Prowadzący działalność gospodarczą ma prawo zmniejszyć składki proporcjonalnie do liczby dni, w których był niezdolny do pracy. Jeśli jednak zapomni złożyć uaktualniony druk ZUS DRA, pieniędzy może od razu nie dostać.
Przedsiębiorca jest zobligowany do rozliczania się z ZUS, co obejmuje złożenie odpowiednich deklaracji oraz opłacenie składek. W uzasadnionych przypadkach może być z obowiązku złożenia deklaracji zwolniony. Ustawodawca przewidział bowiem uproszczenie procedur polegające na tym, że w pewnych przypadkach nie trzeba wysyłać co miesiąc do ZUS deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Z takiej możliwości mogą skorzystać osoby, które z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej opłacają składki wyłącznie za siebie i ewentualnie za osoby współpracujące, ale nie zatrudniają pracowników ani zleceniobiorców. Dodatkowo zadeklarowali minimalną podstawę wymiaru składek, tj.:
– 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia (2433 zł),
lub
– 30 proc. minimalnego wynagrodzenia (555 zł) – przez pierwsze 24 miesiące prowadzenia działalności.
Takie osoby będą zwolnione z obowiązku złożenia w ZUS miesięcznej deklaracji pod warunkiem, że w stosunku do poprzedniego miesiąca nie wystąpiły żadne zmiany. [ramka 1]
Wielu przedsiębiorców jednak o tym albo nie wie, albo nie pamięta. O swojej pomyłce boleśnie przekonują się jednak wtedy, gdy wystąpią do ZUS z wnioskiem o wypłatę zasiłku i zamiast pieniędzy otrzymają decyzję odmowną. I to mimo płaconych w terminie składek.
Automatyczna kopia
O co chodzi? Otóż trzeba pamiętać, że prowadzący działalność, który chce skorzystać z zasiłku chorobowego, także powinien złożyć deklarację za dany miesiąc, gdyż zmiana nastąpiła. Wynika ona z tego, że przedsiębiorca jest uprawniony do pomniejszenia podstawy wymiaru składek w związku z niezdolnością do pracy. Za miesiąc, w którym był chory, zapłaci składki mniejsze, proporcjonalnie do czasu choroby. I właśnie tak pomniejszoną podstawę wymiaru składek powinien wykazać w deklaracji. Jeśli tego nie zrobi, a opłaci składki od obniżonej podstawy, ryzykuje, że w systemie ZUS powstanie niedopłata, która może pozbawić go uprawnień do zasiłku chorobowego. System ZUS w przypadku niezłożenia nowej deklaracji skopiuje ją na podstawie poprzedniej i w razie wpłaty nawet prawidłowo pomniejszonej kwoty składek automatycznie pozbawi przedsiębiorcę ubezpieczenia chorobowego. I na tej podstawie zostanie wydana decyzja odmawiająca zasiłku. Przedsiębiorcy pozostanie tylko złożenie odwołania do sądu, który prawdopodobnie zasiłek przywróci. Zdarza się też, że odwołanie uwzględnia sam ZUS.
Co robić
Jak przeprowadzić ten proces prawidłowo, aby dostać zasiłek od razu, bez konieczności czekania na rozstrzygnięcie odwołania? Prowadzący działalność, który otrzyma decyzję stwierdzającą prawo do zasiłku chorobowego, powinien dokonać korekty podstawy wymiaru składek przez złożenie deklaracji ZUS DRA z kodem 2 (korekta). Przy korekcie deklaracji DRA należy złożyć raport ZUS RSA, gdzie wykazuje się okres choroby i kod świadczenia, przerwy. Nie wykazuje się kwoty wypłaconego zasiłku. Nie koryguje się podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne – jest ona niepodzielna w każdym przypadku.
Dopiero po przekazaniu do ZUS korekty przedsiębiorca może zapłacić niższą składkę, czyli pomniejszyć bieżące składki o kwotę nadpłaconą, a wynikającą z korekty za miesiące, w których wystąpiło zwolnienie lekarskie. Nie praktykuje się pomniejszania podstawy wymiaru składek przed wydaniem przez ZUS decyzji o zasiłku, gdyż w przypadku decyzji odmownej powstanie niedopłata składek i konieczność zapłaty karnych odsetek. [ramka 2]
Ważny dzień rozpoczęcia
Aby uniknąć komplikacji przy otrzymywaniu świadczeń, przedsiębiorca powinien pamiętać także o innych obowiązkach związanych ze składaniem deklaracji, i to od samego początku prowadzenia działalności. Jeżeli rozpoczyna działalność w pierwszym dniu kalendarzowym miesiąca, powinien wykazać w deklaracji pełną podstawę wymiaru składek. Nie będzie musiał składać deklaracji w następnym miesiącu pod warunkiem, że spełnia wymóg minimalnej podstawy wymiaru i nie zatrudnia pracowników. Jeśli jednak działalność rozpoczyna w trakcie miesiąca, tj. podstawa wymiaru składek jest obliczona proporcjonalnie, przedsiębiorca będzie musiał złożyć w kolejnym miesiącu deklarację, aby wykazać pełną miesięczną podstawę wymiaru składek. Dopiero za trzeci miesiąc nie musi składać deklaracji. Analogiczne zasady stosuje się w przypadku kontynuowania działalności gospodarczej po jej uprzednim zawieszeniu.
W przypadku zakończenia działalności w trakcie miesiąca lub jej zawieszenia na przedsiębiorcy również ciąży obowiązek przekazania deklaracji do ZUS, gdyż podstawa wymiaru powinna być pomniejszona proporcjonalnie do liczby dni prowadzenia działalności gospodarczej.
Koniec preferencji
Pewne kłopoty może też sprawić przejście z opłacania składek na zasadach preferencyjnych (od podstawy wynoszącej 30 proc. minimalnego wynagrodzenia) na składki standardowe, od podstawy wynoszącej 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Przedsiębiorca ma obowiązek złożyć deklarację zawierającą nową podstawę. Dodatkowo powinien wyrejestrować się z kodu tytułu ubezpieczenia właściwego dla składek preferencyjnych (0570) i zgłosić się do ubezpieczeń z nowym kodem przedsiębiorcy (0510). Jeśli złoży pierwszą deklarację z nową podstawą wymiaru składek, to kolejne będą się kopiować.
Zaś ten przedsiębiorca, który opłaca składki od podstawy wyższej niż minimalna, musi każdorazowo złożyć deklarację DRA z zadeklarowaną podstawą. Nawet jeśli wyższa podstawa nie zmieni się w stosunku do poprzedniego miesiąca, przedsiębiorca nie może liczyć na to, że ZUS skopiuje dane.
Ważne
Jeśli przedsiębiorca nie złoży nowej deklaracji, system ZUS automatycznie skopiuje starą.
RAMKA 1
Kiedy nie trzeba składać nowej deklaracji:
● przedsiębiorca opłaca składkę wyłącznie za siebie i ewentualnie za osoby współpracujące,
● składka jest opłacana od minimalnej podstawy,
● nie nastąpiła żadna zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca.
RAMKA 2
W razie choroby należy:
1) złożyć do ZUS zaświadczenie o niezdolności wraz z drukiem Z-3b,
2) opłacić pełną składkę za miesiąc, w którym wystąpiła choroba,
3) poczekać na wypłatę zasiłku,
4) skorygować deklarację ZUS DRA i załączyć raport ZUS RSA,
5) potrącić nadpłacone składki z bieżących należności.
Podstawa prawna
Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).