Odrębne zasady zatrudniania i specyficzne warunki wykonywania pracy przez młodych pracowników mają służyć przede wszystkim ochronie ich zdrowia i umożliwić im łączenie nauki z pracą.
Czy urlop bezpłatny wydłuży wypoczynek
Młodociany uczący się w szkole dla pracujących po 6 miesiącach zatrudnienia wziął cały przysługujący mu wówczas urlop. Teraz zaproponowano mu udział w wakacyjnej wyprawie turystycznej, która ma trwać około dwóch miesięcy. W tym czasie jednak będzie miał tylko 26 dni urlopu wypoczynkowego. Czy mimo to możliwe jest uzyskanie urlopu na całe wakacje?
TAK
Z tym, że część będzie musiała być urlopem bezpłatnym. Na wniosek pracownika młodocianego uczęszczającego do szkoły dla pracujących pracodawca ma bowiem obowiązek udzielić mu takiego urlopu w czasie ferii. Jego wymiar nie może jednak przekraczać łącznie z urlopem wypoczynkowym dwóch miesięcy. Przy czym urlop bezpłatny zostanie wliczony do okresu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego lub umowy o pracę. Warto dodać, że gdyby ferie letnie trwały dłużej niż 2 miesiące, nie ma przeszkód, aby dodatkowo (na dni przekraczające ten okres) uczęszczający do szkoły dla pracujących młodociany uzyskał urlop bezpłatny na zasadach ogólnych. Oczywiście, jeśli pracodawca w ogóle mu go udzieli – w tym przypadku nie ma już bowiem takiego obowiązku. Ten urlop nie będzie też wliczany do jego stażu pracy.
Podstawa prawna
Art. 174, art. 205 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666).
Czy podczas ferii można pracować dłużej
Pracodawca chce zatrudnić pracownika młodocianego na zwykłą umowę o pracę przy lekkich pracach. Czy ustalając jego czas pracy, musi uwzględnić to, że pracownik nadal się uczy?
TAK
Zatrudnienie pracownika młodocianego na zwykłą umowę o pracę (przy wykonywaniu lekkich prac), a nie na umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego jest możliwe, jeśli ma on już kwalifikacje do wykonywania danego rodzaju pracy. Praca lekka to każda, która nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego i nie utrudnia mu wypełniania obowiązku szkolnego.
Układając grafik czasu pracy, pracodawca musi zatem uwzględnić tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą zarówno z programu nauczania, jak i z rozkładu zajęć szkolnych. Przy czym tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin, a w dniach, w których uczestniczy w zajęciach szkolnych, dobowy wymiar jego czasu pracy nie może przekroczyć 2 godzin.
Inaczej jest w czasie ferii szkolnych. W tym okresie taki zatrudniony może pracować dłużej – nawet do 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo. Normy ulegają skróceniu w przypadku młodocianych, którzy nie ukończyli jeszcze 16 lat. Ich dobowy wymiar czasu pracy nie może przekraczać 6 godzin. Trzeba też pamiętać, że do podanych wyżej dopuszczalnych wymiarów czasu pracy, czy to w czasie ferii szkolnych, czy w trakcie roku szkolnego, wlicza się także czas pracy u innego (innych) pracodawców, gdyby miał więcej niż jedno miejsce pracy. Dlatego przepisy kodeksu pracy nakładają na każdego zatrudniającego młodocianego pracodawcę, aby przed nawiązaniem z nim stosunku pracy uzyskał oświadczenie o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu w innej firmie.
Podstawa prawna
Art. 2001, art. 2002 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666).
Czy akcja ratunkowa uzasadnia nadgodziny
W firmie doszło do poważnej awarii. Pracodawca polecił więc pozostanie po godzinach wszystkim pracownikom, w tym także młodocianym. Czy mógł tak zrobić?
NIE
Co do zasady pracownika młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Zakazy te dotyczą wszystkich, bez względu na to, czy są zatrudnieni w celu przygotowania zawodowego, czy też przy lekkich pracach. I muszą być przestrzegane, nawet gdyby młodociany wyraził zgodę na taką pracę. Powód, dla którego pracodawca wymaga pracy po godzinach, też nie ma żadnego znaczenia. Zakaz takiej pracy obowiązuje bowiem młodocianych nie tylko wtedy, gdy jest ona uzasadniona szczególnymi potrzebami pracodawcy, ale również gdy jest spowodowana koniecznością udziału w akcji ratowniczej.
