Wdowa będąca w separacji z mężem w dniu jego śmierci ma prawo do zasiłku pogrzebowego, jeśli pochowała go na swój koszt. Zasada ta obowiązuje, jeśli zmarły nie był ubezpieczony.
Ubezpieczona urodzona w 1964 r. pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy wystąpiła do ZUS o wypłatę zasiłku pogrzebowego po jej zmarłym mężu. Mężczyzna urodzony w 1958 r. w dniu śmierci nie był ubezpieczony w Polsce, nie miał także ustalonego prawa do renty lub emerytury. ZUS jednak odmówił jej wypłaty tego jednorazowego świadczenia, bo ubezpieczona od 2003 r. była w separacji z mężem. Jego zdaniem ubiegająca się o pomoc nie spełniała warunków określonych w art. 77 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 z późn. zm).

25,4 tys. zasiłków pogrzebowych wypłacił ZUS w listopadzie ubiegłego roku

Zgodnie z nim zasiłek pogrzebowy przysługuje w przypadku śmierci ubezpieczonego, osoby pobierającej emeryturę lub rentę. Takie świadczenie jest także wypłacane w przypadku zgonu osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania. ZUS wypłaca również zasiłek w przypadku zgonu członka rodziny. Zdaniem zakładu małżonek będący w separacji nie może być jednak traktowany jako członek rodziny, więc ubezpieczona nie ma prawa do jego otrzymania.
Zainteresowana odwołała się od niekorzystnej dla niej decyzji do sądu I instancji, który przyznał jej prawo do zasiłku. Wskazał, że żona będąca w separacji z mężem poniosła nie tylko koszty pogrzebu, ale także wszelkie opłaty związane ze sprowadzeniem ciała do kraju. Posiadała także rachunki na łączną kwotę 10 tys. zł.
Apelację od tego wyroku złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Sąd II instancji po zbadaniu sprawy skierował do Sądu Najwyższego pytanie prawne. Uznał bowiem, że niezbędne jest wyjaśnienie, czy małżonek pozostający w separacji w rozumieniu kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest członkiem rodziny na podstawie przepisów emerytalnych.
Sąd Najwyższy (SN) po zbadaniu sprawy uznał, że prawo do zasiłku pogrzebowego przysługuje także w razie śmierci małżonka pozostającego w separacji.
– W wyniku separacji nie dochodzi do ustania małżeństwa, a zatem wnioskodawczyni formalnie nadal pozostaje małżonką zmarłego – mówi Katarzyna Gonera, sędzia SN.
Sąd Najwyższy wskazał także, że osoby będące w separacji mają obowiązek wzajemnej pomocy i wsparcia moralnego w trudnych sytuacjach.
– A tradycja chrześcijańska nakazuje pogrzebanie zmarłego małżonka – dodaje Katarzyna Gonera.
Z tego też powodu ZUS będzie zobowiązany do wypłaty zasiłku pogrzebowego.
WyrokSądu Najwyższego z 17 stycznia 2012 r., sygn. akt I UZP 8/11