Spada liczba cudzoziemców ubezpieczonych w ZUS. Od dwóch miesięcy ubywa nawet Ukraińców.
Jeszcze nigdy polskiego rynku pracy nie zasiliło tylu cudzoziemców co w ubiegłym roku. Jak szacuje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, na oświadczenia przyjechało 1,1 mln osób. Wprawdzie to tyle, ile rok wcześniej, ale do tej liczby trzeba dodać tych, którzy dostali zezwolenia na pracę lub zezwolenia na pracę sezonową – było ich w sumie niemal 450 tys. Samych zezwoleń na pracę wydano o 40 proc. więcej niż w 2017 r. Nawet jeśli nie wszyscy zostali zatrudnieni, to w ciągu całego roku do pracy w Polsce mogło przybyć 1,4–1,5 mln osób.
Najnowsze sygnały z ZUS pokazują jednak, że rosnący trend może słabnąć. To niedobrze, bo obcokrajowcy są obecnie jednym z głównych źródeł uzupełniania luki na rynku pracy. Według danych GUS w III kw. 2018 r. w firmach było ponad 157 tys. wakatów – o 26 tys. więcej niż rok wcześniej.
W styczniu w ZUS zarejestrowanych było 558 tys. osób, podczas gdy w grudniu było o 11 tys. więcej. Drugi miesiąc z rzędu spadła liczba Ukraińców, za których pracodawcy płacą składki na ubezpieczenia społeczne. Ta tendencja może niepokoić, gdyż do tej pory obie kategorie systematycznie rosły. Było to jednocześnie świadectwem cywilizowania sposobu zatrudniania imigrantów i ich stabilizacji zawodowej w Polsce.
Profesor Paweł Kaczmarczyk z Ośrodka Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego twierdzi, że na razie nie ma przesłanek, by mówić o zmianie trendu. – Ta liczba to pochodna zawieranych kontraktów. Do niedawna bardzo duża część Ukraińców była zatrudniona na podstawie umów cywilnoprawnych. Na przykład w rolnictwie było zawieranych dużo umów o dzieło, co jest kuriozalne – wyjaśnia.
Innego zdania jest Cezary Kaźmierczak ze Związku Przedsiębiorców i Pracodawców. – Może to być początek zmiany trendu i zmniejszania imigracji ukraińskiej do Polski. Są trzy powody. Polepszyła się sytuacja na Wschodzie, nasze służby kiepsko sobie radzą z obsługą imigrantów, wreszcie od początku tego roku coraz bardziej atrakcyjna może być oferta Niemiec – podkreśla Kaźmierczak.
– Nie ma w tej chwili żadnych sygnałów o odpływie pracowników z Ukrainy do Niemiec. Ustawy w RFN jeszcze nie ma. Ma wejść w życie w 2020 r. Mamy informację, że równolegle z pracami nad przepisami ułatwiającymi przyjazd obywatelom ze Wschodu Niemcy wzmacniają policję zatrudnieniową i sankcje – twierdzi wiceminister rodziny i pracy Stanisław Szwed.
Wyniki z całego roku 2018 r. wskazują, że padł kolejny migracyjny rekord (choć nie jest to takie proste do wyliczenia z uwagi na zmiany w prawie). Od stycznia 2018 r. zaostrzono przepisy dotyczące oświadczeń, wprowadzając m.in. ich odpłatność. To miało zmniejszyć liczbę „pustych” oświadczeń, bowiem z szacunków demografów i resortu rodziny, pracy i polityki społecznej wynikało, że w poprzednich latach były one wykorzystywane tylko w dwóch trzecich. Do tego doszedł nowy rodzaj zezwoleń na pracę sezonową, z którego zapewne skorzystały osoby wcześniej rejestrujące pracę za pomocą oświadczeń. W roku 2017 było 1,8 mln oświadczeń, jednak szacuje się, że do pracy przyjechało w ten sposób 1,1 mln osób.
– W 2018 r. na podstawie oświadczeń przyjechała do nas podobna liczba cudzoziemców, ale zarejestrowano mniej dokumentów – 1,6 mln. Niemniej nadal występuje duża różnica między liczbą oświadczeń, a osób, które faktycznie podjęły pracę na ich podstawie. W tym roku najprawdopodobniej będzie podobnie – uważa wiceminister Stanisław Szwed.
