Ustawa o świadczeniach rodzinnych za matkę samotnie wychowującą dziecko uznaje nie tylko pannę i wdowę, ale także osobę rozwiedzioną oraz pozostającą w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu.
Państwo oferuje samotnej kobiecie z dzieckiem kilka rodzajów pomocy - przede wszystkim są to świadczenia pieniężne.
1. 1000 złotych kosiniakowego
Od stycznia 2016 roku część kobiet może więc starać się o przyznanie nowego świadczenia wychowawczego w wysokości 1000 złotych na miesiąc. Mają bowiem do niego prawo studenci, rolnicy, osoby bezrobotne (bez względu na rejestrację w Urzędzie Pracy) oraz osoby pracujące na umowach cywilno-prawnych, którym urodziło się dziecko, ale nie korzystają one z urlopu macierzyńskiego bądź rodzicielskiego.
Krok po kroku: Jak dostać 1000 zł na dziecko?>>
Świadczenie jest wypłacane co miesiąc przez rok. W przypadku dzieci urodzonych przed 2016 rokiem, świadczenie jest wypłacane od 1 stycznia do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia. Jak wyjaśnia MRPiPS, te przepisy przejściowe nie zawierają ograniczenia, na podstawie którego mogłyby je uzyskać tylko te dzieci, które przyszły na świat w 2015 roku - pieniądze przysługują więc także na dzieci urodzone w 2014 roku.
2. 500 złotych na dziecko
1 kwietnia 2016 roku ruszył też program "Rodzina 500 plus", w ramach którego rodziny mogą otrzymać świadczenie wychowawcze w wysokości 500 zł miesięcznie na każde drugie i kolejne dziecko. W przypadku rodzin, u których dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza 800 zł miesięcznie, pomoc będzie wypłacana także na pierwsze dziecko. Natomiast jeżeli w rodzinie wychowuje się dziecko niepełnosprawne, świadczenie będzie przysługiwało, o ile dochód na jednego członka nie przekroczy 1200 zł na miesiąc.
Wszystko co trzeba wiedzieć o 500 plus: Wniosek, porady, kryteria przyznawania>>
Wsparcie przysługuje również osobom samotnie wychowującym dzieci, nawet jeśli nie mają ustalonych alimentów na dziecko - tak twierdzi ministerstwo>> Jeżeli samotny rodzic zapewnia, że dzieci wychowuje samodzielnie, ale nie potrafi tego udowodnić, to drugi rodzic po prostu nie jest wliczany do składu rodziny i nie są wymagane informacje o jego dochodzie.
Kiedy wypłata 500 zł na dziecko będzie skontrolowana?
Natomiast jeśli alimenty zostały zasądzone, są wliczane jako dochód przy ustalaniu prawa do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko.
3. Zasiłek rodzinny
Inaczej jest w przypadku zasiłku rodzinnego, o który także może starać się samotna matka. Nie przysługuje on bowiem, jeśli na rzecz dziecka nie zostały zasądzone alimenty od ojca, chyba że sąd oddalił powództwo lub zobowiązał drugiego rodzica do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka, albo ojciec dziecka nie żyje lub jest nieznany.
Jednak przede wszystkim kobieta musi spełnić kryterium dochodowe - od 1 listopada zmieniły się progi uprawniające do świadczenia i zasiłek przysługuje teraz, jeśli przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 674 zł, a w przypadku rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym - 764 zł.
Wzrosła jednak także wysokość zasiłku rodzinnego i obecnie wynosi on:
- 89 zł miesięcznie na dziecko, które nie skończyło 5 lat,
- 118 zł miesięcznie na dziecko, które ma powyżej 5 lat, ale nie ukończyło 18. roku życia,
- 129 zł miesięcznie na dziecko, które ukończyło 18 lat, do jego 24. urodzin.
