Co dziesiąty kandydat do pracy w służbie zagranicznej zdaje egzamin. Mimo bardzo dużych wymagań i ograniczonej liczby miejsc coraz więcej osób decyduje się na karierę w dyplomacji.
Dyplomata to zarówno służba, jak i zawód, który realizuje założenia polityki zagranicznej państwa. Aby nim zostać, trzeba wykazać się bardzo dobrą znajomością co najmniej dwóch języków na poziomie międzynarodowym: C1, C2. Ważna jest także znajomość stosunków międzynarodowych i polityki zagranicznej. Praca dyplomaty wiąże się z pisaniem depesz (szyfrogramów), claris, tez do rozmów, instrukcji negocjacyjnych i przemówień.
- O pracę w dyplomacji mogą w szczególności ubiegać się absolwenci prawa, stosunków międzynarodowych, politologii, ekonomii i orientalistyki - mówi Jacek Foks, zastępca dyrektora Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Dodaje, że w służbie zagranicznej są potrzebne również osoby z wykształceniem niezwiązanym bezpośrednio ze służbą zagraniczną, np. poloniści.

Postępowanie rekrutacyjne

Osoba, która chce zostać dyplomatą, musi dostać się na aplikację dyplomatyczno-konsularną w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Nabór na aplikację odbywa się w drodze otwartego konkursu.
- Może się zdarzyć, że konkurs na aplikację w danym roku zostanie ogłoszony dwukrotnie lub nie odbędzie się w ogóle - mówi Małgorzata Kozik z Biura Spraw Osobowych i Szkoleń MSZ. Dodaje, że na jedno miejsce średnio przypada dziesięciu kandydatów.
Ogłoszenie o konkursie na aplikację zamieszczane jest w Biuletynie Służbie Cywilnej.
Konkurs ma na celu sprawdzenie poziomu wiedzy ogólnej i stopnia znajomości języków obcych u kandydatów oraz ich predyspozycji i przydatności do pracy w służbie zagranicznej. Składa się on z części pisemnej i ustnej oraz badania predyspozycji do służby zagranicznej. Test wiedzy ogólnej obejmuje zagadnienia dotyczące m.in. historii Polski i historii powszechnej i aktualnej sytuacji politycznej, gospodarczej oraz społecznej w Polsce i na świecie.
- Do części ustnej konkursu dopuszczani są kandydaci, którzy uzyskali co najmniej 60 proc. punktów z każdego z elementów części pisemnej - wyjaśnia Małgorzata Kozik. Tyle samo procent musi uzyskać kandydat w trakcie rozmowy z komisją.
Poza testem i rozmową kandydat musi przejść także testy psychologiczne, które pozwolą sprawdzić jego predyspozycje do pracy w dyplomacji. Szczegółowy tryb przeprowadzania konkursu określa rozporządzenie ministra spraw zagranicznych z 15 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania konkursu na aplikację dyplomatyczno-konsularną (Dz.U. nr 121, poz. 1041 z późn. zm.).

Aplikacja dyplomatyczna

Rozpoczęcie aplikacji wiąże się jednocześnie z zatrudnieniem w MSZ na czas jednego roku. Ma ono pomóc w zdobyciu wiedzy i doświadczenia ułatwiających zdanie egzaminu dyplomatyczno-konsularnego. Jej ukończenie nie jest równoznaczne z uzyskaniem stopnia dyplomatycznego. Zapewnia to jedynie pozytywnie zdany egzamin dyplomatyczno-konsularny.
Aplikacja składa się z części teoretycznej i części praktycznej. Część teoretyczna aplikacji obejmuje szkolenie specjalistyczne. Ma ono przygotować aplikanta do wykonywania obowiązków członka personelu dyplomatyczno-konsularnego. Szkolenie to jest prowadzone przez Akademię Dyplomatyczną przy Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych. W Akademii Dyplomatycznej szkolenie specjalistyczne trwa sześć miesięcy. Następnie jest trzymiesięczny staż w resorcie spraw zagranicznych. Ostatnim etapem aplikacji jest także trzymiesięczny staż w jednej z polskich placówek dyplomatycznych w ambasadzie lub konsulacie.
- Szkolenia przeprowadzane przez Akademię obejmują wykłady, ćwiczenia, spotkania z dyplomatami polskimi i zagranicznymi - wyjaśnia Jacek Foks. Dodaje, że poruszane są na nim m.in. zagadnienia związane z prawem międzynarodowym, stosunkami międzynarodowymi, protokołem dyplomatycznym, pracą z mediami (sztuka wystąpień publicznych).
Przebieg całej aplikacji określa rozporządzenie ministra spraw zagranicznych z 19 lipca 2002 r. w sprawie organizacji aplikacji dyplomatyczno-konsularnej, sposobu dokumentowania znajomości języków obcych oraz szczegółowych zasad przeprowadzania egzaminu dyplomatyczno-konsularnego (Dz.U. nr 121, poz. 1042 z późn. zm.).
Ukończenie przez kandydata na dyplomatę szkolenia specjalistycznego jest potwierdzane certyfikatem wydanym przez Akademię Dyplomatyczną, który daje prawo przystąpienia do egzaminu.

Egzamin i I stopień w dyplomacji

Certyfikat Akademii Dyplomatycznej i zaliczone praktyki oraz pozytywna ocena patrona kandydata pozwalają na przystąpienie do egzaminu dyplomatyczno-konsularnego. Jest to ostatni warunek, jaki musi on spełnić, aby dostać się do służby dyplomatycznej. Do egzaminu mogą przystąpić wyłącznie osoby zatrudnione w MSZ. Egzamin składa się z części pisemnej i ustnej. Część pisemna egzaminu składa się z testu wyboru oraz zadania praktycznego dotyczącymi wykonywania zawodu dyplomaty. Do części ustnej egzaminu dopuszczane są osoby, które uzyskały co najmniej 60 punktów w części pisemnej egzaminu. W części ustnej egzaminu ocenia się wiedzę osoby przystępującej do egzaminu, a także jej ogólne predyspozycje, takie jak umiejętność prowadzenia dyskusji, wyrażania myśli w sposób precyzyjny i logiczny, trafność doboru argumentów, znajomość słownictwa przydatnego w służbie zagranicznej oraz elegancję zachowania się i prezencję.
Po zdanym egzaminie kandydat do pracy w służbie zagranicznej otrzymuje najniższy stopień dyplomatyczny: attaché.
KANDYDACI DO SŁUŻBY ZAGRANICZNEJ MUSZĄ
• zdać egzamin dyplomatyczno-konsularny
• znać co najmniej dwa języki obce
• posiadać tytuł magistra lub równorzędny
• wykazać się odpowiednim stanem zdrowia psychicznego i fizycznego