Odchowaliśmy z mężem już własne dzieci, wnuków jeszcze nie mamy. Mąż pracuje zawodowo, ja z zasady zajmuję się prowadzeniem gospodarstwa. Nasz duży dom jest pusty, brak nam gwaru młodzieży. Pomyśleliśmy, że chętnie przyjęlibyśmy na wychowanie dzieci potrzebujące opieki. Rozważamy organizację rodzinnego domu dziecka. Jakie warunki musimy spełnić, by powierzono nam to odpowiedzialne zadanie – zastanawia się pani Krystyna.
Pani Krystyna wraz z mężem powinni zwrócić się o informacje do powiatowego centrum pomocy rodzinie: to bowiem powiat, często za pośrednictwem tej właśnie instytucji i w odpowiedzi na zapotrzebowanie na swoim terenie, organizuje opiekę zastępczą nad dziećmi, które nie znajdują jej w rodzinie naturalnej. Jedną z form tej opieki jest prowadzenie rodzinnych domów, które mają zapewniać dzieciom warunki jak najbardziej zbliżone do funkcjonowania w rodzinie.
Utworzenie rodzinnego domu dziecka powierza się najczęściej małżeństwom, które mają własne dzieci, na ogół jednak starsze niż przyjmowane na wychowanie. Brany jest także pod uwagę wiek opiekunów i wychowanków: założeniem jest, że usamodzielnienie dziecka nastąpi przed uzyskaniem przez osobę prowadzącą rodzinny dom dziecka wieku uprawniającego do przejścia na emeryturę. Osoby ubiegające się o powierzenie im tej misji powinny dysponować też własnym lokalem (domem lub mieszkaniem), w którym w przyzwoitych warunkach pomieszczą od czwórki do ósemki dzieci. Rzadziej rodzinne domy dziecka lokowane są w pomieszczeniach zapewnianych przez samorząd. Zawsze jednak utrzymanie lokalu współfinansowane jest przez lokalne władze (patrz ramka).
Osoby prowadzące rodzinny dom dziecka zawierają ze starostą lub instytucją, której powiat zlecił organizację opieki, umowę o świadczenie usług. Minimalny jej termin wynosi pięć lat. Jeśli rodzinny dom dziecka prowadzi małżeństwo, umowę zawierają oboje, ale zatrudnione na stanowisku dyrektora-wychowawcy jest jedno z małżonków. Tylko jeżeli w rodzinnym domu dziecka przebywa więcej niż czworo wychowanków (nie licząc dzieci własnych), możliwe jest zatrudnienie dodatkowej osoby. Nic nie stoi na przeszkodzie, by był to drugi z małżonków, może to też być osoba obca. Praktyczna różnica polega na tym, że małżonkowie prowadzący rodzinny dom dziecka są „w pracy” przez 24 godziny na dobę, osoba obca – na dochodne. Rodzinny dom dziecka ma prawo także korzystać z pomocy wolontariuszy.
Prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom, które dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej, nigdy nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, mają zdolność do czynności prawnych, nie były karane za umyślne przestępstwo skarbowe. Muszą też być zdrowe, a brak przeciwwskazań do tego rodzaju działalności powinny potwierdzić zaświadczeniem od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Kandydaci muszą też mieć wykształcenie przynajmniej średnie, ukończyć szkolenie zorganizowane przez organizatora pieczy zastępczej oraz przejść badanie psychologiczne, które sprawdzi, czy posiadają predyspozycje i motywację do sprawowania opieki nad dziećmi. Postępowanie kwalifikacyjne kończy uzyskanie zaświadczenia potwierdzającego spełnienie wszystkich wymienionych warunków.
Wynagrodzenie i wsparcie celowe
Osoby prowadzące rodzinny dom dziecka mogą liczyć na wynagrodzenie za pracę oraz dofinansowanie wydatków ponoszonych na utrzymanie i wychowanie podopiecznych. Ostateczne kwoty wynagrodzenia i dofinansowania ustalane są indywidualnie i zapisane w umowie z powiatem, nie powinny być jednak niższe niż określone w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. A zatem:
● Na każde dziecko pozostające w rodzinnym domu dziecka przysługuje nie mniej niż 1000 zł miesięcznie na pokrycie kosztów utrzymania. Jeżeli dziecko posiada orzeczenie o niepełnosprawności – dostanie dodatkowo nie mniej niż 200 zł miesięcznie.
● Pewną kwotę pieniędzy starosta może przyznać jednorazowo w związku z potrzebami wynikającymi z przyjęcia dziecka pod opiekę (zakup niezbędnych przedmiotów na start).
● Raz w roku starosta może przyznać dofinansowanie do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dziecka w wieku od 6. do 18. roku życia.
● Przewidziano też pokrycie innych nieprzewidzianych kosztów związanych z opieką i wychowaniem dziecka lub funkcjonowaniem rodzinnego domu dziecka. Graniczną wysokość tych ekstraświadczeń zapisuje się w umowie.
● Rodzinny dom dziecka dostaje pieniądze na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, w którym jest prowadzony, w wysokości odpowiadającej wydatkom na czynsz, opłaty za energię, wodę, gaz, odbiór nieczystości, abonament telewizyjny i radiowy, usługi telekomunikacyjne itp. Powiat finansuje także niezbędne remonty i prace zmierzające do przystosowania lokalu do potrzeb wychowanków (np. z powodu niepełnosprawności).
● Prowadzącemu rodzinny dom dziecka przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż 2000 zł miesięcznie. Jeśli sytuacja wymaga zaangażowania drugiej osoby, otrzyma ona nie mniej niż połowę tej sumy. Powiaty mogą jednak wyasygnować wyższe kwoty.
Uwaga! Ze wszystkich środków otrzymanych na prowadzenie rodzinnego domu dziecka (poza wynagrodzeniem za pracę) należy się rozliczyć – trzeba zatem prowadzić rachunkowość.
Podstawa prawna
Art. 41–44, art. 62–64, art. 80–87 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2015 r. poz. 332).