Osoby pobierające rentę socjalną nie mogą dużo dorobić do swoich świadczeń. Po przekroczeniu 30 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ZUS zawiesza im bowiem prawo do renty.
Osoby uprawnione do renty socjalnej mają możliwość podjęcia działalności zarobkowej. Jednak przychód, jaki z tego tytułu mogą osiągać, nie jest zbyt wysoki, gdyż wynosi tylko 30 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ostatni kwartał kalendarzowy ogłoszonego przez prezesa GUS.
Obecnie, od 1 września do 30 listopada 2008 r. obowiązuje próg zarobkowy w wysokości 885,50 zł. W przypadku przekroczenia tego limitu ZUS zawiesza prawo do renty socjalnej wstrzymując jej dalszą wypłatę. Przepisy nie przewidują natomiast zmniejszenia świadczenia wskutek osiągania przychodu w określonej wysokości.
PRZYKŁAD: MNIEJ NIŻ 30 PROC. PRZECIĘTNEJ PENSJI
Osoba uprawniona do renty socjalnej od przyszłego miesiąca zamierza zawrzeć umowę o dzieło, z tytułu której będzie osiągała wynagrodzenie w wysokości 600 zł miesięcznie. Wprawdzie umowa będzie opodatkowana na zasadach przewidzianych w art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ale przychód z tego tytułu nie przekroczy obowiązującego progu zarobkowego. W związku z tym ZUS nadal będzie wypłacał rentę.

Odmienne zasady

Jak więc widać, zasady, na jakich mogą dorabiać osoby uprawnione do renty socjalnej, są dużo bardziej restrykcyjne od reguł obowiązujących w stosunku do osób mających ustalone prawo do emerytury lub renty wypłacanej z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS), które obowiązują dwa znacznie wyższe progi zarobkowe. Przypomnijmy, że jeśli osiągany przez nie przychód przekracza 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS, ZUS odpowiednio zmniejsza wypłacane świadczenie, a zawieszenie świadczenia następuje wówczas, gdy emeryt bądź rencista osiąga przychód przekraczający 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Rodzaje przychodów

Przychodem, który może wpłynąć na zmniejszenie lub zawieszenie emerytury bądź renty z FUS, jest - co do zasady - przychód z działalności objętej obowiązkiem ubezpieczeń społecznych. W przypadku osób uprawnionych do renty socjalnej katalog przychodów, których osiąganie może spowodować zawieszenie świadczenia, jest znacznie szerszy.
Na zawieszenie renty socjalnej wpływa więc, tak jak w przypadku zwykłych emerytów i rencistów, przychód osiągany z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, a więc m.in. z tytułu pracy wykonywanej:
• w ramach stosunku pracy,
• na podstawie umowy o pracę nakładczą,
• w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
• na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło lub współpracy przy wykonywaniu tych umów,
• na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu, a także umowy o dzieło, jeżeli umowę taką uprawniony do renty socjalnej zawarł z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy (zawartej z innym podmiotem) wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,
• w ramach pozarolniczej działalności lub współpracy przy jej wykonywaniu,
• na podstawie skierowania do odpłatnego świadczenia pracy, w czasie kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.
Zawieszenie renty socjalnej może być również spowodowane osiąganiem przychodu z działalności niepodlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, ale opodatkowanej podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc według skali podatkowej. Nie dotyczy to natomiast przychodu opodatkowanego na podstawie art. 29-30b wspomnianej ustawy.
PRZYKŁAD: WYGRANA W ZAKŁADACH BUKMACHERSKICH
Marian R. będąc uprawniony do renty socjalnej wygrał w zakładach bukmacherskich kwotę 6,5 tys. zł. Przychód został osiągnięty w sierpniu. Ponieważ nie podlega on opodatkowaniu zgodnie z art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ani też na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, nie wpływa również na zawieszenie renty socjalnej.
W związku z tym uprawniony nie miał obowiązku zawiadomienia ZUS o uzyskaniu tego przychodu, gdyż renta socjalna nie zostałaby zawieszona za miesiąc wypłaty tego przychodu.
Zawieszenie renty socjalnej może nastąpić również wskutek uzyskiwania przychodu z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, opodatkowanych na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
PRZYKŁAD: PRZYCHÓD Z UMOWY NAJMU
Anna P. jest uprawniona do renty socjalnej. Od 1 sierpnia wynajęła własne mieszkanie podpisując umowę najmu lokalu na kwotę 1700 zł. Od przychodu z tego tytułu odprowadza zryczałtowany podatek dochodowy. Uprawniona niezwłocznie zawiadomiła ZUS o osiąganiu przychodu z tytułu umowy najmu.
Ponieważ taki przychód wpływa na zawieszenie renty socjalnej, a jego wysokość przekracza 30 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ZUS zawiesił prawo do renty socjalnej wstrzymując jej wypłatę.

