Poradnia ubezpieczeniowa z 14 stycznia 2016.
● Czy jako były wspólnik spółki cywilnej, która nie prowadzi już działalności gospodarczej, mogę po dacie wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej składać w ZUS korekty dokumentów ubezpieczeniowych z tytułu zakończonej działalności gospodarczej? Chodzi o wyrejestrowanie pracowników z ubezpieczeń oraz złożenie skorygowanych dokumentów rozliczeniowych – muszę wykazać zerowe podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) zobowiązują płatników składek do zgłaszania wszelkich zmian danych, jakie nastąpiły w stosunku do danych wykazanych w dokumentach ubezpieczeniowych przekazanych do ZUS, a także korygowania stwierdzonych w nich nieprawidłowości. O wszelkich zmianach w stosunku do uprzednio zgłoszonych danych płatnik składek powinien zawiadomić zakład w terminie siedmiu dni od zaistnienia zmian, stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS. Dotyczy to zarówno zmiany takich danych jak np. zmiana adresu zamieszkania, jak i stwierdzonych nieprawidłowości (np. niewłaściwa data powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych).
Korekta danych zachodzi wówczas, gdy poprawia się lub usuwa błąd w danych, który został popełniony we wcześniej złożonych dokumentach ubezpieczeniowych. Przy korekcie dokumentu zgłoszeniowego zmiana danych ma charakter wsteczny, tj. od daty wynikającej z poprzednio złożonego dokumentu zgłoszeniowego. Co więcej, w ustawie systemowej jest mowa o składaniu korygujących lub brakujących dokumentów przez płatnika składek, a w przypadku gdy płatnik składek już nie istnieje lub uzyskanie korygujących bądź brakujących dokumentów ubezpieczeniowych nie jest możliwe, o dokonywaniu przez zakład korekty danych z urzędu bezpośrednio na koncie ubezpieczonego lub na koncie płatnika składek. Wraz z rozwiązaniem spółki cywilnej traci ona możliwość występowania w obrocie prawnym. Osoby będące uprzednio jej wspólnikami co do zasady nie posiadają już legitymacji do dokonywania czynności prawnych w jej imieniu. Z tego względu możliwość skutecznego dokonania korekt budzi wątpliwości.
Jednak można się pokusić o analogię do rozwiązania przyjętego w ordynacji podatkowej. Byli wspólnicy zlikwidowanej spółki cywilnej mogą korygować rozliczenia podatkowe składane w okresie działalności spółki, a także występować o zwrot ewentualnej nadpłaty podatków. Ustawa systemowa nie zakazuje wprost dokonywania korekt dokumentów ubezpieczeniowych po fakcie wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej przez podmiot wykreślony (w przypadku spółki cywilnej przez jej byłych wspólników). Nie ma jednak wątpliwości, że przepisy ordynacji podatkowej w tym zakresie nie znajdują wprost zastosowania do należności z tytułu składek. Skoro jednak art. 115 ordynacji podatkowej wprowadza nieograniczoną odpowiedzialność byłych wspólników m.in. spółki cywilnej za zobowiązania podatkowe (a na mocy odesłania z ustawy systemowej za składki na ubezpieczenia społeczne) spółki również po jej rozwiązaniu, wydaje się, że ustawodawca powinien konsekwentnie umożliwić byłym wspólnikom tychże spółek złożenie korekt deklaracji.
Zatem rozstrzygnięcie tej kwestii w praktyce nie jest proste, a odmowa przyjęcia korekt dokumentów złożonych przez byłego wspólnika spółki cywilnej powinna wyjaśniać przyczyny uznania braku po jego stronie uprawnień do takich czynności.
Podstawa prawna
Art. 36 ust. 13, art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 75, art. 81 par. 1a, art. 115 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.).
● Odwołałem się od decyzji ZUS w sprawie zasiłku chorobowego. ZUS nie chce mi go przyznać za dodatkowy okres – 10 dni. Sąd nie uwzględnił mojego odwołania, złożyłem więc apelację. Nie wpisałem jednak wartości przedmiotu zaskarżenia, bo nie wiedziałem, jak to zrobić. Jak obliczyć tę kwotę, gdy sąd mnie do tego zobowiąże?
W świetle uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 18 października 2012 r., sygn. akt III UZP 3/12, w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, której przedmiotem jest zmiana wysokości świadczenia powtarzającego się, wartość przedmiotu zaskarżenia ustala się na podstawie ogólnych zasad kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), tj. art. 22 k.p.c. w odniesieniu do świadczeń przyszłych, a w odniesieniu do świadczeń zaległych na podstawie art. 19 par. 2 k.p.c. W razie dochodzenia świadczeń przyszłych i zaległych stosuje się art. 21 k.p.c.
Reasumując, jeżeli chodzi o świadczenia przyszłe, wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli trwają one krócej niż rok – za cały czas ich trwania. Natomiast określając wartość przedmiotu zaskarżenia przy świadczeniach zaległych, należy podać konkretną kwotę pieniężną. Gdy zaś równocześnie dochodzone są świadczenia przyszłe, jak i zaległe, wtedy przy ustalaniu wartości przedmiotu zaskarżenia zlicza się ich wartość. Wynika więc z tego, że czytelnik powinien podać wysokość hipotetycznego zasiłku za dodatkowe 10 dni.
Podstawa prawna
Art. 19 par. 2, art. 21–22, art. 3982 par. 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).
● Prowadzę działalność gospodarczą (fitness) i chcę ją poszerzyć o inne usługi (nauka tańca), które wykonywałby mój małżonek na podstawie umowy-zlecenia. Z małżonkiem prowadzimy wspólne gospodarstwo domowe. Czy po podpisaniu umowy-zlecenia z mężem staje się on osobą współpracującą podlegającą pełnym składkom ZUS? Czy może trzeba płacić składkę wyliczoną od jego zarobku ustalonego w umowie-zleceniu? Co wtedy, gdy te usługi będą nieodpłatne?
