Katalog osób podlegających powszechnemu obowiązkowi jest bardzo szeroki. Mimo to nie obejmuje całego społeczeństwa. Osoby, które mieszkają na terytorium RP, a nie zostały nim objęte mogą wystąpić do funduszu z wnioskiem o zawarcie umowy.

Ustawa o świadczeniach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z zm.) w art. 66 ust. 1 wskazuje grono podmiotów, które podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu. Należą do niech między innymi: pracownicy, rolnicy, żołnierze, funkcjonariusze służb specjalnych i mundurowych, emeryci, renciści, dzieci, bezrobotni. Członkowie wskazanych w ustawie grup nie mogą zrezygnować z opłacania składek, a tym samym podlegania pod ubezpieczenie, gdyż to pracodawca, szkoła, ZUS lub inny właściwy podmiot przekazuje je do funduszu.

Te z osób, które nie zostały wskazane w przepisie mogą korzystać z usług polskiej służby zdrowia, ale zanim do tego dojdzie muszą zawrzeć z Narodowym Funduszem Zdrowia odpowiednią umowę i opłacić składki. Warunkiem dodatkowym jest zamieszkanie na terenie Polski.

By rozpocząć procedurę zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia zainteresowany musi wypełnić odpowiedni wniosek, dostępny w internecie lub w delegaturze NFZ. Niezbędnymi przy zawieraniu umowy dokumentami są: dokument potwierdzający tożsamość wnioskodawcy oraz zaświadczenie dotyczące ostatniego okresu podlegania ubezpieczeniu. Jest to istotne ponieważ pomaga ustalić czy przy zawarciu umowy trzeba będzie uiścić opłatę dodatkową a jeśli tak to w jakiej wysokości. Opłata dotyczy tych osób, które nie podlegały ubezpieczeniu dłużej niż 3 miesiące. Po tym czasie stawka rośnie wraz z czasem pozostałym bez uiszczenia składek.

Z uiszczania opłaty zwolnienie są między innymi: doktoranci, osoby na stażu adaptacyjnym, członkowie zakonów.

W wyjątkowych sytuacjach omawiany koszt może zostać rozłożony na raty.

7 dni po podpisaniu umowy zainteresowany musi zgłosić ten fakt w ZUSie, a następnie co miesiąc składać deklarację rozliczeniową ZUS DRA.

W grudniu 2015 roku składka wynosi 367,37 zł.

Umowę dotyczącą dobrowolnego ubezpieczenia można rozwiązać na dwa sposoby. Pierwszym jest pisemny wniosek ubezpieczonego. Drugim jest poinformowanie NFZ, gdy powstanie obowiązek ubezpieczenia z innego tytułu.

Jeżeli ubezpieczony przez miesiąc nie uiszcza opłaty składkowej gwarancja ubezpieczeniowa ustępuje.