Osoba z przyznanym świadczeniem może ubiegać się o siedem różnego rodzaju dodatki, w tym o dodatek z tytułu urodzenia dziecka (jednorazowo 1000 złotych) oraz o dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka, który także został zwiększony od listopada 2015 roku. Wynosi teraz 185 zł miesięcznie lub 370 zł przy dwojgu i większej liczbie małoletnich dzieci. Kwota zasiłku nadal może być zwiększona o 80 zł na niepełnosprawne dziecko (lub o 160 zł, gdy jest ich co najmniej dwoje).
Świadczenia rodzinne przyznawane są na okres roku, a wypłacają je gminy, które często pomagają ubogim mieszkańcom także w inny sposób, udzielając im między innymi nisko oprocentowanych pożyczek czy przyznając mieszkania komunalne czy socjalne.
4. Refundacja kosztów opieki
Bezrobotna matka samotnie wychowująca dziecko do 7 lat może także liczyć na tzw. refundację kosztów opieki nad dzieckiem, jeżeli podejmie zatrudnienie lub inną pracę zarobkową, zostanie skierowana na staż, przygotowanie zawodowe dorosłych czy szkolenie - i z tego tytułu będzie osiągała miesięcznie przychody nieprzekraczające minimalnego wynagrodzenia za pracę (od 1 stycznia 2016 r. płaca minimalna wynosi 1850 zł).
Refundacja przysługuje maksymalnie przez 6 miesięcy w przypadku podjęcia zatrudnienia, a przy stażu lub szkoleniu dotyczy okresu ich odbywania.
5. Pieniądze z funduszu alimentacyjnego
Jeżeli ojciec dziecka uchyla się od płacenia alimentów, a egzekucja zasądzonych alimentów jest bezskuteczna, samotna matka może starać się świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Może je otrzymać dziecko do ukończenia 18. roku życia lub 25. roku życia, gdy kontynuuje naukę (dzieciom o znacznym stopniu niepełnosprawności alimenty przysługują bezterminowo).
Wysokość świadczeń przysługuje w takiej kwocie, w jakiej zasądzone zostały alimenty od ojca dziecka - nie mogą być jednak wyższe niż 500 złotych na dziecko.
O pieniądze mogą ubiegać się tylko osoby, których dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 725 zł. Bierze się przy tym pod uwagę zarobki wszystkich osób prowadzących wspólne gospodarstwo - także dochody nowych partnerów matki.
5. Wspólne rozliczenie z dzieckiem
Samotna matka może wreszcie preferencyjnie rozliczyć się z dzieckiem (nie musi ono przy tym faktycznie zarabiać). Wypełniając PIT, samotny rodzic zapłaci w tym wypadku podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy swoich rocznych dochodów. Tym sposobem skorzysta z niższej stawki podatku od tej, którą zastosowałby rozliczając się samotnie i odliczy podwójnie kwotę wolną od podatku.
Do ulgi ma prawo matka, której dziecko jest niepełnoletnie, nie ukończyło 25 lat, uczy się i nie osiąga dochodów lub otrzymuje zasiłek pielęgnacyjny (bez względu na wiek).
Zobacz, jak rozliczyć się wspólnie z dzieckiem za 2015 rok>>
Kobieta może też odliczyć ulgę prorodzinną - od stycznia 2016 roku wzrosła jej wysokość na trzecie oraz każdej kolejne dziecko i wynosi teraz:
- 1 112,04 zł rocznie na pierwsze i drugie dziecko,
- 2 000,04 zł rocznie na trzecie dziecko,
- 2 700 zł rocznie na czwarte i każde kolejne dziecko.
Samotne matki mają również pierwszeństwo w przyjęciu dziecka do żłobka, przedszkola czy świetlicy szkolnej. Nierzadko także same placówki edukacyjne pomagają potrzebującym tego rodzicom, na przykład dofinansowując obiady bądź obniżając opłaty za zajęcia pozalekcyjne - w tym naukę języków czy pływania - wycieczki i "zielone szkoły"