Pierwszy urlop dla poratowania zdrowia nauczyciel może otrzymać po przepracowaniu w szkole siedmiu lat. Kolejny może być udzielony nie wcześniej niż po upływie roku od zakończenia poprzedniego urlopu.
Nauczyciele stanowią jedną z nielicznych grup zawodowych, której status został uregulowany w odrębnej ustawie. Prawo polskie rozróżnia nauczycieli, do których stosuje się ustawę z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tj. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.). Natomiast kwestie dotyczące nauczycieli akademickich reguluje ustawa z 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. nr 164, poz. 1365 z późn. zm.).
Przepisy Karty stosuje się m.in. w stosunku do pracowników pedagogicznych zatrudnionych w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich i publicznych kolegiach pracowników służb społecznych.

Pomoc na zdrowie

Artykuł 72 Karty w ust. 1 zobowiązuje organy prowadzące szkoły do zapewnienia odpowiednich środków na pomoc zdrowotną dla nauczycieli. Na ich wysokość ma wpływ wiele czynników, np. lokalne potrzeby i możliwości finansowe organu prowadzącego. Realizuje on te zobowiązania we współpracy ze związkami zawodowymi (art. 4 Karty).
Wśród rodzajów świadczeń przyznawanych nauczycielom można wyróżnić m.in. przyznawanie zapomogi lub zasiłku (w przypadku długotrwałej choroby), dofinansowywanie kosztów przejazdu do lekarza czy zakupu lekarstw. Wykonywanie kompetencji przewidzianych w art. 72 ust. 1 dla organu prowadzącego szkołę w odniesieniu do szkół publicznych prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego należy do organu stanowiącego tej jednostki.
Tak zwana zapomoga losowa przyznawana nauczycielowi na podstawie art. 72 ust. 1 i 4 Karty jest zwolniona od podatku dochodowego (art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.). Dodatkowo, zgodnie z par. 2 ust. 1 pkt 22 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zapomoga taka nie wchodzi do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Ponadto nauczyciele emerytowani oraz renciści mają prawo do korzystania ze środków wymienionych w ust. 1 art. 72 na równi z nauczycielami zatrudnionymi.

Choroby zawodowe

Wykaz chorób zawodowych nauczycieli jest taki sam jak dla wszystkich innych pracowników i określa go rozporządzenie Rady Ministrów z 30 lipca 2002 r. dotyczące tej kwestii (Dz.U. nr 132, poz. 1115). Nauczyciele, u których stwierdzono chorobę zawodową, mają także prawo do świadczeń określonych w ustawie z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.).
Karta Nauczyciela wprowadza instytucję urlopu dla poratowania zdrowia. Pierwszy taki urlop można otrzymać po przepracowaniu w szkole siedmiu lat. Ten siedmioletni staż pracy nauczyciela w szkole powinien przypadać bezpośrednio przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia, jednak wymóg ten dotyczy wyłącznie udzielenia pierwszego urlopu. Kolejny urlop dla poratowania zdrowia może być udzielony nie wcześniej niż po upływie roku od zakończenia poprzedniego urlopu. Dyrektor szkoły co do zasady nie może odmówić nauczycielowi udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia, jeżeli spełnia on warunki określone w przepisach. Nie dotyczy to jednak nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze i pobierających jednocześnie emeryturę.

Wymiar urlopu

Ustalony w ust. 1 art. 73 Karty wymóg przepracowania w szkole co najmniej siedmiu lat oznacza, że do okresu tego nie wlicza się okresów przerw w pracy, z wyjątkiem okresów wymienionych w ust. 3 trwających łącznie nie dłużej niż sześć miesięcy. Łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia nie może przekroczyć trzech lat w całym okresie zatrudnienia nauczyciela. W okresie takiego urlopu nauczyciel jest zwolniony z wszelkich obowiązków, a zgodnie z orzecznictwem sądów - nie powinien ich w tym czasie wykonywać. Przebywając na urlopie dla poratowania zdrowia, nauczyciel jest uprawniony do otrzymywania wynagrodzenia zasadniczego w wysokości, jaka przysługiwała mu w dniu nabycia uprawnień i rozpoczęcia korzystania z urlopu, jak również do otrzymywania dodatku stażowego, tzw. dodatku wiejskiego (art. 54 ust. 5 Karty) oraz dodatku mieszkaniowego.