pracodawcy podstawą do dokonania potrącenia z zasiłku jest zajęcie, które powinno obejmować nie tylko wynagrodzenie za pracę, lecz także zasiłki.
Z zasiłków podlegają potrąceniu – w podanej kolejności – m.in. następujące należności:
  • sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych,
  • należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego,
  • sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
  • kwoty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego,
  • kwoty nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych,
  • kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent.
Pełna lista należności została określona w art. 139 ustawy o FUS. Potrąceń dokonuje się, zachowując kolejność ustaloną w tym artykule. Alimenty mają np. pierwszeństwo przed pozostałymi, niealimentacyjnymi należnościami. Przy dokonywaniu potrąceń należności alimentacyjnych w trybie bezegzekucyjnym (pkt 2) w pierwszej kolejności zaspokajane są alimenty zaległe za okres wskazany w tytule wykonawczym, pod warunkiem uzyskania od wierzyciela oświadczenia, że nie zostały w inny sposób uiszczone przez dłużnika.
Podstawą potrącenia jest kwota zasiłku netto, a więc po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy. Zasiłki podlegają bowiem tylko opodatkowaniu. Nie są obciążone ani składkami społecznymi, ani składką zdrowotną.

Zakres ochrony

Zasiłki, podobnie jak wynagrodzenie za pracę, także podlegają szczególnej ochronie przed zajęciami. Świadczenia te są chronione poprzez ustanowione kwoty graniczne oraz kwoty wolne od potrąceń. Tę część kształtuje nie tylko granica potrącenia, lecz także kwota wolna, czyli ta część zasiłku, którą pracownik musi otrzymać jako kwotę gwarantowaną. Pracodawca (płatnik), przystępując do czynności potrącenia, musi wziąć pod uwagę oba ograniczenia.
Najczęściej dokonywane potrącenia u pracowników mogą być dokonywane w następujących granicach:
  • świadczenia alimentacyjne na mocy tytułów wykonawczych, a także ściągane w trybie bezegzekucyjnym ‒ do 60 proc. kwoty zasiłku;
  • inne egzekwowane należności, w tym na mocy tytułów wykonawczych ‒ do 25 proc. kwoty zasiłku.
Maksymalną część należności podlegającą potrąceniu (kwotę graniczną) ustala się od kwoty brutto zasiłku, a więc przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy.

Kwoty wolne

Tarcza 3.0 wprowadziła rozwiązanie, że jeżeli z powodu podjętych na terytorium Polski działań służących zapobieganiu zarażeniem wirusem SARS-CoV-2 pracownikowi zostało obniżone wynagrodzenie lub członek rodziny pracownika utracił źródło dochodu, kwoty określone w art. 871 par. 1 kodeksu pracy ulegają zwiększeniu o 25 proc. na każdego nieosiągającego dochodu członka rodziny, którego pracownik ten ma na utrzymaniu. W przepisie tym mowa jest o kwotach wolnych przy potrąceniach z wynagrodzenia za pracę na podstawie kodeksu pracy. Natomiast kwoty wolne dla zasiłków określa ustawa o FUS. Możliwość ta nie dotyczy tej kategorii przychodu.
Kwota zasiłku wolna od egzekucji i potrąceń z zasiłków wynosi od 1 marca 2020 r.:
  • 532,61 zł, przy potrącaniu:
‒ sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi,
‒ należności alimentacyjnych potrącanych na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego;
  • 878,81 zł, przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi.
Kwoty wolne podlegają corocznej waloryzacji od 1 marca na zasadach określonych dla emerytur i rent. Jeżeli po odliczeniu zaliczki z tytułu podatku dochodowego wysokość świadczenia jest niższa niż kwota świadczenia wolna od potrąceń i egzekucji, to ujęć się w ogólnie nie dokonuje.
Podane kwoty wolne ustala się proporcjonalnie do wypłacanego świadczenia. Oznacza to, że kwota wolna to kwota miesięczna ‒ stosowana w przypadku zasiłku wypłacanego za cały miesiąc. Natomiast jeżeli zasiłek przysługuje za część miesiąca, kwotę wolną należy stosownie zmniejszyć, tj. dostosować do liczby dni, za które on przysługuje. W tym celu kwotę wolną należy podzielić przez 30 i pomnożyć przez liczbę dni pobierania zasiłku. Podzielnik jest stały i nie zależy od liczby dni kalendarzowych miesiąca. Nie wynika to co prawda wprost z ustawy o FUS, ale ZUS stosuje tę metodę, biorąc pod uwagę, że stawkę dzienną zasiłku też uzyskuje się, dzieląc podstawę przez 30. [przykład 1]

