Pan Andrzej jest mechanikiem, prowadzi niewielki warsztat. – Zatrudniam kilku pracowników, wszystkich na umowę o pracę. Niestety, ostatnio sytuacja finansowa firmy nie jest najlepsza, jestem pewny, że będę miał zaległości w opłacaniu składek. Spotyka mnie to po raz pierwszy, nie wiem, czy mogę starać się o umorzenie albo rozłożenie ich na raty, a jeśli tak – to czy dotyczy to wszystkich należności, czy tylko części. Nie chcę likwidować warsztatu ani zwalniać pracowników, ale w tej sytuacji poważnie się nad tym zastanawiam – martwi się nasz czytelnik.
Od dziś wchodzą w życie korzystne dla przedsiębiorców zmiany w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych – zmieniają się możliwości udzielania ulgi na należności w części finansowanej przez ubezpieczonych. Zmiana ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych została uchwalona w kwietniu tego roku, jednak ze względu na vacatio legis wejdzie w życie dopiero teraz.
Dotychczas można było odroczyć lub rozłożyć na raty spłatę wszystkich składek za osobę prowadzącą działalność gospodarczą, a także rentowych, chorobowych, wypadkowych, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych. Możliwość nie dotyczyła składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących ich płatnikami, czyli za ubezpieczenie emerytalne i zdrowotne zatrudnionych pracowników. Te trzeba było zapłacić w ciągu 14 dni. Pracodawcy często podkreślali, że na raty mogą rozłożyć tak naprawdę tylko połowę zadłużenia, bo składki, które odroczeniu nie podlegały, stanowiły znaczną część kosztów. Ponadto, było to często dla nich barierą nie do przejścia, bo aby skorzystać z układu ratalnego, musieli jeszcze przed zawarciem umowy z ZUS opłacić część składek finansowanych przez pracownika. Dla dużej części osób był to warunek, który uniemożliwiał zawarcie takiej umowy. Z drugiej jednak strony niemożność rozłożenia na raty części składki emerytalnej była korzystna dla pracowników – musiała być zapłacona niezależnie od sytuacji przedsiębiorcy. Pracodawca tracił, ale pracownik nie miał przerwy w okresie składkowym, a brak zapłaconej składki przekłada się dla niego na niższą emeryturę.
Teraz możliwość rozłożenia na raty lub odroczenia dotyczy wszystkich składek. Oczywiście nie oznacza to, że automatycznie zakład wyrazi na to zgodę. Wniosek o przyznanie ulgi musi być wyczerpująco umotywowany i powinien wskazywać, że jej zastosowanie jest uzasadnione szczególnymi okolicznościami, z powodu których nasz czytelnik nie jest w stanie jednorazowo uregulować należności z tytułu składek. Warto też pamiętać, że jest to rozwiązanie o wyjątkowym charakterze – co do zasady opłacanie należnych składek powinno być terminowe.
Aby prośba o udzielenie ulgi była rozpatrywana, trzeba spełnić określone warunki. Przede wszystkim do wniosku należy dołączyć dokumentację umożliwiającą ocenę zasadności udzielenia ulgi. Jeśli przedsiębiorca w ciągu 14 dni od wezwania przez ZUS nie złoży dokumentacji albo nie zaznaczy, o jaką pomoc się ubiega, jego wniosek będzie pozostawiony bez rozpoznania. Należy też pamiętać o uregulowaniu kosztów egzekucyjnych, jeśli zadłużenie objęte jest egzekucją – dłużnik może również wystąpić z wnioskiem o rozłożenie kosztów egzekucyjnych na raty. Po złożeniu wniosku o ulgę płatnik (czyli przedsiębiorca) musi pamiętać o terminowym opłacaniu bieżących składek w pełnej wysokości.
Warto tu również zaznaczyć, że od przyszłego roku każdy przedsiębiorca, który będzie miał wątpliwości, jakie dokumenty musi złożyć albo na jaką dokładnie może liczyć pomoc, będzie mógł skorzystać z usług doradcy ds. ulg i umorzeń. To nowe stanowisko w ZUS tworzone jest właśnie po to, by możliwie w jak największym stopniu pomóc płatnikom. Obecnie działają one w kilku pilotażowych oddziałach, ale od 2016 r. będą istniały we wszystkich placówkach.
Uwaga
Złożenie wniosku nie gwarantuje udzielenia ulgi i nie stanowi ustawowej przesłanki do zawieszenia postępowania egzekucyjnego. W razie odmowy dłużnik musi uregulować zadłużenie wraz z odsetkami za zwłokę, naliczonymi do dnia zapłaty włącznie
Czas spłaty uzgodniony z ZUS
Rozłożenie należności z tytułu składek na raty daje możliwość uregulowania ich w dłuższym okresie, który zostaje uzgodniony z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Nie będzie wówczas konsekwencji w postaci przymusowego dochodzenia należności w trybie egzekucji. Ustalony harmonogram spłaty określający liczbę rat uzależniony jest od możliwości płatniczych zobowiązanego. Dla płatników, którzy obecnie prowadzą działalność, odroczona spłata należności z tytułu składek stwarza możliwość dalszego funkcjonowania na rynku, przy jednoczesnym braku obaw o wystąpienie nieodwracalnych skutków, jakie niesie prowadzenie postępowania egzekucyjnego. W przypadku osób nieprowadzących już działalności pozwala natomiast na zachowanie odpowiedniego poziomu egzystencji.
Możliwe jest również umorzenie należności, jednak z uwagi na obowiązujące przepisy może ono nastąpić tylko w przypadku stwierdzenia całkowitej nieściągalności (np. w razie śmierci dłużnika) lub ze względu na ważny interes osoby zobowiązanej.
Podstawa prawna
Art. 23, art. 28–32 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 121).