Prowadzę działalność gospodarczą i chciałabym założyć rodzinę – pisze pani Renata. – Zastanawiam się, jaka będzie wysokość zasiłku macierzyńskiego osoby prowadzącej działalność krócej niż rok (która opłaca obniżoną, preferencyjną składkę ZUS). Jaki wpływ na kwotę zasiłku ma wysokość opłacanej składki chorobowej i co można zrobić, by był on jak najwyższy – pyta czytelniczka.
Przedsiębiorcza matka, która chciałaby pobierać wysoki zasiłek, musi przez 12 miesięcy odprowadzać wysokie składki. To jedna z istotnych zmian obowiązujących od 1 stycznia 2016 r. Dodatkowo konieczne jest, by wpływały one w terminie.
Nowe zasady od początku roku
Nowy art. 48a ustawy zasiłkowej przewiduje skomplikowany sposób obliczania zasiłku. Zgodnie z nim, aby otrzymać podstawę obliczania zasiłku macierzyńskiego, należy dodać przeciętną najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc., za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia oraz kwotę będącą wynikiem mnożenia.
Trzeba pomnożyć 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek chorobowych, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru tych składek po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc., za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku przez liczbę tych miesięcy.
Takie obliczanie oznacza, że co miesiąc zasiłek będzie większy, a po roku – proporcjonalny do zadeklarowanej podstawy. Oczywiście tylko wtedy, gdy będą opłacane wysokie składki. Najwyższy miesięczny limit podstawy do opłacania składek w 2016 r. wynosi 10 137,50 zł. Jeżeli cały czas będą płacone składki najniższe, to także i zasiłek będzie niski. Jeżeli więc przedsiębiorcza mama chciałaby uzyskać zasiłek w maksymalnej wysokości, musi opłacać składkę w podwyższonej kwocie przez całe 12 miesięcy.
Całkowicie zrezygnowano z poprzedniego rozwiązania, gdy opłacanie składki chorobowej krótszej niż 12 miesięcy skutkowało wyliczaniem przez ZUS zasiłku na podstawie średniej z mniejszej liczby miesięcy. To właśnie ono dawało możliwość uzyskania wysokiego zasiłku kosztem jednorazowej wysokiej składki.
Z kolei podstawę wymiaru zasiłku przedsiębiorcy, który opłacał składki przez 12 miesięcy przed rozpoczęciem jego pobierania, stanowi przeciętny miesięczny przychód z tego okresu. Jest to kwota, od której opłacana jest składka na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. podstawy wymiaru składek.
Niskie składki na ubezpieczenie chorobowe oznaczają niski zasiłek chorobowy, ale nie macierzyński. Według nowych przepisów przedsiębiorczy rodzic ma bowiem zagwarantowane 1000 zł za cały okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i rodzicielskiemu. Inaczej przy opłatach od preferencyjnej podstawy 555 zł zasiłek byłby bardzo niski. Zasadę tę wprowadziła ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, która znowelizowała ustawę zasiłkową. Zgodnie z nowymi przepisami jeśli miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, określonego w ustawie o świadczeniach rodzinnych, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego, czyli do 1000 zł. Podwyższenie to jest finansowane z budżetu państwa w ramach dotacji do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Gdy zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, ustala się go proporcjonalnie do okresu, za który jest wypłacany. Wprowadzono też reguły dla sytuacji, gdy ubezpieczony jest uprawniony do zasiłku macierzyńskiego z więcej niż jednego tytułu, np. pracuje i prowadzi działalność gospodarczą. Wówczas należy poinformować każdego płatnika o prawie do zasiłku z innych tytułów oraz o jego wysokości. Jeśli łączna kwota wypłacanych zasiłków macierzyńskich jest niższa niż wysokość świadczenia rodzicielskiego, podwyższony zasiłek wypłaca płatnik wskazany przez ubezpieczonego. Gdy jednym z płatników zasiłku jest ZUS, to on wypłaca kwotę podwyższenia.
Gwarancja 1000 zł dotyczy zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego oraz rodzicielskiego.
Niski macierzyński bez składki na zdrowie
Podczas pobierania zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorczy rodzic jest nadal objęty ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Składki te w całości finansuje budżet państwa za pośrednictwem ZUS. W okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie podlega się natomiast ubezpieczeniu wypadkowemu i chorobowemu. Płaci się za to składki na ubezpieczenie zdrowotne, ale z wyjątkiem, który wprowadziła ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw. Akt ten zwolnił przedsiębiorców pobierających zasiłek macierzyński w wysokości nieprzekraczającej kwoty świadczenia rodzinnego (1000 zł) od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Jest to więc zmiana na korzyść. Po nowelizacji obowiązek opłacania składki zdrowotnej obciąża osoby uzyskujące zasiłek powyżej 1000 zł.
Inny tytuł do ubezpieczeń
Po nabyciu prawa do zasiłku macierzyńskiego zmienia się tytuł przedsiębiorcy do ubezpieczeń społecznych. Nie jest już nim działalność gospodarcza, ale pobieranie zasiłku macierzyńskiego.Dlatego należy wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego, wypełniając formularz ZUS ZWUA, a następnie zgłosić do zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA. Jeżeli przedsiębiorczy rodzic zgłasza do ZUS tylko siebie, to składa deklarację rozliczeniową ZUS DRA, wykazując w niej jedynie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Dopóki wysokość składek jest taka sama, można po złożeniu pierwszej deklaracji ZUS DRA korzystać ze zwolnienia z comiesięcznego jej składania.
Podstawa prawna
Art. 48a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.). Art. 7 ustawy z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1217). Art. 1 ustawy z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1735).