Wokół potrąceń od wypłat z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych narosło wiele wątpliwości. Rozwiewają je wyjaśnienia resortów rodziny oraz sprawiedliwości.
To, czy pracodawca powinien uszczuplić wynagrodzenie pracownika oraz w jakiej kwocie, zależy przede wszystkim od polecenia organu egzekucyjnego (np. komornika czy urzędu skarbowego). Postępowanie egzekucyjne może bowiem zostać skierowane tylko do wynagrodzenia pracownika, ale może też zarówno do wynagrodzenia, jak i innych świadczeń związanych z pracą. W pierwszej kolejności trzeba więc zweryfikować, do jakich należności odnosi się postanowienie komornika o zajęciu.
Jednym z mitów dotyczących egzekucji ze świadczeń z funduszu socjalnego jest ten, że w ogóle nie podlegają one egzekucji. Wynika to stąd, że art. 12 ust. 2 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 111 ze zm.) mówi, że środki funduszu nie podlegają egzekucji – zastrzega jednak, że nie dotyczy to przypadków, gdy egzekucja prowadzona jest w związku ze zobowiązaniami funduszu. A z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy istnieje wierzytelność pracownika względem funduszu, tj. gdy zatrudniony ma roszczenie o wypłatę konkretnego świadczenia z ZFŚS.
Wątpliwości często dotyczą również tego, jakie przepisy egzekucyjne należy stosować w przypadku, gdy egzekwowanie środków na pokrycie długów pracownika ma obejmować świadczenia socjalne. Otóż w przypadku egzekucji z wynagrodzenia pracownika zastosowanie mają art. 880–888 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm., dalej: k.p.c.), natomiast w odniesieniu do świadczeń wypłacanych z ZFŚS (a więc niebędących wynagrodzeniem) – art. 895–908 k.p.c.
Różnica między tymi należnościami polega również na tym, że ochrona w zakresie potrąceń (limity i kwoty wolne) zapewniona przez art. 87–91 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm., dalej: k.p.) dotyczy wyłącznie wynagrodzenia za pracę, a więc już nie świadczeń z ZFŚS.
Magdalena Skalska ekspert ds. wynagrodzeń / Dziennik Gazeta Prawna
OPINIA EKSPERTA
Sposób postępowania w odniesieniu do wszelkich świadczeń finansowanych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zależy od treści tytułu wykonawczego. Jeśli zatem w zajęciu komorniczym mowa jest o „wynagrodzeniu za pracę” lub „wynagrodzeniu za pracę i wierzytelnościach z zasiłku chorobowego”, to świadczenia o charakterze socjalnym nie będą podlegały egzekucji. W przypadku zajęcia „wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń ze stosunku pracy” wszelkie otrzymane przez zatrudnionego kwoty, których źródłem finansowania jest fundusz socjalny, jak również równowartość pieniężną świadczeń w naturze należy w całości przekazać komornikowi. Nie sposób pominąć faktu, że w omawianej kwestii pojawiały się różne, często sprzeczne opinie. Dlatego wielu pracodawców zasięga informacji bezpośrednio w kancelarii komorniczej, z której pochodzi pismo o zajęciu wynagrodzenia. Zdarza się bowiem, że mimo iż tytuł egzekucyjny opiewa na „wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia ze stosunku pracy”, komornik wskazuje na konieczność potrącenia połowy, a nie całości świadczenia. W takim przypadku warto go poprosić o pisemne potwierdzenie swojej decyzji. ©?
ZDANIEM RESORTÓW
Stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości z 16 marca 2016 r.
Obowiązujące przepisy dotyczące ograniczeń egzekucji sądowej nie wyłączają spod egzekucji świadczeń przysługujących dłużnikowi z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Świadczenia takie mogą być zatem przedmiotem zajęcia, a w dalszej kolejności egzekucji prowadzonej w oparciu o przepisy regulujące egzekucję z wierzytelności.
Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 803 k.p.c. tytuł wykonawczy jest podstawą do prowadzenia egzekucji o całe objęte nim roszczenie i ze wszystkich części majątku dłużnika. Odstępstwa od tej zasady mają charakter wyjątkowy i muszą wprost wynikać z przepisów prawa. Regulujące przedmiotowe wyłączenia spod egzekucji przepisy Działu V, w art. 829–839 k.p.c., nie wymieniają świadczeń przyznanych dłużnikowi z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w postaci np. zapomogi, pożyczki czy dofinansowania za wczasy „pod gruszą”, nie korzystają z wyłączeń określonych w 829–839 k.p.c. i nie mieszczą się w pojęciu wynagrodzenia za pracę.
Zgodnie z art. 880 k.p.c. w pojęciu wynagrodzenia za pracę mieszczą się periodyczne wynagrodzenie za pracę i wynagrodzenie za prace zlecone oraz nagrody i premie przysługujące dłużnikowi za okres jego zatrudnienia, jak również związane ze stosunkiem pracy zyski lub udziały w funduszu zakładowym oraz wszelkich innych funduszach, pozostających w związku ze stosunkiem pracy bez względu na sposób jego nawiązania. Natomiast wszystkie inne należności dłużnika, wynikające ze zobowiązań niespełniających cech stosunku pracy, nie wchodzą w skład wynagrodzenia za pracę.
Jeżeli komornik, zgodnie z wnioskiem wierzyciela, skierował egzekucję do wynagrodzenia za pracę oraz do innych świadczeń należnych pracownikowi, w tym przysługujących mu z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, musi wszcząć egzekucję zarówno z wynagrodzenia za pracę, jak i z wierzytelności. Wynagrodzenie za pracę wraz ze wszystkimi należnościami, które mieszczą się w pojęciu wynagrodzenia, będzie podlegało ochronie wynikającej z przepisów prawa pracy. Natomiast świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie są wynagrodzeniem za pracę i nie stosuje się do nich ograniczeń i limitów potrąceń dotyczących wynagrodzenia za pracę. Świadczenia takie mogą podlegać egzekucji w pełnej wysokości.
W przypadku skierowania egzekucji do świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie znajdują zastosowania zasady określone w art. 87 kodeksu pracy, które regulują kwestie dokonywania potrąceń z wynagrodzenia i innych należności ze stosunku pracy.
Stanowisko Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 7 marca 2016 r.
Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 111 ze zm. – dalej ustawa o zfśs) nie reguluje zasad postępowania z przyznanymi pracownikowi świadczeniami socjalnymi w przypadku prowadzenia egzekucji z jego wynagrodzenia i innych świadczeń otrzymywanych od pracodawcy. Podkreślić jednak należy, że świadczenia socjalne nie mają charakteru wynagrodzenia, a zatem należności ze stosunku pracy. Pomoc socjalna ma bowiem charakter uznaniowy ze względu na obowiązek stosowania przy jej przyznawaniu pozapłacowych, wyłącznie socjalnych kryteriów, zawartych w art. 8 ust. 1 ustawy o zfśs. W związku z tym, zdaniem departamentu prawa pracy w MRPiPS, przy prowadzeniu egzekucji komorniczej z wynagrodzenia nie znajdują zastosowania zasady określone w art. 87 k.p. w odniesieniu do świadczeń socjalnych.
Departament informuje, że zajmowanie stanowiska w sprawie zasad prowadzenia egzekucji z wynagrodzenia i innych należności ze stosunku pracy, a także z innych świadczeń, regulowanych przepisami kodeksu postępowania cywilnego, należy do właściwości Ministerstwa Sprawiedliwości. Stanowisko tego resortu było przedstawione np. w odpowiedzi na interpelacje poselskie nr: 1952, 9765 oraz 21685 w trakcie prac Sejmu VII kadencji. Treść tych odpowiedzi jest dostępna na stronie internetowej Sejmu RP (www.sejm.gov.pl), w zakładce archiwum Sejmu.