Rozmawiamy z EWĄ BEDNARCZYK, wicedyrektorem Departamentu Rent Zagranicznych w ZUS - Osoby, które pracowały zarówno w Polsce, jak i krajach UE lub USA, będą mogły uzyskać częściową emeryturę lub rentę z jednego lub z wielu państw. Stanie się tak, bo prawo unijne i umowa polsko-amerykańska przewidują sumowanie okresów ubezpieczenia.
ROZMOWA
O jakie świadczenia objęte unijnym systemem koordynacji zabezpieczenia społecznego może ubiegać się Polak zatrudniony w państwie UE?
- O świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa, inwalidztwa, bezrobocia, wypadków przy pracy i chorób zawodowych. A także o emerytury, świadczenia rodzinne, świadczenia opieki zdrowotnej, świadczenia w razie śmierci żywiciela rodziny (renty rodzinne), świadczenia dla sierot i zasiłki pogrzebowe. Koordynacja dotyczy wszystkich państw UE, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do UE (Islandii, Liechtensteinu, Norwegii) i Szwajcarii.
Przy ustalaniu prawa do świadczeń bierze się pod uwagę wszystkie okresy ubezpieczenia w krajach UE. Jaką korzyść odniesie dzięki temu polski pracownik?
- Będzie mógł ubiegać się o emeryturę czy rentę, pomimo że ma zbyt krótkie okresy ubezpieczenia w Polsce, żeby ubiegać się o te świadczenia. Na przykład może to dotyczyć mężczyzny ubiegającego się o emeryturę z ZUS, który posiada 18-letni okres ubezpieczenia w Polsce. To zbyt krótki okres ubezpieczenia, żeby móc otrzymać emeryturę z ZUS. Ale po doliczeniu na przykład dziewięcioletniego okresu ubezpieczenia w Wielkiej Brytanii czy też w Irlandii staż takiej osoby będzie wynosił 27 lat. ZUS wyliczy najpierw teoretyczną kwotę emerytury, uwzględniając wszystkie lata ubezpieczeniowe w obu krajach. Następnie obliczy rzeczywiście należną kwotę świadczenia za okres przepracowany tylko w Polsce. Kwota rzeczywiście wypłacanego temu mężczyźnie świadczenia przez ZUS będzie odpowiadała stosunkowi polskich okresów ubezpieczenia (w tym przypadku 18 lat) do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia w Polsce i za granicą w krajach UE (w tym przypadku 27 lat).
Czy zasada sumowania okresów ubezpieczenia dotyczy wszystkich pracowników?
- Sumowanie okresów ubezpieczenia przy ustalaniu emerytury jest możliwe w odniesieniu tylko do osób urodzonych do 31 grudnia 1948 r. i niektórych osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które ubiegają się o emeryturę, do której prawo lub której wysokość zależy od długości okresów ubezpieczenia. Ci, którzy urodzili się później i ubiegają się o emeryturę, do której prawo nie zależy od długości okresów ubezpieczenia, a wysokość świadczenia zależy od kwoty składek emerytalnych opłaconych po 31 grudnia 1998 r. zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego w ZUS oraz od kwoty kapitału początkowego, nie będą mieli sumowanych okresów ubezpieczenia. Takim osobom ZUS wyliczy emeryturę wyłącznie na podstawie odprowadzonych składek do polskiego systemu ubezpieczeniowego.



Czy zasada sumowania ma znaczenie dla uzyskania emerytury minimalnej?
- Tak, w przypadku osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. ubiegających się o emeryturę z polskiego zreformowanego systemu, emeryturę z ZUS podwyższa się o kwotę stanowiącą różnicę pomiędzy kwotą najniższej emerytury a kwotą rzeczywiście wyliczonej emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku osób będących członkami otwartych funduszy emerytalnych różnicę pomiędzy kwotą najniższej emerytury a kwotą stanowiącą sumę emerytur z I i z II filaru, jeśli zainteresowany ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn. Wymagany okres ubezpieczenia wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 dla mężczyzn gwarantuje, że jeśli przyszły emeryt nie uzbiera odpowiednio wysokich składek, aby otrzymać minimalne świadczenie z ZUS, to do tego poziomu dopłaci budżet.
Od 1 marca obowiązuje umowa polsko-amerykańska. Czy przewiduje podobne rozwiązania do obowiązujących w UE?
- Tak, umowa z USA o zabezpieczeniu społecznym zawiera podobne rozwiązania do tych, jakie obowiązują w zakresie świadczeń emerytalno-rentowych w Unii Europejskiej. Oparta jest na czterech podstawowych zasadach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a więc m.in. na zasadzie równego traktowania, zachowania praw nabytych (transferu świadczeń do państwa zamieszkania) i będących w trakcie nabywania, w szczególności na zasadzie sumowania okresów ubezpieczenia przy ustalaniu świadczeń emerytalno-rentowych.
EWA BEDNARCZYK
absolwentka Wydziału Prawa i Administracji na Uniwersytecie Warszawskim. W ZUS pracuje od ponad 20 lat w Departamencie Rent Zagranicznych (wcześniej - Biuro Rent Zagranicznych)