Brak prawa do wystarczająco długiego urlopu wypoczynkowego uniemożliwia skorzystanie z finansowej pomocy pracodawcy. Dotyczy to wszystkich pracowników, z wyjątkiem nauczycieli.
Czy pracodawca może odmówić wypłaty
Przed wakacjami zmieniłam pracę. W poprzedniej firmie przyzwyczaiłam się, że jak szłam na urlop, to dostawałam świadczenie urlopowe. Okazuje się jednak, że mój nowy pracodawca takich świadczeń nie wypłaca. Czy ma takie prawo?
TAK
Świadczenie urlopowe przyznawane na podstawie ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nie należy do tych, które muszą wypłacać wszyscy pracodawcy. Zwykle robią to firmy, które nie są objęte ustawowym obowiązkiem utworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS), a więc zakłady nienależące do sfery budżetowej, które w dniu 1 stycznia danego roku zatrudniają mniej niż 20 osób w przeliczeniu na pełne etaty. Więksi pracodawcy co do zasady tworzą ZFŚS i z niego dofinansowują letni wypoczynek pracowników, ale i mniejszy może takiego świadczenia nie wypłacać. Wystarczy, że zdecyduje (na zasadzie dobrowolności) o utworzeniu funduszu socjalnego w firmie albo w ogóle zrezygnuje (w określonym w ustawie trybie) z zaspokajania potrzeb socjalnych załogi, czyli zarówno z tworzenia funduszu, jak i wypłaty świadczenia urlopowego.
Oczywiście o takiej decyzji pracodawca musi poinformować podwładnych. Postanowienie w sprawie niewypłacania świadczenia urlopowego powinno zatem znaleźć się w układzie zbiorowym pracy (jeśli pracownicy są nim objęci) albo w regulaminie wynagradzania. Jeśli takie akty wewnątrzzakładowe w firmie nie funkcjonują, informacje w sprawie nietworzenia Funduszu i niewypłacania świadczenia urlopowego firmy mają obowiązek przekazać pracownikom na początku roku (w styczniu). Powinny być podane do wiadomości w sposób przyjęty u danego pracodawcy (np. na tablicy ogłoszeń albo poprzez wewnętrzną sieć internetową).
Podstawa prawna
Art. 3 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 800).
Czy początkujący pracownik może liczyć na świadczenie
Właśnie podjęłam pierwszą w życiu pracę. Wiem, że urlop w tym roku przysługuje mi w niewielkim wymiarze. Czy mimo to będę mogła skorzystać ze świadczenia urlopowego wypłacanego w firmie?
TAK
Jednak jest warunek. ustawa o ZFŚS uzależnia przyznanie świadczenia urlopowego od wykorzystania urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Przy czym chodzi tu o następujące po sobie wszystkie dni, a nie tylko dni robocze, na które udzielany jest urlop.
Świadczenia urlopowego nie otrzymają pracownicy, którzy w danym roku kalendarzowym nie wykorzystali wymaganego okresu urlopu wypoczynkowego. W takiej sytuacji znaleźć się może osoba podejmująca pierwszą pracę. Taki pracownik w roku kalendarzowym, w którym ją rozpoczyna, nabywa bowiem prawo do urlopu na raty. Uzyskuje go z upływem każdego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku, czyli w praktyce 1/12 z 20 lub 1/12 z 26 dni urlopu.
W pierwszym przypadku po przepracowaniu miesiąca będzie miał prawo do 1,66 dnia urlopu, w drugim 2,16. To, czy uzbiera wymagany urlop, zależeć będzie od tego, w którym miesiącu podejmie pracę. W podobnej sytuacji może znaleźć się osoba, która zostanie zatrudniona w danej firmie w ciągu roku i wymiar urlopu, jaki będzie jej w związku z tym przysługiwał (ustala się go proporcjonalnie do okresu zatrudnienia), będzie zbyt niski.
Podstawa prawna
Art. 3 ust. 1–3, ust. 3a–3b ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 800).
Czy koniecznie trzeba iść na urlop
Pracownik nie poszedł na zaplanowany urlop ze względu na poważny wypadek komunikacyjny, w którym uczestniczył. Cały czas przebywa na zwolnieniu lekarskim i jest bardzo prawdopodobne, że do końca roku do pracy nie wróci (czeka go bowiem jeszcze jedna operacja, a następnie rehabilitacja). Czy w takiej sytuacji tegoroczne świadczenie urlopowe mu przepadnie, mimo że nie wykorzystał urlopu nie ze swojej winy?
TAK
Świadczenie urlopowe powinno zostać wypłacone pracownikowi tylko wtedy, gdy faktycznie wykorzysta urlop wypoczynkowy. I to w wymiarze umożliwiającym mu wypoczynek przez kolejne 14 dni. Jest to jedyny warunek, jaki musi spełnić, aby takie świadczenie otrzymać.