Osoby świadczące pracę na podstawie umowy-zlecenia (zleceniobiorcy) podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz na swój wniosek ubezpieczeniu chorobowemu. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorców, jeżeli odpłatność za wykonanie umowy określono kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu umowy-zlecenia.
Zgodnie zaś z art. 735 par. 1 kodeksu cywilnego zleceniobiorca może się zobowiązać do wykonywania określonych usług na rzecz zleceniodawcy bez pobierania z tego tytułu wynagrodzenia. Wykonując tego typu umowę, nie podlega ubezpieczeniom społecznym. Jeżeli więc z umowy-zlecenia wynika, że zleceniobiorca z tytułu jej wykonywania nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia, to wówczas nie trzeba będzie odprowadzać za niego składek na ubezpieczenia społeczne.
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają także pracownicy i osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą. Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca. Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności.
W opisywanej sytuacji czytelniczka zamierza zatrudnić małżonka na podstawie umowy-zlecenia w związku z wykonywaną przez siebie działalnością gospodarczą. Chce rozszerzyć działalność o dodatkowe usługi świadczone przez małżonka. Co istotne, osoba wykonująca pracę na podstawie umowy-zlecenia, nawet jeżeli spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, podlega ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca. Takie stanowisko zajął ZUS w piśmie z 23 września 2015 r., znak WPI/200000/43/1021/2015.
Dodać też należy, że wykonywanie pracy na podstawie umowy-zlecenia stanowi odrębny tytuł do ubezpieczeń społecznych, inny niż współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej.
Przyjąć więc należy, że przedsiębiorca zawierający z małżonkiem umowę-zlecenie jest zobowiązany do opłacania za niego składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie przepisów dotyczących zleceniobiorców. Natomiast w przypadku gdy przedsiębiorca podpisze z małżonkiem umowę-zlecenie bez wynagrodzenia, zleceniobiorca (małżonek) nie będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym i obowiązek odprowadzania za niego składek na ubezpieczenia społeczne nie powstanie.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 1, 4 i 5, art. 8 ust. 2 i 11, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1, art. 18 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 735 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. 2014 r. poz. 121 ze zm.).
● ZUS odmówił mi prawa do emerytury. Złożyłem odwołanie i niedawno sąd doręczył mi odpowiedź ZUS, pod którą był podpisany starszy referent, a nie radca prawny. Dzwoniłem do oddziału, który prowadził moją sprawę, aby z nim porozmawiać, ale powiedziano mi, że to pracownik zupełnie innego oddziału. Czy może on prowadzić moją sprawę, nawet jeśli ma pełnomocnictwo? Mam co do tego wątpliwości.
W świetle art. 87 par. 2 kodeksu postępowania cywilnego pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nieposiadającego osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego.
Jak zaś stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z 9 lutego 2012 r., sygn. akt I UZP 10/11, pracownik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych niebędący radcą prawnym, wykonujący pracę w oddziale zakładu, może być pełnomocnikiem tego oddziału w sprawach z odwołań od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Nie ulega więc wątpliwości, że pełnomocnikiem ZUS nie musi być radca prawny, ale także pracownik nieposiadający wpisu na listę radców prawnych. Nie ma również wymogów co do zajmowanego przez niego stanowiska służbowego ani zakresu obowiązków. Te kwestie są regulowane przez przepisy wewnętrzne ZUS.
Jednak zgodnie z cytowaną uchwałą niedopuszczalne jest udzielenie pełnomocnictwa pracownikowi innego oddziału. W opisywanej sytuacji starszemu referentowi, jest on bowiem pracownikiem innego oddziału ZUS niż ten, którego decyzji mają dotyczyć odwołania. To, że nie jest on radcą prawnym, nie ma jednak żadnego znaczenia.
Podstawa prawna
Art. 87 par. 2 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).
● Po śmierci ojca pobierałem rentę rodzinną przez cały okres liceum. Gdy zacząłem studia licencjackie, złożyłem do ZUS zaświadczenie, w którym napisano, że przewidywany rok ukończenia studiów to 2015. ZUS przyznał mi więc prawo do kontynuacji renty. Przerwałem jednak studia w 2012 r., o czym zawiadomiłem ZUS. Wyjechałem do Wielkiej Brytanii, gdzie zarabiałem o wiele więcej, niż wynosi renta, i nie chciałem mieć problemów. ZUS jednak cały czas rentę wypłacał na moje polskie konto. Na infolinii powiedziano mi, że będę musiał wszystko zwrócić. Czy to prawda?
Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba je pobierająca zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości bądź w części, a mimo to nadal były jej one wypłacane – tak jak w tym przypadku. W pozostałych wypadkach – za okres dłuższy niż trzy lata. Istnieje wyjątek od tej zasady. Został on określony w art. 138 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). Nie ma on jednak znaczenia dla sytuacji czytelnika.
Trzyletni okres, za który organ rentowy może żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń na podstawie art. 138 ust. 4 ustawy emerytalnej, obejmuje okres do ostatniej wypłaty (pobrania) nienależnego świadczenia. Wynika to z uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16 maja 2012 r., sygn. akt III UZP 1/12. W przypadku czytelnika zasada ta nie będzie miała zastosowania, ponieważ organ rentowy został zawiadomiony o ustaniu prawa do świadczeń (przerwanie studiów). ZUS będzie mógł zażądać zwrotu renty tylko za 12 miesięcy.
Podstawa prawna
Art. 138 ust. 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.).