Jedna z naszych pracownic jest zatrudniona w dwóch firmach należących do tego samego holdingu, ale są to odrębni pracodawcy. W jednej pracuje na 3/5 etatu, a w drugiej na 2/5. W grudniu czeka ją pobyt w szpitalu. Pracownica zastanawia się, czy w jednej firmie nie wziąć na ten czas urlopu wypoczynkowego, a w drugiej zwolnienia lekarskiego. Czy może tak zrobić? Czy ZUS nie zobowiąże jej wówczas do zwrotu wypłaconego wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego, widząc na raportach RCA i RSA, że w jednym zakładzie pracuje, a w drugim choruje?
Z przepisów nie wynika, czy urlop wypoczynkowy w trakcie zwolnienia lekarskiego trwającego w drugim zakładzie pracy powoduje utratę prawa pracownika do świadczeń. Należy jednak mieć na uwadze, że celem urlopu jest dbałość o regenerację sił fizycznych i psychicznych koniecznych do wykonywania pracy, nie zaś choroba czy rekonwalescencja. Tak więc urlop wypoczynkowy jest urlopem celowym przeznaczonym na coroczną regenerację sił pracownika, niezbędną także z punktu widzenia prawidłowego i efektywnego wykonywania pracy. Jego wykorzystanie w danym roku kalendarzowym, z uwagi na ten właśnie cel, leży niejako w obowiązku pracownika. Dlatego też ogół przepisów prawa pracy dotyczących tej instytucji służy przede wszystkim zapewnieniu skutecznego wykorzystania tego prawa przez pracownika.
ZUS podczas kontroli może więc uznać, że zwolnienie lekarskie było wykorzystywane niezgodnie z celem. Z tego powodu najlepszym rozwiązaniem jest dostarczenie zwolnienia lekarskiego przez pracownika obu pracodawcom i realizacja wypłaty świadczeń chorobowych przez oba zakłady pracy.
Grozi utrata zasiłku
Ustawa zasiłkowa przewiduje m.in. sankcję w postaci utraty prawa do zasiłku chorobowego w przypadku wykonywania pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy lub wykorzystywania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego przeznaczeniem. Pracownik traci wówczas prawo do zasiłku chorobowego za cały czas zwolnienia. Tak więc dotyczy to zarówno zasiłku wypłacanego z funduszu ubezpieczeń społecznych, jak i wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, które wypłaca pracodawca.
W opisywanej sytuacji pracownik ma zamiar przedłożyć w jednym zakładzie zwolnienie lekarskie, zaś w drugim złożyć wniosek o urlop wypoczynkowy. Pracodawca może przerwać urlop wypoczynkowy na podstawie zaświadczenia lekarskiego. Co do zasady pracownik zatrudniony w dwóch zakładach pracy może (ale nie musi) zgłosić lekarzowi konieczność wystawienia dwóch zaświadczeń o niezdolności do pracy. Przepisy wskazują, że lekarz wystawia na wniosek ubezpieczonego odpowiednią liczbę zaświadczeń lekarskich, gdy ten jest ubezpieczony z dwóch lub więcej tytułów. Żaden przepis nie nakłada jednak na pracownika obowiązku poinformowania lekarza o pracy w dwóch miejscach, a jedynie wskazuje, że lekarz powinien uwzględnić wniosek chorego o wystawienie wskazanych zaświadczeń. Należy jednak pamiętać, że każda praca zarobkowa ubezpieczonego skutkuje utratą prawa do zasiłku chorobowego. Pracownik wykonujący w okresie zwolnienia lekarskiego pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem utraci prawo do zasiłku za cały okres tej niezdolności. Gdyby zatem pracownik w trakcie trwania zwolnienia lekarskiego świadczył pracę w innym zakładzie pracy, niewątpliwie skutkowałoby to utratą zasiłku chorobowego za pełny okres absencji chorobowej.
Można się spodziewać kontroli
Bardzo często tego rodzaju sytuacje stanowią przedmiot kontroli ZUS. W deklaracjach rozliczeniowych dwóch płatników składek w tym samym okresie dla danego ubezpieczonego u pierwszego pracodawcy widnieje okres niezdolności do pracy, zaś u drugiego absencja chorobowa jest niewykazana. ZUS podczas kontroli bada, czy w okresie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony nie wykonywał pracy zarobkowej lub czy nie wykorzystywał zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem. Jeśli ustali fakty świadczące o zaistnieniu takich sytuacji, pracownik straci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia, a jeśli wypłacono mu świadczenie chorobowe, będzie zobowiązany do jego zwrotu. Jeśli bowiem pracownik przedłoży drugiemu pracodawcy zaświadczenie o niezdolności do pracy, wówczas urlop wypoczynkowy powinien być automatycznie przerwany. Trzeba pamiętać o zasadzie, zgodnie z którą niewykorzystaną część urlopu z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi w terminie późniejszym. Jeżeli zatem pracownik rozpoczął urlop lub go nie rozpoczął, ale złożył wniosek o urlop na termin przypadający w czasie trwania zwolnienia lekarskiego, urlop ten jest automatycznie przerwany i przesunięty na termin uzgodniony z pracownikiem. Od tej reguły nie ma żadnych wyjątków. Pracodawca, któremu pracownik przedłoży zwolnienie lekarskie, jest zobowiązany do zachowania tych zasad, a dopuszczenie pracownika do pracy lub nieprzerwanie urlopu stanowi wykroczenie przeciw prawom pracownika.
Przepisy prawa pracy nakładają na pracodawcę obowiązek udzielenia podwładnemu płatnego okresu zwolnienia od pracy w celu wypoczynku, w wymiarze określonym przepisami kodeksu pracy oraz w terminie ustalonym z pracownikiem. Urlop wypoczynkowy z uwagi na swój cel jest instytucją prawa pracy o szczególnej wadze. Potwierdzają to liczne uregulowania prawne zawarte także w przepisach międzynarodowych.
Podstawa prawna
Art. 166 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Art. 17 i art. 55 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.).
