Za chorobę, która rozpoczęła się i trwa przed upływem 30 dni od zatrudnienia, pracownik nie otrzyma wynagrodzenia ani zasiłku. Jego nieobecność będzie jednak usprawiedliwiona
Choroba pracownika jest kłopotliwa dla pracodawcy. Nie dość, że musi zapłacić za ten czas wynagrodzenie, to dodatkowo powinien zapewnić zastępstwo. W pewnych sytuacjach pracodawca nie zapłaci za chorobę. Jeśli od pracownika wpłynęło zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy, pracodawca musi zbadać, czy należy się z tego tytułu świadczenie. W pewnych sytuacjach ani wynagrodzenie chorobowe, ani zasiłek nie przysługują, a w innych pracownik musi poczekać, aby świadczenie otrzymać.
Pracodawca nic nie wypłaci
Ubezpieczony nie ma prawa do zasiłku, gdy zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych lub gdy wykonuje inną pracę zarobkową w czasie niezdolności do pracy albo wykorzystuje zwolnienie niezgodnie z jego celem, co zostało potwierdzone podczas kontroli zwolnienia, do której upoważniony jest płatnik. Nie otrzyma zasiłku, jeśli przebywa na urlopie bezpłatnym lub wychowawczym, jest tymczasowo aresztowany lub odbywa karę pozbawienia wolności (z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania). Traci prawo do zasiłku, jeśli zwolnienie lekarskie jest sfałszowane albo gdy niezdolność jest spowodowana popełnieniem umyślnego przestępstwa lub wykroczenia, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu. Pracodawca musi też sprawdzić, czy zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy zawiera kod „C” (niezdolność do pracy spowodowana nadużyciem alkoholu), jeśli tak, to nie płaci się za 5 pierwszych dni tej nieobecności.
Lekarz orzecznik ZUS ma prawo do wydania decyzji, która będzie skutkować niewypłaceniem zasiłku chorobowego. Może to nastąpić w sytuacji, gdy w wyniku kontroli prawidłowości orzekania o niezdolności do pracy określi wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy niż orzeczona w zaświadczeniu lekarskim. Za okres po tej dacie zaświadczenie lekarskie traci ważność i zasiłek chorobowy nie przysługuje. Również jeśli ubezpieczony uniemożliwi lekarzowi badanie lub mimo wezwania nie dostarczy wyników badań w terminie, lekarz orzecznik wydaje decyzję o braku prawa do zasiłku od dnia następnego po wyznaczonym terminie badania lub dostarczenia dokumentacji.
Nie od pierwszego dnia
Nowo zatrudniony pracownik musi wyczekać pewien okres, aby mieć prawo do świadczenia z tytułu niezdolności do pracy. Pracownik ma prawo do wynagrodzenia chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Zatem od 31. dnia kalendarzowego trwającego zatrudnienia pracownik nabywa prawo do świadczeń chorobowych, gdyż minął okres wyczekiwania. Do tego okresu zalicza się poprzednie okresy ubezpieczenia, pod warunkiem że przerwa w ubezpieczeniu nie była dłuższa niż 30 dni albo była spowodowana urlopem wychowawczym, bezpłatnym lub odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Zalicza się też okres pobierania zasiłku macierzyńskiego przysługującego w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, a także okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zatem dla pracowników o krótkim stażu bądź powracających po dłuższej nieobecności należy zbadać poprzednie okresy ubezpieczenia i sprawdzić, czy minęło 30 dni ubezpieczenia.
Dla pewnej grupy pracowników należy także zbadać, jaki był ich status przed zachorowaniem, ale nie trzeba zliczać 30 dni ubezpieczenia, gdyż okres wyczekiwania ich nie obowiązuje. Dotyczy to absolwentów szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych; w przypadku kierunków lekarskich, lekarsko-dentystycznych i weterynarii – od daty złożenia ostatniego wymaganego planem studiów egzaminu, kierunku farmacja – od daty zaliczenia ostatniej przewidzianej w planie studiów praktyki. Analogiczna zasada dotyczy posłów i senatorów, którzy przystąpią do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji. Bez okresu wyczekiwania prawo do świadczeń chorobowych mają także pracownicy, którzy legitymują się co najmniej 10-letnim okresem obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. Również pracownik, który uległ wypadkowi w pracy, w drodze do pracy lub z pracy, nie musi czekać 30 dni, aby otrzymać świadczenie z tytułu niezdolności do pracy. Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy wynika z późniejszych następstw zaistniałych w stanie zdrowia w związku ze stwierdzonym wcześniej wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy. To musi wynikać z zaświadczenia lekarskiego.