Pracodawcy nie interesuje więc np. sytuacja życiowa i materialna pracownika, tak jak to jest przy świadczeniach finansowanych ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Jeśli podwładny nie spełni tego warunku, to szef nie ma podstaw do wypłaty mu tego świadczenia.
To, z jakiego powodu nie mógł skorzystać z urlopu w wymaganym wymiarze, nie ma żadnego znaczenia.
Podstawa prawna
Art. 3 ust. 5 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 800).
Czy zatrudniony na część etatu dostanie pomoc finansową
Pracuję na 1/4 etatu. Czy niższy wymiar czasu pracy będzie miał znaczenie przy wypłacie świadczenia urlopowego?
TAK
Z tym, że wpłynie tylko na jego wysokość. Wymiar etatu nie jest warunkiem, od którego zależy prawo do tego świadczenia. Jest nim tylko (o czym wyżej) skorzystanie przez pracownika z urlopu wypoczynkowego w wymaganym wymiarze. Dlatego ani wymiar etatu, ani stanowisko, staż pracy (czy to ogólny, czy zakładowy) ani inne kryteria nie mają żadnego znaczenia przy ustalaniu uprawnień do świadczenia urlopowego. Bez znaczenia jest też to, czy pracownik wykorzystuje urlop bieżący, czy zaległy. I tak może z niego skorzystać tylko raz w roku. Nieistotne jest też, czy poszedł na urlop z własnej inicjatywy, czy też został na niego wysłany przez pracodawcę (np. w okresie wypowiedzenia).
Zgodnie jednak z ustawą o ZFŚS wysokość świadczenia urlopowego nie może przekroczyć wysokości odpisu podstawowego dla danej grupy pracowników. W 2016 r. nadal ustala się ją na podstawie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2010 r. ogłoszonego przez prezesa GUS (art. 5e ustawy o ZFŚS). Wynagrodzenie to wynosi 2.917,14 zł (Mon. Pol. z 2011 r. nr 15, poz. 156). Odpis obligatoryjny na jednego zatrudnionego w tzw. normalnych warunkach pracy wynosi więc 1 093,93 zł, a na jednego pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub pracę o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach pomostowych – 1 458,57 zł. Wysokość świadczenia dla niepełnoetatowca ustala się proporcjonalnie do wymiaru jego czasu pracy (nie dotyczy to pracowników młodocianych). Osoba zatrudniona np. na 1/4 etatu ma prawo do świadczenia w wysokości 273,48 zł (1/4 z 1093,93 zł), a osoba wykonująca pracę w warunkach szczególnych na pół etatu – 729,29 zł (1/2 z 1458,57 zł).
Warto dodać, że ustawa o ZFŚS wyznacza tylko górny pułap świadczenia urlopowego, co oznacza, że może być ono niższe niż ustawowy odpis na ZFŚS. Pracodawca może dostosować jego wysokość do możliwości firmy.
Podstawa prawna
Art. 3 ust. 4–5, ust. 5e ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 800).
Czy pedagog zawsze może liczyć na dodatkowe środki na wakacje
Nauczyciel przez cały bieżący rok będzie na urlopie dla poratowania zdrowia. Nie skorzysta więc z urlopu wypoczynkowego. Czy mimo to ma prawo do świadczenia urlopowego za ten rok?
TAK
Prawo do świadczenia urlopowego z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych gwarantuje nauczycielom Karta nauczyciela, która nieco modyfikuje zasady jego nabywania. Zgodnie z jej przepisami z odpisu na ZFŚS wypłacane jest nauczycielowi do końca sierpnia każdego roku świadczenie urlopowe w wysokości odpisu podstawowego, o którym mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, ustalonego proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia w danym roku szkolnym. Warunkiem otrzymania świadczenia nie jest zatem wykorzystanie urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych, jak to jest w przypadku innych pracowników. Aby je otrzymać, wystarczy zatrudnienie w zawodzie nauczyciela. Bez znaczenia jest więc, czy w roku, za który świadczenie jest wypłacane, faktycznie wykonywał pracę, czy przebywał na urlopie dla poratowania zdrowia lub np. na urlopie macierzyńskim albo wychowawczym. W 2016 r. wysokość świadczenia urlopowego dla nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze przez cały rok szkolny wynosi – w zależności od charakteru pracy – 1 093,93 zł lub 1 458,57 zł. Jeżeli był zatrudniony krócej, jego świadczenie powinno być proporcjonalnie zmniejszone. Podobnie jeśli był zatrudniony w niepełnym wymiarze zajęć.
Podstawa prawna
Art. 53 ust. 1–1a ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.).