Prawo to może przysługiwać po osiągnięciu limitu wieku, o ile uprawniony uczy się na ostatnim roku studiów. Ustalenie tego zależy od zapisów regulaminu szkoły wyższej
Członkom rodziny zmarłej osoby przysługuje prawo do renty rodzinnej, jeśli zmarły w chwili śmierci miał prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub choćby spełniał warunki do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przysługuje ono także studentom, choć nierzadko jego realizacja bywa kwestionowana przez ZUS.
Prawo do renty rodzinnej określa ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej – ustawa emerytalna). Zgodnie z art. 65 ust. 1 tej ustawy renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przysługuje ona także członkom rodziny osoby, która pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (art. 66 ww. ustawy).
Zasady ogólne
Krąg osób uprawnionych do renty rodzinnej jest dość szeroki. Przysługuje ona przede wszystkim małżonkowi zmarłego (wdowie lub wdowcowi) oraz dzieciom zmarłego, dzieciom drugiego małżonka oraz dzieciom przysposobionym, w niektórych wypadkach także wnukom, rodzeństwu, rodzicom.
Jeżeli chodzi o dzieci, to prawo do renty rodzinnej przysługuje w myśl art. 68 ustawy emerytalnej dzieciom własnym, dzieciom drugiego małżonka i dzieciom przysposobionym:
1) do ukończenia 16 lat;
2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo
3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.
Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów (ust. 2).
Nie tylko wpis na listę
Okres pobierania nauki warunkujący prawo do renty obejmuje nie tylko okres efektywnego uczestniczenia w zajęciach objętych programem nauczania, lecz także okres wakacji, urlopu zdrowotnego czy urlopu dziekańskiego dla studenta wyższej uczelni, jak również przerw w edukacji wynikających ze skreślenia z listy uczniów i ponownego przyjęcia w ich poczet. Bez znaczenia pozostaje tu przyczyna wydłużenia czasu nauki czy studiowania, ale za niewystarczające uznaje się samo zapisanie się do szkoły lub na studia, jeżeli dziecko nie uczestniczy w żadnych zajęciach, nie pisze prac kontrolnych, nie uzyskuje zaliczeń i nie przystępuje do egzaminów, co ostatecznie powoduje skreślenie go z listy uczniów czy studentów.
W praktyce wiele sporów budzi realizacja prawa do renty rodzinnej przez studentów kończących studia. Przy czym mogą to być także studia zagraniczne, które kończą się uzyskaniem tytułu zawodowego. Artykuł 68 ust. 2 ustawy emerytalnej wymaga wyraźnie spełnienia dwóch warunków do uzyskania renty rodzinnej na okres do końca ostatniego roku studiów. Są to:
● nauka na ostatnim roku studiów w szkole wyższej,
● osiągnięcie 25 lat na ostatnim roku studiów.
Przy czym określenie ostatniego roku studiów wyższych dla celów przedłużenia prawa do renty rodzinnej następuje na podstawie postanowienia regulaminu studiów obowiązującego w konkretnej szkole wyższej. Zatem to treść regulaminu uczelni decyduje o tym, na którym roku studiów kształci się student. Istotne jest także, że renta przysługuje tu do zakończenia tego konkretnego (ostatniego) roku studiów, na którym uprawniony ukończył 25 lat życia, a nie zawsze do ukończenia studiów.
Co z wakacjami
W orzecznictwie sądowym przyjmuje się liberalnie, że jeśli student będąc na przedostatnim roku studiów, zdał wszystkie wymagane egzaminy w czerwcu i obchodził urodziny przed rozpoczęciem zajęć w nowym roku akademickim, zachowuje prawo do renty rodzinnej do zakończenia ostatniego roku studiów (uchwała Sądu Najwyższego z 23 lutego 1989 r., sygn.. akt III UZP 3/89). Podobnie wskazywano w wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 6 marca 2013 r. (sygn. akt III AUa 59/13), gdzie stwierdzono, że „ustalenie daty, w której dziecko pobierające rentę rodzinną było na ostatnim roku studiów w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej, następuje na podstawie wpisu na ostatni rok studiów dokonanego w oparciu o regulamin obowiązujący daną uczelnię, a osoba, która ukończyła wiek 25 lat życia po ukończeniu nauki na przedostatnim roku studiów, a przed rozpoczęciem zajęć na ostatnim roku, nie traci uprawnienia do renty rodzinnej”. Może się więc zdarzyć, że w przypadku urodzonych latem prawo do renty rodzinnej zostanie przedłużone praktycznie do 26. roku życia.
Podyplomowe się nie liczą
W orzecznictwie uznaje się, że ostatni rok studiów w szkole wyższej w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej nie odnosi się jednak do studiów podyplomowych (np. wyrok SN z 13 stycznia 2006 r., sygn. akt I UK 155/05). W kontekście prawa do renty rodzinnej należy opowiedzieć się za węższym rozumieniem pojęcia „studia w szkole wyższej”, a więc odpowiadającym zdefiniowanemu w ustawie z 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 572 ze zm.) pojęciu studiów wyższych (art. 2 ust. 1 pkt 5). Uzasadniano to tym, że ukończenie studiów magisterskich równoznaczne jest z uzyskaniem kwalifikacji do wykonywania zawodu zgodnego z kierunkiem studiów i oznacza zakończenie procesu kształcenia się w szkole, w okresie którego przysługuje renta rodzinna. Natomiast odbycie studiów podyplomowych po uzyskaniu tytułu magistra studiów wyższych nie jest środkiem do uzyskania możliwości samodzielnego utrzymania się, lecz służy podwyższeniu kwalifikacji zawodowych. Za studia w szkole wyższej nie uznaje się także odbywania aplikacji radcowskiej (wyrok SN z 7 grudnia 2010 r., sygn. akt I UK 189/10).
Ważne
Na prawo do renty rodzinnej nie wpływa powtarzanie roku albo urlop dziekański
Podstawa prawna
Art. 65 ust. 1, art. 66 i 68 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.).