Niepłatna część
W sytuacji gdy pracownik przedstawi zwolnienie lekarskie, a pracodawca, badając jego historię zatrudnienia i poprzednich okresów ubezpieczenia, uzna, że nie może mu zapłacić za całość lub część zwolnienia, to u pracownika będzie to okres usprawiedliwionej, ale niepłatnej nieobecności w pracy. Co ważne, ten czas wlicza się do okresu wyczekiwania. Zatem jeśli pracownik zachoruje w 25. dniu pracy i ma zwolnienie na 10 dni, to za pierwsze pięć dni pracodawca mu nie zapłaci, ale zaliczy je do 30-dniowego okresu wyczekiwania. Po upływie 30 dni pracodawca może wypłacić świadczenie chorobowe, czyli od 6. do 10. dnia nieobecności. Jednak nie wlicza niepłatnej części zwolnienia przypadającej na okres wyczekiwania do limitów wynikających z art. 92 kodeksu pracy. [przykład 1]
Jaka płaca zasadnicza
Ciekawym problemem jest sposób ustalenia płacy zasadniczej pracownika, który w danym miesiącu ma niepłatne zwolnienie lekarskie w związku z okresem wyczekiwania. Przepisy kodeksu pracy gwarantują wynagrodzenie za czas przepracowany, natomiast za czas jej niewykonywania pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wtedy, gdy przepisy prawa tak stanowią. W rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (dalej: rozporządzenie) nie przewidziano okresu wyczekiwania.
Paragraf 11 rozporządzenia mówi o pomniejszeniu płacy zasadniczej o 1/30 za każdy dzień nieobecności, za którą pracownik otrzymał wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek. W przypadku okresu wyczekiwania nie ma wynagrodzenia, więc nie można zastosować tej metody. Kolejny sposób wskazany w par. 12 rozporządzenia mówi o obliczaniu przez pomniejszenie za godziny nieobecności, w przypadku gdy pracownik był nieobecny w pracy z innych przyczyn niż niezdolność do pracy. Zatem tego sposobu nie można zastosować przy niepłatnej chorobie w związku z okresem wyczekiwania.
Należy więc wynagrodzenie pracownika podzielić przez liczbę godzin obowiązujących do przepracowania w danym miesiącu, a uzyskaną stawkę godzinową pomnożyć przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w tym miesiącu. [przykład 2] W przypadku pracowników wynagradzanych stawką godzinową płacę godzinową należy pomnożyć przez liczbę przepracowanych godzin.©?
PRZYKŁAD 1
Nie za cały czas
Pracodawca zatrudnił pracownika 9 maja 2016 r. Pracownik ukończył 52 lata, ale z historii jego poprzedniego zatrudnienia i innych aktywności wynika, że musi upłynąć 30 dni, aby nabył prawo do świadczenia z tytułu choroby. Pracownik przedłożył zwykłe zwolnienie lekarskie na okres od 1 do 24 czerwca. Okres wyczekiwania trwa 30 dni, tj. od 9 maja do 7 czerwca, zatem pracownik nie otrzyma świadczenia chorobowego za czas między 1 a 7 czerwca. Od 8 czerwca nabędzie prawo do wynagrodzenia chorobowego za 14 dni kalendarzowych, tj. za okres od 8 czerwca do 21 czerwca. Natomiast za okres od 22 do 24 czerwca będzie miał już prawo do zasiłku chorobowego. ©?
PRZYKŁAD 2
Ile do wypłaty
Pracodawca zatrudnił pracownika 9 maja 2016 r. ze stawką płacy zasadniczej 3000 zł za miesiąc. Okres wyczekiwania trwa 30 dni, tj. od 9 maja do 7 czerwca. Pracownik złożył zaświadczenie o niezdolności do pracy za okres od 30 do 31 maja.
Jak obliczyć wynagrodzenie, które należy wypłacić pracownikowi za maj
KROK 1 . Pomniejszamy płacę zasadniczą proporcjonalnie do liczby dni, przez które pracownik nie podlegał w maju zatrudnieniu.
Wynagrodzenie z umowy: 3000 zł
Godziny robocze w maju 2016 r.: 160
Godziny nieprzepracowane (1–8 maja 2016 r.): 32
Pomniejszenie: 3000 zł : 160 godz. x 32 godz. = 600 zł
Płaca zasadnicza: 3000 zł – 600 zł = 2400 zł
KROK 2 . Obliczamy wynagrodzenie z uwzględnieniem nieobecności niepłatnej.
Godziny do przepracowania w maju 2016 r.: 128 (od 9 do 31 maja 2016 r.)
Godziny przepracowane: 112
Wynagrodzenie za czas przepracowany: 2400 zł : 128 godz. x 112 godz. = 2100 zł.
Pracownik w maju 2016 r. powinien otrzymać 2100 zł brutto.
Podstawa prawna
Art. 772 par. 5, art. 80 i art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.).
Par. 4 i par. 11–12 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. nr 62, poz. 289 ze zm.).