Pracodawca może zobowiązać pracownika do przestrzegania zakazu konkurencji zarówno na etapie zawierania umowy o pracę, jak i w czasie trwania stosunku pracy. Jaka forma jest wymagana dla skutecznego związania pracownika zakazem konkurencji? Czy klauzula konkurencyjna może być częścią umowy o pracę?
Dla umowy o zakazie konkurencji ustawodawca zastrzegł formę pisemną pod rygorem nieważności. Oznacza to, że umowa zawarta bez zachowania tej formy jest nieważna. Wymóg pisemności odnosi się zarówno do umów o zakazie konkurencji zawieranych na czas trwania stosunku pracy, jak i umów o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.
Praktyczne wątpliwości mogą powstać na tle przepisu art. 1011 par. 1 k.p., zgodnie z którym zakaz konkurencji powinien zostać zawarty w odrębnym dokumencie. Podobnie jak w przypadku wymogu pisemności, konieczność sporządzenia odrębnej umowy dotyczy obu typów umów o zakazie konkurencji. Brzmienie omawianego przepisu sugeruje, że zakaz nie może być wprowadzony w treści umowy o pracę.
O słuszności takiego wniosku pośrednio świadczą przepisy o sposobie prowadzenia akt osobowych w zakresie odnoszącym się do umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia, albowiem w innej części akt winna być przechowywana umowa o pracę, a w innej - umowa o zakazie konkurencji.
Mimo to klauzuli konkurencyjnej zawartej w treści umowy o pracę nie można uznać za nieważną. W ocenie Sądu Najwyższego odrębna umowa w rozumieniu art. 1011 par. 1 k.p. to umowa niewchodząca w skład umowy o pracę, ale niekoniecznie odrębny, inny dokument (por. wyr. SN z 2 października 2002 r., I PK 453/02, OSNP 2004, z. 19, poz. 331). Umowa o zakazie konkurencji jest odrębną umową w tym znaczeniu, że stanowi odrębne zobowiązanie, a nie dlatego, że każdorazowo musi być sporządzana w odrębnym dokumencie.
Ponadto z przepisu art. 1013 k.p. wyraźnie wynika, iż rygor nieważności dla umowy o zakazie konkurencji wynika tylko z braku formy pisemnej, nie zaś z braku zawarcia jej w odrębnej umowie (dokumencie). Umowa o zakazie konkurencji wraz z umową o pracę mogą przybrać formę jednolitego dokumentu (por. wyr. SN z 9 marca 2006 r., II PK 235/05, OSNP 2007, z. 3-4, poz. 43).
Podsumowując, umowa o zakazie konkurencji dla swej ważności wymaga zachowania formy pisemnej. Niezawarcie jednak klauzuli konkurencyjnej w odrębnej umowie nie powoduje jej nieważności. Zakaz konkurencji może zostać zamieszczony w tym samym dokumencie co umowa o pracę.