Trzeba jednak podkreślić, że jeśli już doszło do takiej sytuacji, pracownikowi młodocianemu przysługuje odpowiednia rekompensata (wynagrodzenie z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych).
Warto też pamiętać, że dla pracownika młodocianego kodeks pracy ustanawia dłuższe w porównaniu z pracownikami pełnoletnimi okresy odpoczynku dobowego i tygodniowego. Przerwa w pracy obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin, czyli o 3 godziny dłużej niż pracowników, którzy ukończyli 18. rok życia, a odpoczynek tygodniowy co najmniej 48 godzin i powinien zawsze obejmować niedziele.
Podstawa prawna
Art. 1511, art. 203 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666).
Czy można wykorzystać urlop zaliczkowo
Pracownik młodociany od 1 września został zatrudniony na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Czy ma szansę skorzystać z urlopu wypoczynkowego w trakcie ferii szkolnych, których termin ustalono na drugą połowę stycznia?
TAK
Uprawnienia urlopowe pracownika młodocianego, a więc osoby, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat, są inne niż pracowników pełnoletnich. Prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego (12 dni roboczych) nabywa dopiero po upływie 6 miesięcy od podjęcia zatrudnienia. Po roku pracy uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Przy czym prawo do pierwszego 12-dniowego urlopu jest niezależne od prawa do przysługującego po roku pracy. Jeżeli zatem pracodawca nie udzieli mu urlopu przysługującego po przepracowaniu 6 miesięcy, po upływie 12 miesięcy zatrudnienia młodociany będzie miał już 38 dni roboczych wypoczynku. Prawo do kolejnego urlopu nabędzie natomiast z dniem 1 stycznia następnego roku kalendarzowego. Jego wymiar też wynosi 26 dni, ale tylko do uzyskania przez młodocianego pełnoletności. Trzeba bowiem pamiętać, że w roku kalendarzowym, w którym taki pracownik kończy 18 lat, ma on prawo do urlopu w wymiarze 20, a nie 26 dni roboczych, jeżeli uzyskał je przed ukończeniem 18 lat.
W sytuacji opisanej w pytaniu prawo do pierwszego urlopu pracownik nabędzie z dniem 28 lutego 2017 r. (po 6 miesiącach zatrudnienia), a do 26 dni z upływem roku pracy, czyli z dniem 31 sierpnia tego roku – w obu przypadkach już po terminach zarówno ferii zimowych, jak i letnich. Mimo to będzie mógł skorzystać z wolnego w czasie tych przerw szkolnych, bo zgodnie z przepisami młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu właśnie podczas ferii. Pracodawca może to zrobić zaliczkowo, pod warunkiem że zatrudniony wystąpi do niego z takim wnioskiem. Udzielony w taki sposób urlop ulega potrąceniu z przysługującego młodocianemu po upływie wymaganych okresów pracy.
Podstawa prawna
Art. 190, art. 205 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666).
Czy uczestnictwo w lekcjach skróci czas pracy
17-letni pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego uczy się w szkole wieczorowej. Zajęcia trwają 3 godziny i odbywają się 4 razy w tygodniu. Czy czas nauki, która w całości odbywa się poza godzinami pracy, ma wpływ na czas, jaki musi spędzić w zakładzie pracy?
TAK
Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę. Jeśli ma ukończone 16 lat, wolno mu pracować dłużej, ale nie więcej niż 8 godzin dziennie. Przy czym do czasu pracy wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, i to bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy, czy poza nimi. Oznacza to, że ustalając grafik pracy młodocianego, pracodawca ma obowiązek uwzględnić w czasie pracy, jaki powinien on przepracować w danym dniu, godziny zajęć szkolnych przewidzianych na ten dzień. Warto też pamiętać, że jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca musi wprowadzić przerwę trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy.
Podstawa prawna
Art. 202 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666).