W tygodniku Kadry i Płace z 11 lutego (nr 28/2016) i 17 marca (nr 53/2016) opisywaliśmy, jakie problemy dla pracodawców mogą się pojawić w przypadku równoczesnego korzystania przez pracowników z tego urlopu i świadczenia pracy w wymiarze nieprzekraczającym połowy etatu. Dziś zamieszczamy odpowiedzi resortu rodziny na zadane przez nas pytania.
Stanowisko Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 11 marca 2016 r. w sprawie łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą
Pytanie DGP: Czy obniżenie wynagrodzenia pracownikowi łączącemu urlop rodzicielski z pracą (na podstawie art. 182 1e par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.; dalej: k.p.) wymaga formy porozumienia zmieniającego do umowy o pracę lub jakiegoś innego działania ze strony pracodawcy, czy może on po prostu zacząć wypłacać wynagrodzenie zmniejszone proporcjonalnie? Czy obliczając ekwiwalent za urlop pracownika łączącego korzystanie z urlopu rodzicielskiego z pracą, wykorzystujemy w 2016 r. współczynnik 21 czy zmniejszony proporcjonalnie do etatu?
Odpowiedź MRPiPS: Zgodnie z art. 1821e par. 1 k.p. pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy.
Łączenie korzystania z urlopu rodzicielskiego z pracą nie powoduje zmiany wymiaru zatrudnienia (etatu) wynikającego z umowy o pracę. Co oznacza, że pełnoetatowy pracownik przebywający na urlopie rodzicielskim, łączący urlop z pracą na część etatu u pracodawcy, który tego urlopu udzielił, nadal jest pracownikiem zatrudnionym na pełen etat. Zatem przy obliczaniu ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy pracownikowi łączącemu pracę z urlopem rodzicielskim nie ma podstaw do pomniejszania współczynnika.
Natomiast przy ustalaniu wynagrodzenia za pracę w czasie pracy w obniżonym wymiarze w okresie urlopu rodzicielskiego będzie ono ustalane i wypłacane w wysokości odpowiadającej faktycznemu wymiarowi pracy podjętej na tym urlopie. Podstawą prawną jest art. 80 k.p., zgodnie z którym wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za czas jej niewykonywania tylko wtedy, gdy przepisy tak stanowią. W takiej sytuacji nie dochodzi do obniżenia wynagrodzenia za pracę określonego w umowie o pracę i nie ma potrzeby zawierania w tym zakresie porozumienia zmieniającego umowę o pracę. Otrzymywanie wynagrodzenia w niższej wysokości będzie bowiem wynikać z tego, że pracownik łączący pracę z urlopem rodzicielskim faktycznie wykonuje pracę w niższym wymiarze czasu pracy (przez niższą liczbę godzin), a w pozostałym wymiarze korzysta ze zwolnienia od pracy z tytułu urlopu rodzicielskiego.
Pytanie DGP: Czy proporcjonalnego zmniejszenia zasiłku, zgodnie z art. 31 ust. 4a ustawy zasiłkowej (ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372), dokonuje się od stawki dziennej zasiłku macierzyńskiego?
Odpowiedź MRPiPS: Tak. Wysokość zasiłku macierzyńskiego zmniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu poprzez proporcjonalne obniżenie stawki dziennej przyznanego zasiłku.
Pytanie DGP: Czy w przypadku zmiany wymiaru etatu, w jakim pracownik będzie łączył pracę z urlopem rodzicielskim, ustala się na nowo podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego, czy tylko na nowo dokonuje się proporcjonalnego zmniejszenia zasiłku, zgodnie z art. 31 ust. 4a ustawy zasiłkowej?
Odpowiedź MRPiPS: Zgodnie z art. 43 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. Jednocześnie z art. 31 ust. 4a wprost wynika proporcjonalne zmniejszenie ustalonego zasiłku macierzyńskiego. Reasumując, zasiłek macierzyński w okresie urlopu rodzicielskiego pracownica otrzymuje w wysokości pomniejszonej proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy podjętej w czasie tego urlopu.
Pytanie DGP: Czy wysokość zasiłku za okres wydłużenia urlopu rodzicielskiego jest taka sama, jak za podstawowy wymiar tego urlopu? Przykładowo jeśli wniosek dotyczył łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą przez 6 tygodni urlopu, gdy zasiłek był wypłacany w wysokości 100 proc., czy w przypadku wydłużenia należy wypłacać także 100 proc., czy 60 proc.?
Odpowiedź MRPiPS: Zasiłek macierzyński za okres wydłużenia urlopu rodzicielskiego wynikającego z łączenia przez pracownika urlopu rodzicielskiego z pracą u pracodawcy udzielającego tego urlopu przysługuje w takiej wysokości, w jakiej pracownik otrzymywał zasiłek macierzyński w okresie wykonywania pracy i otrzymywania zasiłku macierzyńskiego w kwocie obniżonej.
Część urlopu rodzicielskiego, o którą urlop ten zostanie proporcjonalnie wydłużony, wydłuża tę część urlopu rodzicielskiego, podczas której pracownik łączył korzystanie z urlopu z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy u pracodawcy udzielającego urlopu. Wydłużenie urlopu rodzicielskiego nie stanowi jego odrębnej części.
Okres wydłużenia urlopu rodzicielskiego jest obliczany odrębnie dla okresu, w którym zasiłek przysługiwał w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru, i odrębnie dla okresu, w którym zasiłek przysługiwałby w wysokości 60 proc. podstawy wymiaru.
Jeżeli ubezpieczona wydłuża okres pobierania zasiłku, to stopa procentowa zasiłku jest ustalana odpowiednio do okresu, którego dotyczyło łączenie zasiłku z pracą zarobkową.
Stanowisko Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 21 marca 2016 r. w sprawie organizacji pracy pracowników łączących pracę z urlopem rodzicielskim
Pytanie DGP: Czy pracownik łączący pracę z urlopem rodzicielskim, np. w wymiarze połowy etatu, musi pracować przez 5 dni tygodniowo w zmniejszonym (o połowę) wymiarze godzinowym, aby codziennie łączyć pracę z opieką nad dzieckiem w ramach urlopu rodzicielskiego, czy też mógłby np. pracować przez 2 lub 3 dni tygodniowo, a w pozostałym czasie korzystać z urlopu rodzicielskiego?
Odpowiedź MRPiPS: W przypadku łączenia korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu to pracodawca ustala pracownikowi rozkład jego czasu pracy. Pracodawca jest bowiem, zgodnie z art. 94 pkt 2 k.p., zobowiązany organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy.
Rozkład czasu pracy pracownika wykonującego pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy w omawianym przypadku nie musi obejmować 5 dni pracy tygodniowo, ale np. 2 lub 3 dni.
Przy ustalaniu przez pracodawcę haromonogramu czasu pracy konieczne jest jednak zachowanie zasady, zgodnie z którą czas pracy nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciotygodniowym tygodniu pracy (art. 129 par. 1 k.p.), a także uwzględnienie minimalnego, co najmniej 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku dobowego (art. 132 k.p.) i co najmniej 35-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego (art. 133 k.p.).
Pytanie DGP: Czy pracodawca jest zobowiązany uwzględnić wniosek pracownika (który chce łączyć pracę i korzystanie z urlopu rodzicielskiego) o świadczenie pracy w konkretnym rozkładzie czasu pracy, np. w konkretne dni tygodnia?
Odpowiedź MRPiPS: Jak wyżej wspomniano, pracodawca zapewnia organizację czasu pracy w swoim zakładzie pracy m.in. poprzez ustalanie pracownikowi jego rozkładu czasu pracy. Wniosek pracownika w sprawie wyznaczenia mu konkretnych dni pracy i godzin pracy nie jest wiążący dla pracodawcy. Należy jednak podkreślić, że mając na względzie zasady współżycia społecznego (art. 8 k.p.), jeżeli uwzględnienie prośby pracownika w omawianej sprawie nie spowoduje utrudnień w procesie pracy i jest obiektywnie możliwe, pracodawca powinien taki wniosek uwzględnić.
Pytanie DGP: Czy nadgodziny pracownika łączącego pracę z urlopem rodzicielskim mogą przypadać w okresie, kiedy formalnie powinien korzystać on z urlopu rodzicielskiego (np. po połowie przepracowanej dniówki)? Przykładowo jeśli według ewidencji czasu pracy takiego pracownika w każdym dniu od poniedziałku do piątku pracuje on od 8.00 do 12.00 oraz korzysta z urlopu rodzicielskiego od 12.00 do 16.00, to czy w przypadku wyrażenia zgody na godziny nadliczbowe mogą one wystąpić dopiero po godzinie 16.00 w danym dniu, czy już po 12.00, kiedy to zatrudniony powinien rozpoczynać urlop rodzicielski?
Odpowiedź MRPiPS: W przypadku łączenia urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy nie jest możliwe polecenie pracownikowi pracy ponadwymiarowej (wykraczającej poza godziny jego pracy zaplanowane w rozkładzie czasu pracy w ramach 8-godzinnego dobowego wymiaru jego czasu pracy). Przykładowo jeżeli pracownik w danym dniu ma zaplanowane 4 godziny pracy (od 8.00 do 12.00) i w następnych 4 godzinach (od 12.00 do 16.00) korzysta z urlopu rodzicielskiego, to nie jest możliwe polecenie pracownikowi pracy ponadwymiarowej (np. pomiędzy godziną 12.00 a 14.00).
W omawianym przypadku wydaje się natomiast możliwe polecenie pracownikowi pracy w godzinach nadliczbowych z przyczyn, o których mowa w art. 151 par. 1 k.p. Przykładowo jeżeli pracownik w danym dniu ma zaplanowaną pracę w godzinach 8.00–12.00, a z urlopu rodzicielskiego korzysta w godzinach 12.00–16.00, to pracodawca może polecić mu pracę nadliczbową, począwszy od godziny 16.00, uwzględniając konieczność zapewnienia co najmniej 11-godzinnego odpoczynku dobowego.
Pytanie DGP: Czy pracownik może w każdym czasie zrezygnować z łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą i czy pracodawca musi na to wyrazić zgodę?
Odpowiedź MRPiPS: Przepisy kodeksu pracy nie przewidują możliwości zrezygnowania z łączenia urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy przed upływem okresu objętego wnioskiem, o którym mowa w art. 1821d par. 1 k.p.
Jednakże zgodnie z zasadami prawa cywilnego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zatem stosując wykładnię przepisów na korzyść pracownika, nie ma przeszkód, aby strony stosunku pracy na mocy porozumienia zmodyfikowały treść wniosku o łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą w odniesieniu do okresu objętego tym wnioskiem oraz sposobu wykorzystania proporcjonalnie wydłużonej części tego urlopu (art. 300 k.p. w związku z art. 3531 kodeksu cywilnego).
Pytanie DGP: Czy 16 tygodni urlopu rodzicielskiego, które można wykorzystać niebezpośrednio po urlopie macierzyńskim, ale do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat, mogą być łączone z pracą?
Odpowiedź MRPiPS: Tak, część urlopu rodzicielskiego, o której mowa w art. 1821c par. 3 k.p., w wymiarze do 16 tygodni może być łączona z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu.