Razem z siostrą przyjęłyśmy spadek po naszym ojcu, który prowadził działalność gospodarczą. Niedawno otrzymałyśmy decyzje ZUS, którymi przeniesiono na nas odpowiedzialność za zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek, z którymi ojciec zalegał za lata 2006–2008. Czy istnieje możliwość wystąpienia z wnioskiem o umorzenia takich należności? Czy wystarczy, że taki wniosek złożę tylko ja, czy powinna złożyć go również moja siostra?
W tej sytuacji najkorzystniejsze byłoby złożenie w ZUS wniosku o umorzenie należności na podstawie ustawy o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (dalej: ustawa abolicyjna). Co prawda termin na złożenie wniosku w większości przypadków upłynął, bowiem wynosił 24 miesiące liczone od dnia wejścia w życie ustawy, a więc od 15 stycznia 2013 r. Ustawodawca przewidział jednak wyjątki od tej reguły. Wniosek o umorzenie można złożyć również w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się decyzji o odpowiedzialności spadkobiercy lub osoby trzeciej za zadłużenie, określającej wysokość zadłużenia z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia lub o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom, gdy decyzję tę ZUS wydał po dniu wejścia w życie ustawy abolicyjnej. W praktyce oznacza to, że ZUS nie może określić definitywnej daty, po której nikt już nie będzie uprawniony do złożenia wniosku o abolicję.
Odpowiadając na dalszą część pytania, należy stwierdzić, że umorzenie zadłużenia jednemu ze spadkobierców nie spowoduje wygaśnięcia długu pozostałych dłużników. W przypadku wystąpienia z wnioskiem o umorzenie należności przez jednego z odpowiedzialnych solidarnie spadkobierców zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Zgodnie z art. 373 k.c. zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku wobec współdłużników. Umorzenie należności na podstawie ustawy abolicyjnej stanowi swoiste zwolnienie z długu na wniosek jednego z dłużników solidarnych, zatem nie zwalnia z obowiązku uiszczenia zobowiązań przez pozostałych.
Podstawa prawna
Art. 373 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.).
Art. 91 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.).
Art. 1 ust. 5 i art. 2 ust. 1 i ust. 3 ustawy z 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U. poz. 1551).
● W ubiegłym roku nabyłam prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Niedawno otrzymałam propozycję powrotu do pracy w szkole podstawowej, w której byłam wcześniej zatrudniona. Miałaby to być praca na pół etatu na stanowisku bibliotekarza. Czy w razie przyjęcia tej propozycji i podjęcia zatrudnienia będę mogła nadal pobierać świadczenie kompensacyjne? Czy istnieją jakieś ograniczenia kwot, które mogę dorobić?
Nie, pobieranie świadczenia kompensacyjnego nie będzie w takim wypadku możliwe. Osoby uprawnione do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego po nabyciu uprawnień mogą co do zasady podjąć działalność zarobkową i uzyskiwać z tego tytułu przychód. Mają przy tym analogiczne ograniczenia w wysokości tego przychodu co emeryci i renciści. Oznacza to, że w razie podjęcia działalności podlegającej obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przychód, który uzyskują, nie może przekroczyć określonych przepisami progów zarobkowych. Jeśli jest on niższy od 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, świadczenie przysługuje w pełnej wysokości. Jeśli osiągnięty przychód przekracza ten próg, ale mieści się w 130 proc. tego wynagrodzenia, świadczenie podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia tego progu, nie więcej jednak niż o maksymalną kwotę zmniejszenia przewidzianą dla emerytury. Jeśli natomiast przychód przekracza 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ZUS zawiesza przyznane świadczenie.
Należy jednak podkreślić, że w określonych przypadkach prawo do przyznanego nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego podlega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu. Ma to miejsce wówczas, gdy osoba uprawniona do tego świadczenia po nabyciu uprawnień podejmuje zatrudnienie (w charakterze nauczyciela lub też inną pracę) w placówkach określonych w art. 1 Karty nauczyciela. Są to m.in. publiczne przedszkola, szkoły, zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli, zakłady poprawcze oraz schroniska dla nieletnich. W opisywanej sytuacji czytelniczka chce podjąć pracę w szkole publicznej, co spowoduje, że niezależnie od uzyskiwanego przychodu nie będzie miała prawa do jednoczesnego pobierania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Ulegnie ono zawieszeniu. Nie ma także znaczenia, że będzie zatrudniona w bibliotece. Ustawa o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych wyraźnie stanowi, że świadczenie ulega zawieszeniu w razie podjęcia pracy, bez względu na jej charakter.
Podstawa prawna
Art. 9 ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. nr 97, poz. 800 ze zm.).
Art. 103 ust. 3 i art. 104–106 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.).
Art. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).
● Kilka lat temu byłem w jednoosobowym zarządzie spółki z o.o. Działalność spółki doprowadziła do długów również na rzecz ZUS, ale wydawało mi się, że wszystkie zostały spłacone w 2014 r. Jednak ZUS wykazał zaległość i wydał decyzję przenoszącą na mnie odpowiedzialność za długi spółki. Ponieważ nie dotyczyło to dużej kwoty, nie odwoływałem się od niej. Decyzja się uprawomocniła. Wkrótce potem znalazłem potwierdzenie wpłaty przez spółkę na rzecz ZUS wszystkich zaległości z 2014 r. Okazało się, że popełniłem błąd w oznaczeniu przelewu i nikt tego nie zauważył. Czy pomimo uprawomocnienia się decyzji mogę żądać jej uchylenia?
Oczywiście. W sytuacji gdy w wyniku ponownej weryfikacji konta spółki, po przekazaniu potwierdzenia przelewu okaże się, że w momencie wydawania decyzji nie była widoczna wpłata błędnie oznaczona przez spółkę, postępowanie w sprawie przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie powinno zostać wznowione. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych przewiduje, że prawo lub zobowiązanie stwierdzone decyzją ostateczną może być ponownie ustalone na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie. Jak przyjmuje się w orzecznictwie, nie jest jednak dopuszczalne na podstawie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ponowne ustalenie zobowiązania wynikającego z decyzji konstytutywnych (ustalających) – tak orzekł Sąd Najwyższy w postanowieniu z 24 lipca 2011 r., sygn. akt II UZP 8/11 czy Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 24 lipca 2013 r., sygn. akt III AUa 2120/12. A taką właśnie decyzją jest decyzja o przeniesieniu odpowiedzialności na członka zarządu za zobowiązania składkowe spółki. Ma ona bowiem charakter twórczy.
Uprawnienia lub obowiązki strony wynikają wówczas nie z ustawy, jak w przypadku decyzji deklaratoryjnych (potwierdzających jedynie dany stan), lecz z mocy decyzji administracyjnej. Skoro zatem nie znajdą tu zastosowania przepisy szczególne, podstawą będą przepisy kodeksu postępowania administracyjnego o wznowieniu postępowania. W przypadku gdy w zakończonej ostateczną decyzją sprawie dotyczącej odpowiedzialności członka zarządu wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi, który wydał decyzję, ZUS po przeprowadzeniu postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do istoty sprawy wyda właściwą decyzję w tej sprawie. Jeśli po ponownym rozliczeniu okaże się, że na dzień wydania decyzji spółka nie zalegała z płatnościami, decyzja o przeniesieniu powinna zostać uchylona, a postępowanie w sprawie umorzone.
Podstawa prawna
Art. 83a ust. 1–2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 145, art. 151 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 23 ze zm.).
● Mój mąż rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej. Będę mu pomagać. Obecnie jesteśmy zarejestrowani jako osoby bezrobotne i nigdy nie prowadziliśmy działalności gospodarczej. Wiem, że mąż jako właściciel firmy może opłacać niskie składki na początku jej prowadzenia. Jeśli ja też zostanę zgłoszona do ubezpieczeń jako współpracownik, to też będę miała takie prawo?
W 2005 r. wprowadzono znaczącą ulgę dla osób rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej, jaką stanowią preferencyjne składki na ZUS. Uprawnione do ich zadeklarowania są osoby spełniające warunki określone w ustawie, a więc te, które nie prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły pozarolniczej działalności, a ponadto nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Po spełnieniu tych warunków przedsiębiorca ma prawo do opłacania przez pierwsze dwa lata składek, których podstawę wymiaru stanowi 30 proc. minimalnego wynagrodzenia brutto za pracę. W 2016 r. jest to 555 zł zamiast 2433 zł, która to kwota stanowi minimalną podstawę wymiaru składek dla osób niespełniających tych warunków, a zatem korzyść jest znacząca.
Ulga ta jednak, jak jednoznacznie wskazują obowiązujące przepisy, przysługuje wyłącznie osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Do ulgi nie jest zatem uprawniona osoba współpracująca przy działalności gospodarczej, nawet w sytuacji gdy ten członek rodziny wcześniej nie prowadził działalności gospodarczej ani nie współpracował przy prowadzeniu takiej działalności.
Podstawa prawna
Art. 18a ust. 1 i ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
● ZUS wydał wobec mnie decyzję, w której stwierdził, że nie podlegam ubezpieczeniom społecznym, ponieważ zawarłam umowę o pracę miesiąc przed urodzeniem dziecka. Nie odwołałam się od tej decyzji, ale wystąpiłam do sądu pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy w okresie objętym decyzją ZUS. Postępowanie zakończyło się zawarciem ugody z pracodawcą. Czy mogę na tej podstawie wystąpić o wznowienie postępowania przez ZUS?
Ugoda sądowa zawarta przez odwołującą się i płatnika nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej (tak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 1 marca 2000 r., sygn. akt I CKN 738/99). Ugoda nie stanowi merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, zatem nie może zostać uznana za nowy dowód potwierdzający wystąpienie określonych okoliczności. Poza tym ZUS z reguły nie jest stroną takiego postępowania.
Kwestia podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu spornego okresu zatrudnienia została rozstrzygnięta prawomocną decyzją, która wiąże nie tylko ZUS. SN w wyroku z 29 stycznia 2008 r. (sygn. akt I UK 173/07) stwierdził, że sąd ubezpieczeń społecznych jest związany ostateczną decyzją, od której strona nie wniosła odwołania w trybie art. 4779 kodeksu postępowania cywilnego ani nie podważyła jej skuteczności w inny sposób. Znajduje tu bowiem zastosowanie zasada domniemania prawidłowości aktów administracyjnych, zgodnie z którą wywołują one skutki prawne i wiążą inne organy państwowe, w tym sądy. Wznowienie postępowania prowadzonego przez zakład może nastąpić, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie. Może też nastąpić po spełnieniu przesłanek określonych w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego. Jak się wydaje, sam fakt zawarcia ugody przed sądem nie stanowi wystarczającej przesłanki dla wznowienia postępowania na podstawie tych przepisów.
Podstawa prawna
Art. 83a ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 145 par. 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 23 ze zm.).
Art. 365 par. 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).