przykład 1

Proporcjonalne zmniejszenie
Pracownik w lipcu przebywał pięć dni na dodatkowym zasiłku opiekuńczym, który wyniósł 377,60 zł. Ma zajęcie komornicze alimentacyjne. Z zasiłku można mu maksymalnie ująć 224,85 zł bez przekroczenia kwoty wolnej, która wynosi 88,75 zł. Powyższe kwoty zostały ustalone na podstawie poniższych wyliczeń
Maksymalna kwota potrącenia:
377,60 zł x 60 proc. = 226,56 zł
Kwota wolna po zmniejszeniu proporcjonalnie do okresu, za który przysługuje zasiłek:
532,61 zł : 30 dni x 5 dni = 88,75 zł
Zasiłek po odliczeniu miesięcznej zaliczki na podatek:
378 zł – zasiłek po zaokrągleniu do pełnych złotych
378 zł x 17 proc. = 64,26 zł; 64 zł ‒ zaliczka na podatek po zaokrągleniu
377,60 zł – 64 zł = 313,60 zł
Nie można w pełni potrącić dozwolonej kwoty granicznej (226,56 zł), ponieważ po jej ujęciu zostałaby naruszona kwota wolna (313,60 zł ‒ 226,56 zł = 87,04 zł < 88,75 zł). Dlatego potrącenie należy ograniczyć do kwoty 224,85 zł, aby pracownikowi pozostała do wypłaty pełna kwota wolna 88,75 zł.

przykład 2

Dwa różne tytuły wykonawcze
W stosunku do pracownika zostały wystawione dwa różne tytuły wykonawcze, na podstawie których pracodawca dokonuje potrąceń: alimentów (miesięcznie po 650 zł) oraz pożyczki bankowej – łącznie 5000 zł. Przez cały lipiec pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim i przysługiwał mu zasiłek chorobowy w wysokości 2676,90 zł brutto (złożony PIT-2). Z uwagi na zbieg potrąceń łącznie nie mogą one przekroczyć 60 proc. kwoty zasiłku, tj.:
2676,90 zł x 60 proc. = 1606,14 zł
Kwota wolna od potrąceń to 532,61 zł
Zasiłek, po odliczeniu zaliczki na podatek:
2677 zł to zasiłek po zaokrągleniu do pełnych złotych
(2677 zł x 17 proc.) – 43,76 zł = 411,33 zł; po zaokrągleniu zaliczka na podatek to 411 zł
2676,90 zł – 411 zł = 2265,90 zł
W ramach kwoty granicznej 1606,14 zł mieści się zarówno transza alimentacyjna, jak i pozostałe zajęcie. Kwota na zaspokojenie pożyczki stanowi więc różnicę między kwotą graniczną a alimentami, czyli:
1606,14 zł – 650 zł = 956,14 zł (suma na rzecz spłaty pożyczki)
Po potrąceniach pracownikowi pozostanie: 2265,90 zł – 1606,14 zł = 659,76 zł. Ujęcie kwoty granicznej nie naruszyło kwoty wolnej (659,76 zł > 532,61 zł).

Maksymalnie 60 proc.

W razie zbiegu potrąceń sum egzekwowanych na pokrycie świadczeń alimentacyjnych z innymi należnościami z tytułem wykonawczym łącznie potrącenia nie mogą przekroczyć 60 proc. kwoty zasiłku. Obowiązuje bowiem zasada, że granicę potrąceń wyznacza najwyższy wskaźnik procentowy dla zbiegających się potrąceń. Jednak trzeba pamiętać o kolejności i najpierw zaspokoić alimenty.
W razie zbiegu egzekucji należności alimentacyjnych z potrącaniem bezegzekucyjnym potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60 proc. kwoty zasiłku. W razie zbiegu egzekucji należności innych niż alimentacyjne z potrącaniem bezegzekucyjnym potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60 proc. kwoty zasiłku – jeżeli wśród potrąceń występują należności alimentacyjne albo 50 proc. kwoty zasiłku – w pozostałych przypadkach. [przykład 2] ©℗
Podstawa prawna
•art. 139–141 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 53; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1222)
•art. 833 par. 5 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1460; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1086)
•art. 87 par. 1 oraz par. 3 pkt 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495)
•art. 52 ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. poz. 875; tarcza 3.0)