ZUS wypłaci zasiłek macierzyński, gdy poród nastąpił w czasie zatrudnienia - ubezpieczenia chorobowego, a następnie terminowa umowa o pracę zostanie rozwiązana. Zasiłek z ZUS dostanie także pracownica, z którą rozwiązano umowę w czasie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która urodziła dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego. W tych przypadkach zasiłek może być wypłacany nie tylko w czasie trwania ubezpieczenia, ale także po jego ustaniu. Ponadto w wymienionych niżej sytuacjach możliwa jest wypłata zasiłku macierzyńskiego w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego.

Poród w czasie ubezpieczenia

Jeżeli po porodzie (w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego) ubezpieczenie chorobowe ustanie, wówczas zasiłek macierzyński wypłaca oddział ZUS właściwy według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.
W okresie ciąży i po porodzie (w czasie urlopu macierzyńskiego) pracownica jest chroniona przed rozwiązaniem stosunku pracy. Może się jednak zdarzyć, że po porodzie sama z własnej inicjatywy rozwiąże stosunek pracy albo rozwiązanie umowy o pracę nastąpi bez wypowiedzenia z jej winy. Wówczas za okres po rozwiązaniu stosunku pracy (po ustaniu ubezpieczenia chorobowego) zasiłek macierzyński wypłaci oddział ZUS, właściwy według jej miejsca zamieszkania.
PRZYKŁAD: ZASIŁEK W CZASIE I PO USTANIU UBEZPIECZENIA
Pracownica będąca w ciąży wypowiedziała umowę o pracę 1 października 2008 r. 23 września 2008 r. urodziła swoje pierwsze dziecko i na jej wniosek został jej udzielony urlop macierzyński od 23 do 30 września 2008 r. Za ten okres pracodawca wypłacił pracownicy zasiłek macierzyński. Natomiast za okres od 1 października 2008 r. do 26 stycznia 2009 r. zasiłek macierzyński będzie jej wypłacał oddział ZUS, właściwy dla miejsca jej zamieszkania.

Umowa terminowa

Gdy z pracownicą zawarto umowę o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, pracodawca ma obowiązek umowę tę przedłużyć do dnia porodu. Od dnia porodu pracownica ma prawo do zasiłku macierzyńskiego. Z uwagi, że ostatnim dniem trwania stosunku pracy jest dzień porodu, za który pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński, wypłaty zasiłku za ten jeden dzień powinien dokonać pracodawca. Natomiast za pozostały okres przypadający po ustaniu ubezpieczenia chorobowego zasiłek wypłaca oddział ZUS. Możliwe jest jednak, by wpłaty zasiłku macierzyńskiego za cały okres, także za dzień porodu, w którym pracownica pozostaje jeszcze zatrudniona na podstawie stosunku pracy, dokonał oddział ZUS.
PRZYKŁAD: WYPŁATA ZASIŁKU PO ROZWIĄZANIU UMOWY
Pracodawca uprawniony do wypłaty zasiłków w razie choroby i macierzyństwa zawarł z pracownicą umowę o pracę na czas określony do 30 września 2008 r. W sierpniu 2008 r. pracownica przedłożyła pracodawcy zaświadczenie, że jest w siódmym miesiącu ciąży. Pracodawca miał zatem obowiązek przedłużyć umowę o pracę do dnia porodu. Poród nastąpił 15 października 2008 r. Jest to ostatni dzień, w którym trwał stosunek pracy. Za ten dzień pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński, który powinien wypłacić pracodawca. Za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, tj. od 16 października 2008 r. zasiłek macierzyński będzie wypłacał oddział ZUS. Pracodawca zdecydował, że wypłatę zasiłku macierzyńskiego za cały okres przekaże oddziałowi ZUS, który będzie wypłacał zasiłek od 15 października 2008 r.

Poród po ustaniu ubezpieczenia

Zasiłek macierzyński w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego przysługuje, gdy rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży pracownicy nastąpiło w związku z ogłoszeniem upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu. W takim przypadku zasiłek macierzyński przysługuje za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego, która przypada po porodzie, czyli w wymiarze skróconym o dwa tygodnie w stosunku do wymiaru urlopu określonego w kodeksie pracy.
Pracownicy, z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono w tym okresie innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, a następnie od dnia porodu zasiłek macierzyński.
Przedstawiona wyżej zasada ma także zastosowanie do pracownicy korzystającej z urlopu wychowawczego, z którą rozwiązano stosunek pracy z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy w okresie ciąży i której nie zapewniono innego zatrudnienia.
Rozważmy powyższe na podstawie następującego stanu faktycznego: pracownica wystąpiła z wnioskiem o udzielenie urlopu wychowawczego od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r. i w trakcie tego urlopu zaszła po raz kolejny w ciążę. Przewidywany termin porodu lekarz określił w zaświadczeniu lekarskim na dzień 17 listopada 2008 r. W tym czasie pracodawca z przyczyn ekonomicznych zmuszony był zlikwidować firmę i w związku z tym z pracownicą rozwiązano stosunek pracy z dniem 31 października 2008 r. Z tym dniem zakończył się także udzielony pracownicy urlop wychowawczy. Ponieważ po likwidacji firmy pracodawca nie zapewnił pracownicy innego zatrudnienia, do dnia porodu będzie jej przysługiwał zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Natomiast od dnia porodu będzie miała prawo do zasiłku macierzyńskiego w wymiarze 18 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka (20 tygodni skrócone o 2 tygodnie) albo w wymiarze 26 tygodni (28 tygodni skrócone o 2 tygodnie) w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
PRZYKŁAD: PORÓD PO USTANIU STOSUNKU PRACY
Z pracownicą będącą w ciąży rozwiązano stosunek pracy 30 września 2008 r. z powodu likwidacji pracodawcy. 1 października 2008 r. urodziła dziecko i od tego dnia oddział ZUS, właściwy według jej miejsca zamieszkania, podjął wypłatę zasiłku macierzyńskiego. Ponieważ był to drugi poród byłej pracownicy, zasiłek macierzyński przysługuje jej w wymiarze 18 tygodni (20 tygodni skrócono o dwa tygodnie), tj. od 1 października 2008 r. do 3 lutego 2009 r.
PRZYKŁAD: ZASIŁEK W WYSOKOŚCI MACIERZYŃSKIEGO
Z powodu ogłoszenia upadłości zakładu pracy rozwiązano umowę o pracę z pracownicą będącą 30 września 2008 r. Przewidywany termin porodu lekarz określił na dzień 12 grudnia 2008 r. Ponieważ na okres po ustaniu zatrudnienia pracownicy nie zapewniono innego zatrudnienia, od 1 października do dnia porodu ma prawo do zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek ten oraz zasiłek macierzyński od dnia porodu będzie wypłacał oddział ZUS, właściwy według jej miejsca zamieszkania.

Dokumentowanie uprawnień

W celu ustalenia prawa i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przez oddział ZUS za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, poza dokumentami wymienionymi w tabeli, konieczne jest złożenie zaświadczenia płatnika składek na druku ZUS Z-3 (w przypadku wypłaty zasiłku pracownicy) lub ZUS Z-3a (gdy zasiłek przysługuje ubezpieczonej innej niż pracownica) oraz pisemnego oświadczenia ubezpieczonej o urodzeniu pierwszego lub kolejnego dziecka.
Podstawa prawna
• Art. 29 ust. 1, art. 30, art. 53 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.).
• Par. 1 ust. 2, par. 12, 14, 15 i 17 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. nr 65, poz. 742 z późn. zm.).
• Art. 177 par. 3, art. 180 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).