Należy powiadomić ZUS

Osoby pobierające rentę socjalną mają obowiązek niezwłocznego powiadomienia ZUS o osiąganiu przychodu w wysokości powodującej zawieszenie prawa do renty socjalnej. Obowiązek taki ciąży również na przedstawicielu ustawowym osoby uprawnionej do renty. Forma powiadomienia o przychodzie uzależniona jest od tego, czy osiągany przychód stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Jeśli przychód podlega składce, konieczne jest złożenie zaświadczenie płatnika składek. W przeciwnym razie powiadomienie o przychodzie odbywa się przez złożenie pisemnego oświadczenia osoby uprawnionej lub jej przedstawiciela ustawowego.

Bieżące rozliczenie

Przy rencie socjalnej przychód jest rozliczany na bieżąco, a nie - jak w przypadku - emerytur i rent z FUS - po zakończeniu roku kalendarzowego. Oznacza to, że świadczenie zawieszane jest wyłącznie za ten miesiąc (te miesiące), w którym przekroczono 30 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W związku z tym w oświadczeniu lub zaświadczeniu o przychodzie należy wskazać, czy przychód w kwocie powodującej zawieszenie renty ma charakter jednorazowy, stały czy też okresowy (ze wskazaniem tego okresu).
PRZYKŁAD: OKRESOWE ZAWIESZENIE RENTY
Maria D. jest uprawniona do renty socjalnej. Od 1 stycznia tego roku podjęła zatrudnienie na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony. Rencistka niezwłocznie złożyła w ZUS zaświadczenie płatnika składek o osiąganiu przychodu w miesięcznej wysokości 1800 zł.
W związku z tym ZUS zawiesił jej świadczenie za kolejne miesiące. W sierpniu 2008 r. uprawniona dostarczyła nowe zaświadczenie pracodawcy, z którego wynikało, iż od 1 września będzie zatrudniona jedynie w wymiarze 1/3 etatu z wynagrodzeniem w wysokości 600 zł. W związku z tym ZUS podjął od tego miesiąca wypłatę renty socjalnej.

Okres zawieszenia

Jeśli z zaświadczenia lub oświadczenia o przychodzie złożonego do ZUS wynika, iż przychód przekraczający 30 proc. przeciętnego wynagrodzenia ma charakter jednorazowy, ZUS zawiesza świadczenie wyłącznie za miesiąc, w którym został uzyskany przychód. Natomiast w razie zadeklarowania się świadczeniobiorcy co do osiągania stałego lub okresowego przychodu powyżej obowiązującego progu zarobkowego, renta zostaje zawieszona za kolejne miesiące, aż do czasu nadesłania oświadczenia o zaprzestaniu osiągania tego przychodu.
PRZYKŁAD: JEDNORAZOWY ZAROBEK
Kobieta uprawniona do renty socjalnej osiągnęła w lipcu 2008 r. jednorazowy przychód w wysokości 3 tys. zł z tytułu umowy zlecenia zawartej na jeden miesiąc. Zawiadomiła o tym niezwłocznie ZUS. Ponieważ przychód ten osiągnięty został z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych i przekroczył próg zarobkowy wynoszący 30 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ale miał jednocześnie charakter jednorazowy, ZUS zwiesił rentę socjalną jedynie za miesiąc, w którym został on osiągnięty, tj. za lipiec 2008 r.
Należy zaznaczyć, że na podstawie ustawy o rencie socjalnej ZUS został upoważniony do występowania do urzędu skarbowego o przekazanie informacji dotyczącej wysokości przychodów objętych podatkiem dochodowym od osób fizycznych lub zryczałtowanym podatkiem dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
Może mieć to miejsce nie tylko wtedy, gdy osoba uprawniona złożyła zawiadomienie o jego osiąganiu, ale również wtedy, gdy w ogóle nie wpłynęła do ZUS taka informacja. W przypadku wykrycia, że fakt osiągania przychodu lub jego rzeczywista wysokość została zatajona przez świadczeniobiorcę, ZUS zażąda zwrotu wypłaconego świadczenia lub jego części wraz z odsetkami.
Podstawa prawna
• Ustawa z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. nr 135, poz. 1268 z późn. zm.).
• Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
• Komunikat prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 20 sierpnia 2008 r. w sprawie kwoty przychodu odpowiadającej 30 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za II kwartał 2008 r. ogłoszonego do celów emerytalnych (M.P. nr 64, poz. 583).