Mam wątpliwość dotyczącą ustalania 90-dniowego okresu wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego zleceniobiorcy. Otóż zleceniobiorca pracuje na umowę-zlecenie od 2 marca 2015 r. Nie był od początku zgłoszony do ubezpieczenia chorobowego.
7 kwietnia 2016 r. złożył podanie o objęcie go dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od 11 kwietnia. Zgłoszenie zostało dokonane 12 kwietnia 2016 r. z datą 11 kwietnia. Teraz zleceniobiorca złożył zwolnienie lekarskie na okres od 5 do 15 lipca. Od jakiego momentu będzie mu się należał zasiłek chorobowy – od 10 czy 11 lipca? Czy dla osób podlegających dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu (nie jest to osoba prowadząca działalność gospodarczą) okres wyczekiwania liczy się od dnia, w którym zostało wysłane zgłoszenie (w tym przypadku 12 kwietnia), czy od dnia, w którym zleceniobiorca rzeczywiście wyraził chęć przystąpienia do ubezpieczenia, tj. od 11 kwietnia? Jak obliczyć podstawę do zasiłku, jeżeli wynagrodzenie zleceniobiorcy jest zmienne i wynosi 11 zł za godzinę pracy, którą odnotowuje w prowadzonej przez siebie ewidencji?

ODPOWIEDŹ

Zasiłek chorobowy przysługuje zleceniobiorcy za okres od 11 do 15 lipca. Ważna jest bowiem data dokonania zgłoszenia przez płatnika składek w ZUS.
Każda osoba wykonująca na terenie naszego kraju umowę-zlecenie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu bez względu na to, gdzie praca ma być wykonywana – w siedzibie lub w miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę, czy w innym. Istnieją okoliczności, w których ubezpieczenia emerytalne i rentowe w ogóle nie występują (np. umowa-zlecenie ze studentem do 26 lat) lub mają charakter dobrowolny. Jednak samoistna umowa-zlecenie rodzi co do zasady obowiązek w zakresie ubezpieczeń emerytalno-rentowych. Zgłoszenia do poszczególnych rodzajów ubezpieczeń dokonuje zleceniodawca, czyli płatnik składek, w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. od dnia rozpoczęcia wykonywania zlecenia. Zgłoszenia dokonuje się na druku ZUS ZUA z kodem rozpoczynającym się cyframi 0411.
Ubezpieczenie chorobowe jest natomiast dobrowolne i zleceniobiorca podlega mu na swój wniosek. Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego mogą przystąpić jedynie osoby, które są objęte obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi. Złożenie wniosku o przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego następuje w dowolnym terminie, wybranym przez zleceniobiorcę.
Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje natomiast od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, o ile zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie złożone w terminie określonym w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania umowy-zlecenia. W pozostałych sytuacjach objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony.
Jeśli zleceniobiorca nie przystępuje do ubezpieczenia chorobowego od razu, tj. razem z ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi, to potem zostaje nim objęty od dnia zgłoszenia wniosku w ZUS. [przykład]
W opisanym przypadku zleceniobiorca rozpoczął wykonywanie zlecenia w marcu 2015 r. Jednak wniosek o objęcie ubezpieczeniem chorobowym złożył dopiero w kwietniu 2016 r. Zleceniodawca powinien więc uwzględnić podanie i dokonać w ZUS odpowiednich formalności. W przypadku gdy zachodzi zmiana w rodzajach ubezpieczeń, nowe zgłoszenie powinno być poprzedzone wyrejestrowaniem osoby z dotychczasowego schematu i ponownym zgłoszeniem. W nowym zgłoszeniu do ubezpieczeń płatnik wskazał datę ubezpieczenia chorobowego od 11 kwietnia, ale złożył wniosek następnego dnia, tj. 12 kwietnia. Wobec tego objęcie ubezpieczeniem nie nastąpiło od dnia wskazanego we wniosku, lecz dopiero od dnia jego złożenia, czyli od 12 kwietnia.
Aby objęcie zleceniobiorcy dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym nastąpiło od wnioskowanej daty, czyli od 11 kwietnia 2016 r., zleceniodawca powinien:
– wyrejestrować go na druku ZUS ZWUA z obowiązkowych ubezpieczeń, do których został zgłoszony, od 11 kwietnia 2016 r.;
– zgłosić go na druku ZUS ZUA do obowiązkowych ubezpieczeń oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 11 kwietnia 2016 r. i złożyć zgłoszenie tego samego dnia, tj. 11 kwietnia 2016 r.
90 dni wyczekiwania
Zasiłek chorobowy przysługuje osobom podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie dopiero po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia. Wyjątkowo, bo od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:
1) absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,
2) jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
3) ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,
4) posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.
W pozostałych przypadkach zleceniobiorca musi odczekać okres wyczekiwania na zasiłek. W sytuacji czytelnika zleceniobiorca nabył prawo do zasiłku od 11 lipca 2016 r., bo okres wyczekiwania zaczął się u niego od 12 kwietnia 2016 r. i trwał do 10 lipca 2016 r.
Oznacza to, że w razie choroby trwającej od 5 do 15 lipca zasiłek przysługuje dopiero za okres od 11 do 15 lipca, a więc ani nie od początku niezdolności, ani od 10 lipca.
Przychód tylko z miesięcy podlegania
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebe?da?cemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tej podstawy wymiaru. Oznacza to, że uwzględnieniu podlega przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek, w faktycznej wysokości bez uzupełniania. Skoro zleceniobiorca został objęty ubezpieczeniem chorobowym od 12 kwietnia 2016 r., to oznacza, że dopiero od tego momentu należy ustalać podstawę zasiłku, a nie z okresu lipiec 2015 r. – czerwiec 2016 r. [ramka]
W przypadku gdy niezdolność do pracy ubezpieczonego, dla którego nie jest określona najniższa podstawa wymiaru składek, powstała po upływie pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego, a przed upływem 12 pełnych kalendarzowych miesięcy nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres pełnych kalendarzowych miesięcy nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek. Zatem podstawę zasiłkową należy obliczyć z okresu maj – czerwiec 2016 r. Kwiecień musi być pominięty, bo nie jest pełnym miesiącem kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego przez ubezpieczonego za okres, z którego jest obliczana podstawa, przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte.
Należy pamiętać, że nie ma zagwarantowanej minimalnej podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla zleceniobiorców. Taka podstawa obowiązuje jedynie u pracowników, do których mają zastosowanie przepisy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
Wypłata bezpodstawna
Gdyby płatnik składek będący jednocześnie płatnikiem zasiłków w danym roku kalendarzowym wypłacił zleceniobiorcy zasiłek za okres, kiedy jeszcze nie upłynął okres wyczekiwania (np. za 10 dzień lipca), to mielibyśmy do czynienia z zasiłkiem wypłaconym bezpodstawnie. Z takim świadczeniem mamy do czynienia wtedy, gdy zostało wypłacone przez płatnika składek:
- pomimo braku uprawnień i ubezpieczonego nie pouczono o okolicznościach mających wpływ na prawo do świadczenia lub na jego wysokość,
lub
- w zawyżonej wysokości (np. naliczony od wyższej niż należna podstawy wymiaru czy według wyższej normy procentowej).
Zleceniodawca jako płatnik składek jest zobowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Rozliczenie składek oraz wypłaconych przez płatnika w tym samym miesiącu kalendarzowym zasiłków podlegających rozliczeniu na poczet składek następuje w jednej deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Zatem zleceniodawca, który dokonuje wypłaty zasiłków, rozlicza je w ciężar bieżących zobowiązań składkowych. Oblicza kwotę składek na ubezpieczenia społeczne do zapłaty jako różnicę między wykazaną w deklaracji sumą należnych składek za dany miesiąc kalendarzowy a kwotą wypłaconych zasiłków jako kwotą uznań (par. 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych).
Jednak nie podlegają rozliczeniu w zbiorczej deklaracji rozliczeniowej zasiłki wypłacone przez płatnika bezpodstawnie.
Płatnik składek, który dokonał bezpodstawnej wypłaty zasiłku, jest zobowiązany do:
- złożenia dokumentów rozliczeniowych korygujących (raportu ZUS RSA oraz deklaracji ZUS DRA) bez uwzględnienia świadczeń bezpodstawnych, oraz
- opłacenia powstałej zaległości z tytułu składek wraz z należnymi odsetkami za zwłokę – wcześniej bowiem nieprawnie pomniejszył należność z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.
!Objęcie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia zgłoszenia przez płatnika, a nie złożenia wniosku przez zleceniobiorcę.

