Zarówno Konstytucja, jak i szereg innych aktów prawnych, w tym także ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora, gwarantują parlamentarzystom liczne przywileje. Zgodnie z obowiązującym prawem, wydatki wynikające z ich uprawnień pokrywa się z budżetu państwa, w części dotyczącej odpowiednio Kancelarii Sejmu lub Kancelarii Senatu.

Ile zarabiają parlamentarzyści? Uposażenie traktowane jako wynagrodzenie wynikające ze stosunku pracy i w przypadku posłów wynosi obecnie 9892,30 zł brutto. Posłowi przysługują też środki finansowe przeznaczone na pokrycie kosztów związanych z wydatkami poniesionymi w związku z wykonywaniem mandatu na terenie kraju w postaci diety parlamentarnej. Stanowi ona 25 proc. uposażenia czyli 2473,08 złotych brutto. Do tej kwoty nie są jednak wliczone np. koszty utrzymania biura poselskiego, na co przeznacza się 12 150 złotych miesięcznie.

W świetle ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, dieta parlamentarna jest zwykle wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych. Nie każdy parlamentarzysta otrzymuje uposażenie. Nie przysługuje ono posłom, którzy osiągają dochodu z innej aktywności pozaparlamentarnej (z pominięciem działalności podlegającej prawu autorskiemu lub pokrewnym).

Ponadto, pracownikom zatrudnionym w biurach klubów i kół na podstawie umowy o pracę przysługuje nagroda za wieloletnią pracę. Jej wysokość to po 20 latach pracy – 75 proc. wynagrodzenia miesięcznego, po 25 latach pracy – 100 proc., po 30 latach pracy – 150 proc. wynagrodzenia miesięcznego, do 400 proc. po 45 latach. Do wartości uposażenia doliczyć należy także dodatki. Tytułem przykładu, przewodniczący komisji otrzymuje dodatek w wysokości 20 proc. uposażenia, a jego zastępca 15 proc.

Poseł podobnie jak senator wykonuje swoje obowiązki także poza parlamentem. Wiąże się to z koniecznością odbywania częstych podróży nie tylko na terenie kraju. Dlatego też parlamentarzyści mają prawo do bezpłatnych przejazdów komunikacją miejską, środkami transportu publicznego i przelotów samolotem.

Istotnym uprawnieniem parlamentarzystów, mającym gwarantować im ochronę i niezależność w sprawowaniu mandatu, jest tzw. immunitet. Oznacza to, że poseł lub senator nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za jakiekolwiek działania podejmowane w związku z wykonywaniem mandatu. Za taką działalność parlamentarzysta odpowiada wyłącznie przed odpowiednio Sejmem lub Senatem. Ta ochrona jest zagwarantowana zarówno w trakcie kadencji, jak i po jej zakończeniu. Jeżeli jednak doszłoby do naruszenia przez parlamentarzystę praw innych osób, Izba może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności. Przywilej ten obowiązuje także w sprawach karnych, zatem nie wolno pociągnąć parlamentarzysty do odpowiedzialności karnej bez jego zgody. Niemożliwe jest także aresztowanie posła czy senatora bez zgody Izby. Wyjątkiem jest ujęcie parlamentarzysty na gorącym uczynku.

Po zakończeniu kadencji, parlamentarzysta może liczyć na odprawę, której wysokość równa jest kwocie trzech uposażeń. Na takie zabezpieczenie finansowe może liczyć poseł lub senator, który nie został wybrany na kolejną kadencję.

Podstawa prawna:
www.sejm.gov.pl
www.senat.gov.pl
Ustawa z dnia 9 maja 1996 roku o wykonywaniu mandatu posła i senatora