Jak mówi kodeks pracy stosunek pracy polega na tym, że pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Jednocześnie z drugiej strony pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Kodeks określa także, że wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie (art. 85. § 1 kodeksu pracy). Co więcej, jeśli wynagrodzenie za pracę jest płatne raz w miesiącu, wówczas wypłaca się je nie później niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Zgodnie z art. 94 pkt 5 kodeksu pracodawca jest zobowiązany terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie. Jeśli pracodawca nie wywiązuje się z tego obowiązku, wówczas popełnia ciężkie naruszenie swoich podstawowych obowiązków.
Jakie drogi wyjścia ma pracownik, gdy nie otrzymuje pensji?
Skarga do Państwowej Inspekcji Pracy
Pracownik może zawiadomić okręgowego inspektora pracy o tym, że pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia. Inspektor w związku z zawiadomieniem może wszcząć kontrolę i zażądać od pracodawcy złożenia odpowiednich wyjaśnień. Jeśli inspektor stwierdzi, że pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia lub wypłaca je z opóźnieniem może:
- nakazać pracodawcy wypłatę wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń przysługujących pracownikowi (nakazy takie podlegają natychmiastowemu wykonaniu),
- wszcząć postępowanie w sprawie popełnienia wykroczenia przeciwko prawom pracownika.
Pozew do sądu
Każdemu pracownikowi, któremu pensja nie została wypłacona ma prawo złożyć pozew do sądu. Pozew składa się na piśmie do sądu:
- w którego okręgu pozwany pracodawca ma siedzibę lub
- w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, lub
- w którego okręgu znajduje się zakład pracy.
W pozwie trzeba wpisać do jakiego sądu kierujemy pismo (np. Sąd Rejonowy w Warszawie, Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, adres), Następnie należy podać dane osoby składającej pozew (np. Powód: Jan Kowalski, ul. Nowa 1, 00-000 Warszawa, PESEL 70082337482) oraz dane osoby lub firmy pozywanej (podajemy dane pozwanego, wraz z adresem siedziby, a w przypadku osoby fizycznej - także PESEL). W pozwie należy wskazać, że wnosimy od pozwanego pracodawcy o zapłatę zaległego wynagrodzenia oraz np. odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia. Warto też wnosić jednocześnie o: pokrycie kosztów postępowania przez pozwanego, przeprowadzenie rozprawy bez obecności powoda oraz nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności.
W uzasadnieniu pozwu należy opisać sytuację i poszczególne okoliczności istotne w kontekście wnoszonej sprawy oraz przytoczyć, jakie dowody mamy na poparcie wskazanych stwierdzeń (np. dokumenty, wyciągi bankowe, świadkowie). Do tak sporządzonego pozwu należy załączyć np.: kopię umowy o pracę, kopię wypowiedzenia, kopie posiadanych pism oraz odpis pozwu dla pozwanego. Pozew wraz z kompletem załączników należy przygotować w trzech egzemplarzach: dla siebie, dla sądu (tu załączniki w oryginałach) oraz jeden komplet dla strony pozwanej (pracodawcy), który zostanie przesłany przez sąd.
Gdy wartość zaległych pensji jest mniejsza od 75 000 zł, wówczas sprawą zajmie się wydział pracy sądu rejonowego, a w przypadku gdy w pozwie oszacujemy nasze roszczenia na kwotę ponad 75 000 zł - wówczas rozstrzygać będzie sąd okręgowy.
Jeśli wartość zaległych pensji jest niewielka, tzn. nie przekracza 10 000 zł, wówczas pozew do sądu wnosi się na gotowym formularzu w postępowaniu uproszczonym. Takie postępowanie toczy się szybciej niż w trybie zwykłym.
Zobacz: Cywilne postępowanie uproszczone. Zasady i wzory pism >>>
Pracownik wnoszący pozew do sądu nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych. Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50 000 złotych, pobiera się opłatę stosunkową wynoszącą 5 proc. wartości sporu (nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł).
Natychmiastowe wypowiedzenie umowy o pracę
Niewypłacania w terminie wynagrodzeni lub w ogóle nie płacenie pracownikom pensji stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracodawcy. Pracownik w związku z tym może rozwiązać z pracodawca umowę bez zachowania terminu wypowiedzenia, czyli w trybie natychmiastowym. Dzieje się tak, ponieważ niewypłacania terminowo wynagrodzenia za pracę stanowi wystarczającą przyczynę rozwiązania przez pracownika umowy o pracę. Pracownika nie interesują przyczyny, które powodują, że pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia. Nie ma też znaczenia, że pracodawca nie ponosi winy za swoją złą sytuację finansową i z tego powodu nie płaci pracownikom pensji.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 z późn. zm. - patrz tekst ujednolicony)