– Jeśli szacunki resortu są prawidłowe, to mieliśmy do czynienia z kolejnym migracyjnym rekordem, bo dochodzą jeszcze imigranci korzystający z zezwoleń na pracę sezonową i zezwoleń na pracę. W 2017 r. wykorzystanie oświadczeń wyniosło 68 proc., teraz musiało być wyższe z uwagi na bardziej restrykcyjne zapisy – mówi prof. Kaczmarczyk. W zeszłym roku zarejestrowano 121 tys. zezwoleń na pracę sezonową.
Na migracyjny rekord składa się także szybko rosnąca liczba zezwoleń. Tu nie ma już żadnych wątpliwości. W ubiegłym roku było ich 328,8 tys., czyli o prawie 40 proc. więcej niż w roku poprzednim – wynika z danych MRPiPS. O zgodę, wydawaną przez wojewodę, nie jest łatwo. Aby ją otrzymać, przedsiębiorca musi m.in. udowodnić, że na lokalnym rynku pracy nie ma możliwości zatrudnienia na danym stanowisku Polaka lub obywatela UE. Jest tak wówczas, gdy np. wśród zarejestrowanych w urzędzie pracy bezrobotnych nie ma osób, które spełniają wymagania pracodawcy.
Wśród cudzoziemców, którzy otrzymali zgodę na pracę, dominują Ukraińcy. Ich znaczenie jednak słabnie. Jeszcze w 2017 r. wydawano im prawie 82 proc. wszystkich zezwoleń, a w roku ubiegłym już o ponad 9 pkt proc. mniej. Wynika to z faktu, że gwałtownie przybywa emigrantów zarobkowych z Azji. W ubiegłym roku przypadało na nich już ponad 50 tys. zezwoleń – ponad dwuipółkrotnie więcej niż w roku poprzednim. Wśród nich byli głównie obywatele Nepalu, Indii, Bangladeszu, Azerbejdżanu, Uzbekistanu, Filipin, Chin, Wietnamu, Pakistanu, Tadżykistanu, Kazachstanu, Korei Południowej, ale też Kirgistanu. Co ciekawe, zezwolenia otrzymało prawie 20 tys. Nepalczyków – trzykrotnie więcej niż rok wcześniej. Wyprzedzili oni Białorusinów w rankingu państw z największą liczbą zezwoleń na pracę w Polsce i zajęli drugie miejsce, po Ukraińcach.
– Sama liczba wydanych zezwoleń na pracę nie oznacza, że tyle osób przyjechało lub przyjedzie do Polski. Jeśli chodzi o Ukrainę, to przelicznik wydanych zezwoleń w relacji do przyjazdów do pracy może wynieść 80–90 proc. Natomiast dla obywateli Nepalu, Bangladeszu, Indii – jedynie 10–20 proc. To oznacza, że wbrew medialnym doniesieniom przyjeżdża do nas mało Azjatów. W największym stopniu to efekt niewydolności systemu konsularnego. Bo np. nasza placówka w New Delhi rozpatruje tygodniowo 200–250 aplikacji o wizę, a oczekuje na nie ok. 25 tys. osób – twierdzi Michał Solecki, prezes Agencji Pracy Worksol, specjalizującej się w rekrutacji pracowników z Ukrainy i Azji.
– Pracowników z Azji mogłoby być znacznie więcej, ale niestety wielu z nich mimo posiadanych zezwoleń na pracę wydanych przez wojewodów nie otrzymuje w konsulatach wiz. Trudno to zrozumieć w sytuacji, gdy zdesperowani pracodawcy próbują na wszelkie sposoby zapełnić miejsca pracy – mówi Jacek Zieliński, właściciel firmy Promoman, specjalizującej się w rekrutacji pracowników z Bangladeszu.
Jak wygląda finalna liczba imigrantów w 2018 r.? Mamy 1,1 mln cudzoziemców pracujących na oświadczenia. Szacując ostrożnie, że zezwolenia wykorzystano w 70 proc., otrzymamy kolejnych 230 tys. przybyszy ze Wschodu. Przyjmując podobny wskaźnik dla zezwoleń na pracę sezonową, dochodzi do tego ok. 80 tys. osób. I cały rachunek zamyka się liczbą 1,4 mln migrantów.