Kto i w jakiej wysokości ponosi koszty utrzymania międzyzakładowej organizacji związkowej, jeśli swoim działaniem obejmuje ona kilku pracodawców?
Związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Oznacza to, że podstawą funkcjonowania związków zawodowych jest niezależność, w szczególności od pracodawcy. Ta niezależność byłaby naruszona, gdyby pracodawca miał obowiązek ponoszenia kosztów działalności związkowej. Dlatego przepisy prawa pracy jedynie w drodze wyjątku wskazują obowiązki materialne pracodawcy wobec związku.
Pierwszy zasadniczy obowiązek wynika z art. 33 ustawy. Zgodnie z nim pracodawca, na warunkach określonych w umowie, jest obowiązany udostępnić zakładowej organizacji związkowej pomieszczenia i urządzenia techniczne niezbędne do wykonywania działalności związkowej w zakładzie pracy. Na mocy art. 34 ustawy przepis ten ma zastosowanie również do międzyzakładowej organizacji związkowej. Co jest warte podkreślenia, obowiązek ten podlega modyfikacji, o czym poniżej.
Drugi obowiązek zawarty jest w art. 341 ustawy. Pracodawcy objęci działaniem międzyzakładowej organizacji związkowej ponoszą koszty, w tym koszty wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne, związane z zatrudnieniem pracownika zwolnionego w celu działalności związkowej. Przepis ten wskazuje na liczbę mnogą – tj. pracodawców. I wprowadza mechanizm wspólnego ponoszenia kosztów działalności międzyzakładowej organizacji związkowej. Jak wskazuje się w piśmiennictwie, przepis ten dotyczy wszelkich kosztów, także tych związanych z obowiązkami wskazanymi w art. 33 ustawy (omówionymi powyżej).
W zakresie rozliczania kosztów obowiązuje zasada proporcjonalności. Pracodawcy ponoszą koszty odpowiednio do liczby członków tej organizacji zatrudnionych u danego pracodawcy w relacji do łącznej liczby członków tej organizacji zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji.