Dzieci, które straciły ojca lub matkę, mają prawo do renty rodzinnej do czasu zdobycia wykształcenia. Jeśli jednak ukończyły już 16 rok życia, muszą udowodnić posiadanie statusu ucznia lub studenta, dostarczając do ZUS zaświadczenie szkoły bądź uczelni.
Wśród członków rodziny, którzy mogą uzyskać rentę rodzinną po osobie zmarłej są dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej. Do czasu ukończenia 16 roku życia otrzymują one rentę bez względu na to, czy uczą się w szkole czy nie. Po ukończeniu tego wieku posiadanie uprawnień do tego świadczenia (choć nie dłużej niż do 25 roku życia) uzależnione jest od podjęcia i kontynuowania nauki w szkole lub uczelni. Renta rodzinna przysługuje nie tylko w czasie roku szkolnego lub akademickiego, ale na ogół również za okres wakacji.

Ważny jest status zmarłego

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy bądź też spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Renta rodzinna przysługuje również po śmierci osoby pobierającej w chwili zgonu zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne.
Jeśli osoba zmarła nie miała w chwili śmierci prawa do emerytury lub renty i nie pobierała ani zasiłku, ani świadczenia przedemerytalnego, ZUS musi ustalić, czy spełniała ona warunki do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy. Przy dokonywaniu oceny, czy zmarły spełniał warunki do uzyskania tego świadczenia ZUS nie wymaga jednak, aby osoba zmarła jeszcze za życia była uznana za niezdolną do pracy. Przyjmowane jest bowiem domniemanie, że była ona całkowicie niezdolna do pracy, a za datę powstania tej niezdolności uważa się dzień zgonu. Osoba ubiegająca się o rentę musi natomiast dowieść, że zmarły spełniał pozostałe warunki do otrzymania renty z tytułu niezdolności do pracy.

Nauka w szkole

Katalog rodzajów placówek, w których pobieranie nauki umożliwia pobieranie renty rodzinnej, jest duży. Do renty uprawnia nauka zarówno w publicznych, jak i niepublicznych szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach ponadgimnazjalnych, szkołach wyższych państwowych lub niepaństwowych, a także w szkołach prowadzonych przez Kościół katolicki.
Nauka może być również pobierana w ramach pozaszkolnych form kształcenia, dokształcania lub doskonalenia zawodowego, w tym np. kursów języków obcych (o ile trwają co najmniej trzy miesiące). Szkoła lub placówka, w której odbywa się nauka, musi być zarejestrowana w ewidencji kuratora oświaty.
Prawo do renty rodzinnej przysługuje zarówno wtedy, gdy nauka odbywa się w systemie stacjonarnym, jak i wówczas, gdy jest prowadzona zaocznie, wieczorowo czy też korespondencyjnie. Prawo do renty rodzinnej przysługuje również słuchaczom studiów doktoranckich oraz studiów podyplomowych.

Okres pobierania renty

Pobieranie nauki w szkole lub na uczelni umożliwia uzyskanie i wypłatę renty rodzinnej aż do czasu ukończenia nauki lub zakończenia programowego toku studiów, wskazanego w zaświadczeniu odpowiedniej placówki. Przepisy ustanawiają jednak granicę wiekową, po przekroczeniu której świadczenie to już nie przysługuje. Granicę tę wyznacza ukończenie przez ucznia lub studenta 25 roku życia. Jeśli osiągnął on 25 lat, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, ZUS przedłuża mu prawo do renty rodzinnej do zakończenia tego roku studiów.
Należy jednak podkreślić, że zasada ta nie dotyczy studiów podyplomowych ani doktoranckich. Ponadto ustawodawca wyraźnie zawęził do ostatniego roku studiów wyższych możliwość pobierania tego świadczenia po ukończeniu 25 lat. W związku z tym osoba, która kończy 25 lat, będąc w końcowej klasie, np. szkoły licealnej wieczorowej, nie może po ukończeniu tego wieku nadal pobierać renty rodzinnej.
PRZYKŁAD: RENTA DO KOŃCA OSTATNIEGO ROKU STUDIÓW
Anna P. jest studentką IV roku pedagogiki. Od czasu śmierci ojca jest uprawniona do renty rodzinnej. W październiku rozpocznie ostatni, piąty rok swoich studiów, który potrwa, zgodnie z regulaminem studiów na tej uczelni, do 30 września 2009 r. Wiek 25 lat uprawniona ukończy już w grudniu 2008 r. Po ukończeniu tego wieku będzie mogła nadal pobierać rentę rodzinną aż do czasu zakończenia tego roku studiów, tj. do września 2009 r. włącznie.
PRZYKŁAD: RENTA DLA STUDENTA PODYPLOMOWEGO
Mariusz G. jest uprawniony do renty rodzinnej. Od października 2008 r. będzie studiował na V roku studiów magisterskich. W listopadzie ukończy 24 lata. Po obronie pracy magisterskiej, w przyszłym roku akademickim zamierza odbyć roczne studia podyplomowe. ZUS będzie wypłacał mu świadczenie do ukończenia nauki w szkole wyższej. Podjęcie studiów podyplomowych umożliwi kontynuowanie tej wypłaty, ale tylko do czasu ukończenia przez Mariusza G. 25 roku życia. W tym przypadku pierwszy rok studiów podyplomowych będzie wprawdzie ostatnim rokiem tych studiów i w czasie jego trwania uprawniony ukończy 25 lat, ale w tym przypadku ZUS nie przedłuży wypłaty renty rodzinnej. Możliwość wypłaty świadczenia po ukończeniu 25 lat aż do zakończenia ostatniego roku studiów nie dotyczy bowiem studiów podyplomowych.
PRZYKŁAD: UKOŃCZENIE 25 LAT W KLASIE MATURALNEJ
Magda T. pobiera naukę w liceum wieczorowym dla dorosłych. Obecnie jest w klasie maturalnej. W styczniu 2009 r. ukończy 25 lat. Pomimo, że jest to ostatni rok nauki, renta będzie jej przysługiwała tylko do czasu ukończenia tego wieku, gdyż możliwość wypłaty świadczenia po ukończeniu 25 lat dotyczy tylko nauki w szkole wyższej.

Wypłata renty w trakcie wakacji

Zasadą jest, że renta rodzinna dla uczniów i studentów przysługuje przez cały rok szkolny lub akademicki, tj. do 31 sierpnia lub do 30 września, a więc również za okres ferii letnich. Zasada ta dotyczy zarówno sytuacji, gdy osoba uprawniona kontynuuje naukę w kolejnej klasie lub na kolejnym roku studiów, jak również wówczas, gdy kończy naukę w szkole lub uczelni, np. w maju lub w czerwcu danego roku szkolnego lub akademickiego.
Wcześniejsze ukończenie nauki uprawnia do renty rodzinnej za okres wakacji absolwentów szkoły ponadgimazjalnej, którzy kończą naukę już w kwietniu danego roku (otrzymując świadectwo ukończenia szkoły) w związku z możliwością przystąpienia do egzaminu dojrzałości. Nie ma przy tym znaczenia, czy po ukończeniu szkoły ponadgimnazjalnej przystąpili następnie do egzaminu maturalnego.
Należy również podkreślić, że absolwenci szkoły ponadgimnazjalnej, którym przysługuje wypłata renty rodzinnej za okres wakacji, mogą mieć wypłacone świadczenie również za wrzesień, o ile w październiku tego samego roku rozpoczną naukę w szkole wyższej i najpóźniej do końca tego miesiąca dostarczą do ZUS zaświadczenie uczelni o podjęciu nauki. W takim przypadku wrzesień jest traktowany również jako okres wakacji. Natomiast w sytuacji, gdy rok akademicki rozpoczyna się w innym miesiącu - prawo do renty za wrzesień nie przysługuje.
W przypadku późniejszego nadesłania (tj. w październiku) zaświadczenia o podjęciu nauki w szkole wyższej, renta rodzinna wypłacana jest z wyrównaniem od l września, bowiem dla osób kończących szkołę ponadgimnazjalną i podejmujących naukę w szkole wyższej, wrzesień - tak jak lipiec i sierpień - jest okresem wakacji.
Aby nie czekać na wypłatę świadczenia za wrzesień, osoba uprawniona do renty rodzinnej może też, po zakończeniu nauki w szkole ponadgimnazjalnej, przedłożyć ZUS oświadczenie o przyjęciu na studia wyższe, na których nauka rozpoczyna się w październiku. W takiej sytuacji ZUS nie wstrzymuje wypłaty renty rodzinnej od września, a jedynie zobowiązuje do nadesłania zaświadczenia uczelni o podjęciu nauki w szkole wyższej i poucza o skutkach nienadesłania tego zaświadczenia. W przypadku nienadesłania takiego zaświadczenia do końca października ZUS wydaje decyzję o wstrzymaniu wypłaty renty rodzinnej oraz zobowiązuje zainteresowanego do zwrotu nienależnie pobranej renty.
PRZYKŁAD: RENTA DLA OSOBY KOŃCZĄCEJ LICEUM
Maciej G. jest uczniem klasy maturalnej w liceum ogólnokształcącym. Dwa lata temu ZUS przyznał mu rentę rodzinną do czasu programowego zakończenia nauki, co nastąpi w kwietniu 2009 r. Pomimo to ZUS nadal będzie wypłacał mu rentę rodzinną w maju, czerwcu, lipcu i sierpniu 2009 r. Jeśli od października 2009 r. podejmie on studia w szkole wyższej i najpóźniej do końca tego miesiąca dostarczy zaświadczenie uczelni potwierdzające ten fakt, ZUS wypłaci mu rentę również za wrzesień 2009 r. i za kolejne miesiące.
PRZYKŁAD: STUDIA PO ROCZNEJ PRZERWIE
Barbara K. miała wypłacaną rentę rodzinną do czasu ukończenia nauki w technikum ekonomicznym. Po roku przerwy podjęła studia w szkole wyższej od 1 października 2007 r. Zaświadczenie o podjęciu nauki dostarczyła jeszcze w tym miesiącu, w związku z czym ZUS podjął wypłatę świadczenia od 1 października 2007r. Wypłata za wrzesień 2007r. nie była w tym przypadku możliwa, gdyż renta nie przysługiwała za okres wakacji.
Ważne!
Jeśli w rodzinie jest dwoje lub więcej uczących się dzieci, którym przysługuje renta rodzinna po zmarłym rodzicu, ulega ona podziałowi w równych częściach pomiędzy wszystkich uprawnionych
Podstawa prawna
• Art. 65-68 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).