Pod koniec lutego 2016 r. pracownikowi zostanie wręczone oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę. Okres wypowiedzenia wynosi miesiąc. Jednak biorąc pod uwagę interes firmy, zamierzamy zwolnić zatrudnionego z wykonywania pracy. Jak obliczyć wynagrodzenie za czas odpowiadający okresowi wypowiedzenia, w którym pracownik nie będzie pracował?
ODPOWIEDŹ
Wynagrodzenie za marzec, a więc za okres jednomiesięcznego wypowiedzenia umowy o pracę (od 1 do 31 marca), należy obliczyć na zasadach przewidzianych dla ustalania wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego. Sposób jego obliczenia zależy więc od rodzaju składników płacowych przysługujących zatrudnionemu.
Istotą stosunku pracy jest świadczenie przez pracownika określonego rodzaju pracy na rzecz pracodawcy, który zatrudnia go za wynagrodzeniem. Zatem z jednej strony podwładny wykonuje umówioną pracę, a z drugiej pracodawca tworzy mu warunki do realizowania tego obowiązku, dopuszczając go do pracy, i płaci wynagrodzenie.
Dotychczas nie było w prawie pracy instytucji zwolnienia pracownika ze świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia umowy o pracę. W tym bowiem czasie pracownik powinien normalnie wypełniać swoje zadania, za odpłatnością. Oświadczenie o wypowiedzeniu wyznacza jedynie datę rozwiązania w przyszłości stosunku pracy. W praktyce zdarzało się jednak, że pracodawca – bo to najczęściej jego inicjatywa – wobec zbliżającego się odejścia pracownika nie chciał już korzystać z jego pracy w okresie wymówienia, z uwagi na interes zakładu pracy. Mógł się obawiać, że zatrudniony nie będzie już dbał o dobro firmy, tak jak dotychczas. Ważnym motywem dla pracodawcy mogła być również przyczyna wypowiedzenia, np. utrata zaufania, brak porozumienia ze współpracownikami itp. Odsunięcie pracownika od pracy było wówczas dobrym rozwiązaniem. Mimo braku podstawy prawnej pracodawcy je praktykowali, odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego.
Metody ustalania
Generalnie SN uznawał za dopuszczalne, aby pracodawca zwolnił pracownika z wykonywania pracy podczas okresu wypowiedzenia, ale za jego zgodą, tj. w drodze porozumienia stron (wyrok SN z 26 kwietnia 2011 r., sygn. akt II PK 302/10) i z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za okres nieświadczenia pracy. W wyroku z 16 czerwca 2005 r. (sygn. akt I PK 260/04, OSNP z 2006 r. nr 9-10, poz. 145) SN stwierdził, że pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w wysokości wynikającej z art. 81 par. 1 k.p., czyli jak za niezawiniony przestój. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli zatrudniony gotowy do pracy doznaje przeszkód ze strony pracodawcy do jej wykonywania, to za ten czas przysługuje mu wynagrodzenie. Dla pracownika był to jednak najmniej opłacalny sposób jego ustalania, gdyż oznaczał obliczenie go na bazie wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania, określonego stawką miesięczną lub godzinową (jeśli nie ma takiego składnika – 60 proc. wynagrodzenia), przy czym stawka osobistego zaszeregowania to tylko płaca zasadnicza, ewentualnie z dodatkiem funkcyjnym. W związku z tym utarły się w praktyce dwie dodatkowe metody – obliczenie wynagrodzenia jak za urlop wypoczynkowy lub oparte o zasady wyliczania ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Ten ostatni sposób jest dla pracownika najkorzystniejszy, bo pozwala ustalić podstawę również z uwzględnieniem składników przysługujących za okresy dłuższe niż jeden miesiąc.
Zmiana przepisów
Od 22 lutego 2016 r. w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę pracodawca będzie mógł zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy do upływu okresu wypowiedzenia. W czasie tego zwolnienia pracownik zachowa prawo do wynagrodzenia. Tak wynika z nowego art. 362 k.p. Od 22 lutego wejdzie też w życie nowelizacja rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy. Określa ono, że wynagrodzenie za czas zwolnienia pracownika ze świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia będzie obliczane przy zastosowaniu zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop. Zatem będzie tu stosowane rozporządzenie urlopowe zawierające wskazówki, z jakich składników wynagrodzenie to należy obliczać, a jakie pomijać oraz jak ustalać podstawę wynagrodzenia urlopowego ze względu na podział składników na stałe bądź zmienne.
Składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się w wynagrodzeniu urlopowym w wysokości należnej pracownikowi w miesiącu wykorzystywania urlopu. Przyjęło się, że z tego typu składników nie jest obliczane wynagrodzenie urlopowe, lecz są one po prostu wypłacane w należnej wysokości, jak gdyby pracownik normalnie przepracował miesiąc, a nie przebywał na urlopie. [przykład 1]
PRZYKŁAD 1
Stały składnik wynagrodzenia
Załóżmy, że pracownik, o którym mowa na wstępie, uzyskiwał oprócz wynagrodzenia zasadniczego w wysokości 5600 zł także stałą miesięczną premię kwotową 1500 zł. Za marzec pracownik powinien więc otrzymać łącznie 7100 zł, mimo że nie przepracował tego miesiąca ze względu na zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia.
Zmienne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc uwzględnia się przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego w łącznej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie 3 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. Taką sumę składników (podstawę wymiaru) dzieli się przez liczbę godzin, w czasie których pracownik wykonywał pracę w okresie, z którego została ustalona ta podstawa. Tak ustalone wynagrodzenie za jedną godzinę pracy mnoży się następnie przez liczbę godzin, jakie pracownik przepracowałby w czasie urlopu w ramach normalnego czasu pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem, gdyby w tym czasie nie korzystał z urlopu. [przykład 2] ©?
PRZYKŁAD 2
Zmienna premia regulaminowa
Załóżmy, że wynagrodzenie pracownika z przykładu 1 składa się z pensji zasadniczej wynoszącej 5600 zł i zmiennej premii regulaminowej do 20 proc. wynagrodzenia zasadniczego. W okresie trzech miesięcy poprzedzających miesiąc zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy pracownik otrzymał następujące zmienne składniki wynagrodzenia:
● w lutym 2016 r. - 840 zł (przepracowane 168 godz.),
● w styczniu 2016 r. - 560 zł (przepracowane 152 godz.),
● w grudniu 2015 r. - 1120 zł (przepracowane 168 godz.).
Wysokość wynagrodzenia za okres zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy wynosi 6508,16 zł, co wynika z wyliczenia:
● suma zmiennych składników - 2520 zł,
● suma przepracowanych godzin - 488 godz.,
● wynagrodzenie za jedną godzinę pracy - 2520 zł : 488 godz. = 5,16 zł,
● wynagrodzenie ze zmiennych składników za marzec - 5,16 zł x 176 godz. do przepracowania w marcu = 908,16 zł,
● wynagrodzenie ze składników zmiennych i stałych za marzec - 5600 zł + 908,16 zł = 6508,16 zł
Jeżeli pracownik nie wykorzystał w 2016 r. urlopu wypoczynkowego w naturze, to przysługuje mu jeszcze ekwiwalent pieniężny za urlop obliczony proporcjonalnie do okresu przepracowanego w tym roku. W przypadku wymiaru urlopu wynoszącego 26 dni urlop wynosi 7 dni, tj. 56 godzin (3/12 z 26 dni = 6,49 dnia; po zaokrągleniu do pełnych dni - 7 dni; 7 dni x 8 godz. = 56 godz.).
Wracając do przykładu: podstawa wymiaru ze zmiennych składników zostanie taka sama, przy czym do obliczenia ekwiwalentu przyjmuje się je w średniej miesięcznej wysokości. Do tej pozycji należy jeszcze dodać wynagrodzenie zasadnicze:
2520 zł : 3 miesiące = 840 zł
5600 zł + 840 zł = 6440 zł
Obliczenie ekwiwalentu:
6440 zł : 21 (współczynnik urlopowy w 2016 r.) = 306,67 zł
306,67 zł : 8 godz. = 38,33 zł
38,33 zł x 56 godz. = 2146,48 zł
Podstawa prawna
Art. 1 pkt 8 ustawy z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1220).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 10 listopada 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. poz. 2000).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.).
