Prawo ponownego obliczenia wysokości emerytury przysługuje osobom, które po jej przyznaniu wykonywały pracę podlegającą ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Podstawą przeliczenia jest zaświadczenie potwierdzające wykonywanie zatrudnienia.
Uwzględnienie nowych okresów składkowych może umożliwić doliczenie okresów nieskładkowych, jeśli nie były one przyjęte do obliczenia emerytury w pełnym wymiarze, ale w ograniczonym do 1/3 okresów składkowych. W sprawie doliczenia okresów nieskładkowych nie jest potrzebny odrębny wniosek.
Po uwzględnieniu okresów składkowych i nieskładkowych ZUS zwiększa kwotę tzw. starej emerytury doliczając do niej:
• po 1,3 proc. podstawy wymiaru, ustalonej z uwzględnieniem wszystkich waloryzacji za każdy rok okresów składkowych,
• po 0,7 proc. podstawy wymiaru (ustalonej z uwzględnieniem waloryzacji) za każdy rok okresów nieskładkowych.
Przypomnieć trzeba, że przy obliczaniu dodatkowego stażu okresy składkowe i nieskładkowe przyjmuje się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Termin na złożenie wniosku

Ustawa emerytalna określa, jak często można składać wnioski o przeliczenie emerytury. Emeryt pozostający w ubezpieczeniu może złożyć wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury z tego tytułu, nie wcześniej jednak niż po zakończeniu kwartału kalendarzowego, a więc w styczniu, kwietniu, lipcu i październiku każdego roku. Gdy w trakcie kwartału kalendarzowego zostanie złożony ponowny wniosek o przeliczenie emerytury, ZUS odmówi doliczenia nowych okresów składkowych. W decyzji odmawiającej przeliczenia ZUS wskaże, że świadczeniobiorca może taki wniosek złożyć po zakończeniu kwartału kalendarzowego.
PRZYKŁAD: WNIOSEK PO ZAKOŃCZENIU KWARTAŁU
Justyna W. ma ustalone prawo do emerytury od listopada 2007 r. W maju 2008 r. podjęła zatrudnienie, o czym powiadomiła ZUS. W lipcu 2008 r. złożyła wniosek o doliczenie okresu zatrudnienia. Zaświadczenie od pracodawcy potwierdzało wykonywanie zatrudnienia od 1 maja 2008 r. Umowa o pracę wciąż trwa i jest wykonywana. ZUS ponownie obliczył wysokość emerytury uwzględniając jako okres składkowy okres od 1 maja 2008 r. do daty wystawienia zaświadczenia. Pod koniec września 2008 r. Justyna W. złożyła ponownie zaświadczenie od pracodawcy. ZUS odmówił uwzględnienia tego wniosku o przeliczenie. Jednocześnie w decyzji odmownej poinformował o możliwości jego zgłoszenia po zakończeniu kwartału, tj. w październiku 2008 r.
Natomiast w przypadku gdy w trakcie kwartału kalendarzowego ustało zatrudnienie (ubezpieczenie), wniosek o doliczenie dotychczas nieuwzględnionych okresów składkowych i nieskładkowych, przebytych po przyznaniu emerytury, może nastąpić w każdym czasie, jednakże nie wcześniej niż po ustaniu ubezpieczenia.
PRZYKŁAD: PRZELICZENIE PO USTANIU UBEZPIECZENIA
Zygmunt Ł. nabył prawo do wcześniejszej emerytury pracowniczej od 1 kwietnia 2008 r. (udokumentował ponad 25-letni okres ubezpieczenia pracowniczego, jest całkowicie niezdolny do pracy i ukończył 60 lat). Nadal pozostaje w zatrudnieniu. W sierpniu 2008 r. wystąpił z wnioskiem o doliczenie okresu przebytego po przyznaniu emerytury. ZUS dokonał takiego przeliczenia, uwzględniając przy ustalaniu wysokości emerytury okres zatrudnienia przypadający do wystawienia zaświadczenia o zatrudnieniu. We wrześniu 2008 r. Zygmunt L. przedłożył kolejne zaświadczenie, z którego wynikało, że umowa o pracę zostanie rozwiązana 30 września 2008 r. i wniósł o doliczenie tego okresu. ZUS odmówił przeliczenia, ponieważ nie ustało jeszcze ubezpieczenie, a wniosek o doliczenie okresów składkowych został zgłoszony w tym samym kwartale, co poprzedni. ZUS poinformował Zygmunta Ł., że wniosek o doliczenie okresów ubezpieczenia powinien zgłosić po ustaniu ubezpieczenia, tj. w październiku 2008 r.

Przeliczenie wysokości

Ustalenie wysokości emerytury z uwzględnieniem nowych okresów składkowych i nieskładkowych następuje od miesiąca, w którym został zgłoszony w tej sprawie wniosek.
Jeżeli emeryt pozostający w ubezpieczeniu nie składał wniosku o uwzględnienie okresów składkowych i nieskładkowych raz na kwartał, a uczyni to dopiero po zakończeniu roku kalendarzowego, np. składając informację o wysokości osiąganych w danym roku przychodów, ZUS doliczy okres wykonywania pracy po przyznaniu emerytury do dnia wystawienia nowego zaświadczenia. Jednakże prawo do świadczenia w nowej wysokości ustali od miesiąca zgłoszenia wniosku o doliczenie nowych okresów. Wyjaśnić trzeba, że w takiej sytuacji nie będzie przysługiwało wyrównanie za okres wcześniejszy.

Konieczne zaświadczenie

Podstawą przeliczenia emerytury jest zaświadczenie, z którego wynikają nowe okresy składkowe i nieskładkowe. Muszą być w nim wykazane okresy wykonywania pracy w danym okresie (kwartale), a także okresy, np. pobierania świadczeń za czas choroby.
Okresy wykonywania pracy zostaną doliczone jako okresy składkowe, natomiast okresy pobierania, np. wynagrodzenia za czas choroby na podstawie art. 92 k.p., zasiłku chorobowego jako okresy nieskładkowe.

Okresy rolne

Osoby, które miały ustalone prawo do emerytury z uwzględnieniem tzw. okresów rolnych, a które po przyznaniu świadczenia pracowały i podlegały z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, również mogą złożyć wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury. Powinny wystąpić o doliczenie dotychczas nieuwzględnionych okresów składkowych. Uwzględniając nowe okresy zatrudnienia, ZUS ponownie ustali okresy nieskładkowe i wymiar uwzględnionych okresów rolnych. Wprawdzie przy obliczaniu wysokości emerytury okres rolny był uwzględniany jako okres składkowy (tak będzie, gdy wnioskodawca nie udowodnił wymaganego stażu emerytalnego wynoszącego w przypadku emerytury powszechnej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn) to jednak doliczenie okresów składkowych pozwoli na ustalenie emerytury w korzystniejszej wysokości.
PRZYKŁAD: ZAMIAST OKRESU ROLNEGO - SKŁADKOWY
Wanda W. od dwóch lat ma ustalone prawo do emerytury przyznawanej po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Osiągnęła 60 lat i 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, z tym że przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględniono jeden rok okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Po przyznaniu emerytury - od stycznia 2007 r. Wanda W. podjęła zatrudnienie. W tym czasie nie chorowała. Wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury z tytułu wykonywania pracy złożyła w lipcu 2008 r. ZUS ponownie ustalił wysokość emerytury. Wyłączył okres rolny ze składkowych i uwzględnił rok zatrudnienia po nabyciu prawa do emerytury. Doliczenie okresu składkowego jest korzystne, ponieważ nie ma udziału okresów rolnych w obliczeniu emerytury.

Emerytura po rencie

W przypadku przyznania emerytury osobie, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, przyjmuje się wszystkie okresy uwzględnione w decyzji o przyznaniu renty z tytułu niezdolności do pracy lub o ponownym ustaleniu jej wysokości. Oznacza to, że osoby, które nabyły prawo do emerytur i rent przed 1 stycznia 1999 r., zachowują te uprawnienia w wysokości ustalonej przed wejściem w życie ustawy emerytalnej. W tym przypadku ponowne ustalenie wysokości emerytury poprzez doliczenie okresów składkowych i nieskładkowych przypadających po przyznaniu emerytury następuje bez wyłączania okresów pracy w gospodarstwie rolnym i jego prowadzenia.
PRZYKŁAD: DODATKOWY OKRES ZATRUDNIENIA
Przy ustalaniu wysokości renty w 1990 r. Wiesławie L. uwzględnione zostały okresy rolne w wymiarze czterech lat. Wniosek o emeryturę Wiesława L. złożyła w marcu 2008 r. Po przyznaniu renty nie pracowała. Od 1 maja do 30 września 2008 r. wykonywała pracę na podstawie umowy-zlecenia i w październiku 2008 r. wystąpiła do ZUS z wnioskiem o doliczenie okresu tej pracy. ZUS ustali wysokość emerytury z uwzględnieniem dodatkowego okresu, bez dokonywania podziału na okresy składkowe i nieskładkowe i rolne.

Bez podwyższenia emerytury

Doliczenie okresów składkowych i nieskładkowych po przyznaniu emerytury nie zawsze będzie skutkować zwiększeniem jej wysokości. Tak może się stać, gdy występuje ograniczenie wysokości emerytury do 100 proc. podstawy jej wymiaru, a także gdy emerytura była podwyższana do wysokości emerytury najniższej (gdy wnioskodawca miał niskie zarobki w porównaniu z przeciętnym wynagrodzeniem i krótki staż emerytalny).

Przeliczenie nowych emerytur

Ustawa emerytalna przewiduje również możliwość ponownego ustalenia wysokości nowej emerytury osobom, które po jej przyznaniu podlegały ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ponowne ustalenie wysokości świadczenia następuje na wniosek zainteresowanego, zgłoszony nie wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego. Gdy jednak emeryt zaprzestanie wykonywania działalności podlegającej ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wniosek może zgłosić w każdym czasie (po ustaniu tych ubezpieczeń). Ponowne ustalenie wysokości nowej emerytury kapitałowej polega na:
• ustaleniu kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, zewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego od miesiąca, od którego została podjęta wypłata emerytury, do miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury, z uwzględnieniem waloryzacji składek,
• podzieleniu kwoty składek przez średnie dalsze trwanie życia, ustalone dla wieku danego ubezpieczonego, obowiązujące w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury.
Ustalona w powyższy sposób kwota podlega doliczeniu do kwoty wypłacanej emerytury.
Podstawa prawna
• Art. 112, art. 180 ust. 9, art. 108 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).