PRZYKŁAD

Zbiorczo wszystkie ubezpieczenia

Zleceniobiorca wykonuje pracę od 4 stycznia 2016 r. Jest to jedyny tytuł do ubezpieczeń tej osoby. Zleceniobiorca złożył wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od 4 stycznia br. Zleceniodawca zgłosił zleceniobiorcę do wszystkich ubezpieczeń na druku ZUS ZUA, który złożył w ZUS 5 stycznia 2016 r., a więc z zachowaniem 7-dniowego terminu. Mimo że w zgłoszeniu do ubezpieczeń została wskazana data przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego poprzedzająca dzień złożenia wniosku, to w tym przypadku zleceniobiorca zostanie objęty tym ubezpieczeniem od 4 stycznia 2016 r.

Ile trzeba wypłacić za pięć dni choroby

Miesięczne wynagrodzenie zleceniobiorcy jest zmienne, załóżmy więc, że wynagrodzenie za maj i czerwiec tego roku wyniosło odpowiednio 1350 zł (120 godz. x 11 zł) i 1650 zł (150 godz. x 11 zł).
Zasiłek należy obliczyć w sposób następujący:
KROK 1. Ustalamy przeciętny przychód za dwa miesiące
[(1350 zł + 1650 zł) : 2] = 1500 zł – 13,71 proc. = 1294,35 zł
KROK 2. Obliczamy stawkę dzienną zasiłku
1294,35 zł : 30 = 43,15 zł
43,15 zł x 80 proc. = 34,52 zł
KROK 3. Obliczamy zasiłek za 5 dni choroby w lipcu
34,52 zł x 5 dni = 172,60 zł
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 11 ust. 2, art. 13 pkt 2, art. 14 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.).
Art. 4, art. 48 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.).
Par. 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 78, poz. 465 ze zm.).