Czy dopuszczalne jest zawarcie w zakresie obowiązków sprzątaczki wymiany świetlówek w oprawach oświetleniowych? Czy do takich czynności wymagane są jakieś szczególne kwalifikacje?
W myśl art. 2373 par. 1 kodeksu pracy (dalej: k.p.) nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Natomiast art. 54 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne nakłada na osoby zajmujące się eksploatacją sieci oraz urządzeń i instalacji (określone w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci), obowiązek posiadania kwalifikacji potwierdzonych świadectwem wydanym przez komisje kwalifikacyjne.
Zgodnie z par. 5 ust. 1 przytoczonego rozporządzenia eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci mogą zajmować się osoby, które spełniają wymagania kwalifikacyjne dla następujących rodzajów prac i stanowisk pracy:
1) eksploatacji – do których zalicza się stanowiska osób wykonujących prace w zakresie obsługi, konserwacji, remontów, montażu i kontrolno-pomiarowym,
2) dozoru – do których zalicza się stanowiska osób kierujących czynnościami osób wykonujących prace w zakresie określonym w punkcie 1 oraz stanowiska pracowników technicznych sprawujących nadzór nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci.
Prace, o których mowa powyżej, dotyczą wykonywania czynności:
1) mających wpływ na zmiany parametrów pracy obsługiwanych urządzeń, instalacji i sieci z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i wymagań ochrony środowiska – w zakresie obsługi,
2) związanych z zabezpieczeniem i utrzymaniem należytego stanu technicznego urządzeń, instalacji i sieci – w zakresie konserwacji,
3) związanych z usuwaniem usterek, uszkodzeń oraz remontami urządzeń, instalacji i sieci w celu doprowadzenia ich do wymaganego stanu technicznego – w zakresie remontów,
4) niezbędnych do instalowania i przyłączania urządzeń, instalacji i sieci – w zakresie montażu,
5) niezbędnych do dokonania oceny stanu technicznego, parametrów eksploatacyjnych, jakości regulacji i sprawności energetycznej urządzeń, instalacji i sieci – w zakresie kontrolno-pomiarowym.
Pomimo tego, że czynność z pozoru tak prosta, jak wymiana zwykłej świetlówki w oprawie oświetleniowej wydaje się nie stwarzać jakichś szczególnych zagrożeń przy zachowaniu podstawowych zasad bhp, powierzanie takich czynności pracownikom nieposiadającym kwalifikacji, o których mowa powyżej, jest niedopuszczalne. Wystarczy bowiem, że taki pracownik (niemający dostatecznej wiedzy z powodu braku odpowiedniego przeszkolenia) nie będzie świadomy, na których elementach oprawy może pojawić się niebezpieczne napięcie, dotknie ich i zostanie porażony prądem.
W takim przypadku, jeżeli dojdzie do wypadku ciężkiego lub śmiertelnego, pracodawca będzie musiał wyjaśniać organom ścigania kwestię nieposiadania przez pracownika uprawnień do konserwacji urządzeń elektrycznych.
W związku z tym wskazane jest, aby osoba dokonująca wymiany żarówek w oprawach oświetleniowych legitymowała się świadectwem kwalifikacji w zakresie eksploatacji urządzeń należących do grupy 1 a więc urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i zużywających energię elektryczną (w tym przypadku urządzenia o napięciu nie wyższym niż 1 kV), o których mowa w załączniku nr 1 do rozporządzenia.
Wyjątek od powyższej reguły stanowi przypadek, w którym nie wymaga się potwierdzenia posiadania kwalifikacji w zakresie obsługi urządzeń i instalacji u użytkowników eksploatujących urządzenia elektryczne o napięciu nie wyższym niż 1 kV i mocy znamionowej nie wyższej niż 20 kW, jeżeli w dokumentacji urządzenia określono zasady jego obsługi (par. 4 pkt 1 omawianego rozporządzenia).
Należy także przypomnieć, że w przypadku gdy oprawa znajduje się na wysokości wymuszającej np. wejście na drabinę powyżej 1 metra, pracownik powinien również posiadać stosowne orzeczenie lekarskie wydane w ramach profilaktycznej opieki lekarskiej o braku przeciwwskazań do pracy na wysokości.
Podstawa prawna
Art. 2373 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Art. 54 ust. 1 ustawy z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1059 ze zm.).
Par. 4 pkt 1 i par. 5 ust. 1 rozporządzenia ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz.U. nr 89, poz. 828 ze zm.).