Utworzyliśmy fundację. Mamy powołany zarząd i radę fundacji. Rada jest drugim obok zarządu organem o charakterze nadzorczym. Mamy wątpliwości, czy członkowie tej rady – podobnie jak w spółkach handlowych – podlegają ubezpieczeniom społecznym w ZUS. Słyszeliśmy, że trzeba rozpatrywać faktyczne funkcje organu, nie jego nazwę.
Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba przede wszystkim zbadać przepisy regulujące strukturę fundacji. Zgodnie z ustawą o fundacjach jedynym obligatoryjnym jej organem jest zarząd. Pozwala ona jednak na zawarcie w statucie postanowień umożliwiających powołanie obok zarządu innych organów, bez wskazania jakiejkolwiek nazwy lub formy tego organu. Przepisy nie ustanawiają więc dla fundacji obligatoryjnego powołania rady nadzorczej o takim charakterze, jaki posiada w spółkach handlowych.
Natomiast z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) wynika, że obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne spoczywa na płatniku składek i dotyczy osób, które podlegają tym ubezpieczeniom z uwagi na posiadanie odpowiedniego tytułu do tych ubezpieczeń. Zamknięty katalog takich osób został określony w art. 6 ust. 1 ustawy systemowej. Co również istotne, od 1 stycznia 2015 r. zgodnie z dodanym pkt 22 do art. 6 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są członkami rad nadzorczych wynagradzanymi z tytułu pełnienia tej funkcji. Z literalnego brzmienia dodanego pkt 22 wynika, że obowiązek ten dotyczy wszystkich członków rad nadzorczych, którzy pobierają wynagrodzenie z tego tytułu, bez względu na posiadanie innego tytułu ubezpieczeń. Obowiązek ten dotyczy członków rad nadzorczych firm, w których taki organ występuje. Nie będą więc objęci tym obowiązkiem członkowie organów sprawujących funkcje tożsame lub zbliżone do rad nadzorczych, ale o innych nazwach. Podobne stanowisko zajął ZUS w piśmie z 21 kwietnia 2015 r. (znak DI/100000/43/336/2015).
Taka interpretacja znajduje również uzasadnienie w ogólnych regułach stosowania przepisów prawa ubezpieczeń społecznych. Trzeba bowiem odnotować, że zgodnie z generalną zasadą wykładni tych przepisów powinno się dokonywać w sposób ścisły, przy użyciu językowych dyrektyw interpretacyjnych (tak np. wyrok Sądu Najwyższego z 9 listopada 1999 r., sygn. akt II UKN 187/99). Wyznacza to w zasadzie pierwszeństwo wykładni językowej w odniesieniu do pozostałych metod analizy przepisów. W rezultacie zawodne jest stosowanie wykładni systemowej, historycznej lub celowościowej (tak: uchwała składu siedmiu sędziów SN z 11 grudnia 2008 r., sygn. akt I UZP 6/08).
Z opisu rozpatrywanej sytuacji wynika, że w fundacji działa rada fundacji, która jest organem nadzorczym i sprawuje określone czynności zbliżone zakresem do rad nadzorczych występujących w spółkach handlowych. Nie jest to jednak rada nadzorcza w rozumieniu ustawy systemowej, a to sprawia, że członkostwo w niej nie jest tytułem do ubezpieczeń. Wynagrodzenie członków rady nie powinno być więc pomniejszane o składki.
Ważne
Tylko członkostwo w radzie nadzorczej spółki handlowej jest tytułem do ubezpieczeń
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 22, art. 9 ust. 4 i 9 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 5 ust. 1 ustawy z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (t.j. Dz.U. z 1991 r. nr 46, poz. 203).