Strony umów-zleceń mogą bardziej elastycznie ustalać wzajemne prawa i obowiązki. Zleceniobiorca nie jest związany ani czasem pracy, ani poleceniami osoby, która je wydaje.
Osoba zawarła zlecenie na sprzątanie biura. Z umowy wynika, iż ma obowiązek wykonywania poleceń zleceniodawcy i ściśle określony czas pracy.
Przedsiębiorcy mogą część zadań firmy realizować na podstawie umów cywilnoprawnych, np. zlecenia. Jednak takie działania nie mogą zmierzać do obejścia prawa pracy. Osobie wykonującej zlecenie, które ma cechy stosunku pracy, przysługuje bowiem roszczenie o ustalenie istnienia umowy o pracę.

Ważna treść umowy

Zawierając umowę zlecenia, obok prawidłowego wskazania stron, należy możliwie precyzyjnie określić przedmiot umowy. Z reguły będzie chodziło o świadczenie usług określonego rodzaju na rzecz przedsiębiorcy. Nie powinno budzić wątpliwości, co rzeczywiście ma robić zleceniobiorca. Bardzo istotne jest opisanie zasad wykonania zlecenia, tak aby wyraźnie odróżnić zleceniobiorcę od pracownika.
Można np. zastrzec, że przedmiot zlecenia będzie wykonywany codziennie oraz w sposób nieutrudniający normalnego funkcjonowania zleceniodawcy, ale konkretne godziny pracy powinny zostać określone przez realizującego zlecenie, uwzględniającego własne możliwości i potrzeby związane z tym zleceniem.
Zleceniobiorca nie ma obowiązku wykonywania poleceń zleceniodawcy, w przeciwieństwie do pracownika podporządkowanego pracodawcy.
Poza tym biorący zlecenie – co do zasady – nie ma obowiązku osobistego świadczenia pracy. Zastrzeżenie w umowie zlecenia bezwzględnego obowiązku osobistego wykonywania świadczenia może być podstawą do kwestionowania rzeczywistej woli stron i w konsekwencji uznania, że strony łączy umowa o pracę.
Należy przy tym pamiętać o wyroku Sądu Najwyższego z 3 czerwca 2008 r. (I PK 311/07, OSNAPiUS z 2009 r., nr 19 – 20, poz. 258, str. 830). Ten stwierdził, że w świetle art. 22 par. 1 i 11 k.p. sąd może ustalić istnienie stosunku pracy także wtedy, gdy strony w dobrej wierze zawierają umowę cywilnoprawną, lecz jej treść lub sposób realizacji odpowiada cechom stosunku pracy.



Uprawnienia zleceniobiorcy

Zleceniobiorca może posłużyć się przy wykonywaniu zlecenia osobą trzecią, z tym jednak ograniczeniem, że prawo takie powinno być zagwarantowane w umowie lub wynikać ze szczególnych okoliczności. W tym ostatnim przypadku powinien on niezwłocznie powiadomić dającego zlecenie o koniecznej zmianie. W każdym przypadku zleceniobiorca ponosi odpowiedzialność za czynności swojego zastępcy jak za działania własne.
Wykonujący zlecenie musi mieć ze strony zleceniodawcy zapewnione bezpieczne i higieniczne warunki realizowania zlecenia, co wynika wprost z przepisu art. 304 k.p. Oznacza to, że z jednej strony takie warunki musi zapewnić dający zlecenie, z drugiej zaś ma on obowiązek egzekwowania ich przestrzegania.
Strony mogą umówić się, że w określonym czasie zleceniobiorca będzie miał prawo do przerwania wykonywania zlecenia z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Choć może to przypominać urlopowe uprawnienia pracownika, to jednak przy zleceniu strony nie są związane żadnymi szczególnymi zasadami dotyczącym np. długości trwania takiej przerwy.
Płatność wynagrodzenia (gdy zlecenie jest odpłatne) może być ustalona dowolnie, zarówno co do terminu zapłaty (po wykonaniu zlecenia, w jego trakcie w ustalonych odstępach czasu), jak i formy płatności.
Zleceniobiorca nie jest związany czasem pracy (poza koniecznością zapewnienia pracy w warunkach bhp), wobec czego w umowie można swobodnie wskazać czas jej wykonania, także w porze nocnej oraz w dni normalnie wolne od pracy.
Wreszcie zasady rozwiązania umowy-zlecenia również pozostawione są woli stron, powinny być jednak jednoznacznie określone w umowie.
PRZYKŁAD
Zleceniodawca jest odpowiedzialny za bhp w miejscu wykonywania zlecenia
W umowie-zleceniu zapisano, że zleceniobiorca ma obowiązek przeszkolić swoich pracowników w zakresie bhp. Podczas realizowania zlecenia doszło do wypadku, w którym obrażeń ciała doznała osoba współpracująca ze zleceniobiorcą. Zleceniodawca może ponosić odpowiedzialność za skutki wypadku, jeżeli zostanie wykazane, że nie dopełnił obowiązku sprawdzenia rzeczywistego stanu wiedzy z zakresu bhp osób wykonujących zlecenie. Odpowiada bowiem za właściwe, pod względem bhp, przygotowanie miejsca, na którym ma być wykonywane zlecenie.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 304 ustawy z 26 czerwca 1974 – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 734 – 751 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).