Przedsiębiorstwa będą musiały prowadzić ich ewidencję i przekazywać do funduszu miesięczne informacje o kwotach obniżek. Zakres tych obowiązków ustali minister pracy w rozporządzeniu.
Uchwalona tuż przed końcem kadencji Sejmu ustawa z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (czeka na publikację w Dzienniku Ustaw, powinno to nastąpić do 17 listopada 2015 r.) zawiera kompleksową modyfikację przepisów regulujących zasady udzielania ulg w obowiązkowych wpłatach na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Zmiany dotyczą m.in. sposobu ich obliczania, wykorzystania i dokumentowania. Nowelizacja wprowadza również sankcje za postępowanie wbrew nowym przepisom.
Liczy się najniższa pensja
Najważniejszą ze zmian jest zmniejszenie wysokości obniżenia we wpłacie na PFRON, którą to płatność musi uiścić firma niezatrudniająca 6 proc. osób z dysfunkcjami zdrowotnymi. Pracodawca może uzyskać ulgę, o ile zakupi on produkcję lub usługę (z wyjątkiem handlu) od przedsiębiorstwa, który spełnia kryteria do jej udzielania. Obecnie może ona sięgać maksymalnie nawet 80 proc. kwoty, którą taki zakład pracy powinien przekazać na fundusz. Natomiast od 1 lipca 2016 r., kiedy nowelizacja wejdzie w życie, będzie to maksymalnie 50 proc. Wprawdzie sama kwota obniżenia może się okazać wyższa, ale firma i tak nie będzie mogła zmniejszyć sobie wpłaty o więcej niż połowę. Dodatkowo będzie też miała mniej czasu na wykorzystanie przysługującej jej ulgi. Okres ten skróci się z 12 do 6 miesięcy od momentu uzyskania od pracodawcy udzielającego ulgi informacji o jej kwocie.
Na skutek nowelizacji zmniejszy się też sama wartość udzielanych obniżeń we wpłatach. Na ich wysokość wpływa przede wszystkim kwota wynagrodzeń pracowników ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności w firmie, która może dawać ulgi, oraz wskaźnik przychodów. Od połowy przyszłego roku, niezależnie od tego, ile będą wynosić pensje wspomnianej grupy zatrudnionych, przy wyliczaniu obniżenia będzie i tak brana pod uwagę kwota najniższego wynagrodzenia. Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.) w art. 2 wskazuje, że przez to pojęcie rozumiana jest kwota minimalnej płacy z poprzedniego roku kalendarzowego, w związku z czym znajdzie ona zastosowanie również w przypadku obliczania wysokości ulg.
Poza tym nowe przepisy przewidują, że przy wyliczaniu kwoty obniżenia firma może uwzględnić zatrudnienie i wynagrodzenie wyłącznie tych osób, które wykonują swoje obowiązki zawodowe na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę.
- To zaś oznacza, że nie będzie już możliwe uwzględnianie pracowników zatrudnionych na podstawie np. powołania lub mianowania – mówi Edyta Sieradzka, wiceprezes Ogólnopolskiej Bazy Pracodawców Osób Niepełnosprawnych.
Nowelizacja przewiduje jednak w tym zakresie przepis przejściowy (art. 2 ust. 4). Zakłada on, że wspomniane ograniczenie zacznie obowiązywać dopiero po 6 miesiącach od jej wejścia w życie, czyli od 1 stycznia 2017 r.
Dodatkowo doprecyzowane zostały warunki pozwalające firmie na spożytkowanie uzyskanej ulgi. Zalicza się do nich: udokumentowanie zakupu produkcji lub usługi fakturą, uregulowanie należności w terminie w niej określonym oraz przedstawienie informacji wystawionej przez firmę co do kwoty obniżenia. Co istotne, w przypadku tego ostatniego wymogu wskazana została data, w której pracodawca mogący udzielać obniżeń ma przekazać taką informację. Powinno to nastąpić niezwłocznie po uregulowaniu zapłaty, ale nie później niż do ostatniego dnia miesiąca następującego po tym, gdy pieniądze powinny być wpłacone.
Sankcje za nieprawidłowości
Kolejna nowość, która czeka firmy udzielające ulg, to konieczność ich szczegółowego dokumentowania. W tym celu trzeba będzie prowadzić ich ewidencję i przekazywać do PFRON miesięczne dane o wystawionych informacjach o kwocie obniżenia. Firmy będą na to miały czas do 20. dnia miesiąca następującego po tym, w którym udzieliły ulgi. Jaki będzie zakres danych gromadzonych w ewidencji oraz jak będą wyglądać formularze przesyłane do funduszu, na razie nie wiadomo, ponieważ kwestia ta będzie uregulowana w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej. Co więcej, będzie w nim też określony wzór samej informacji o udzieleniu ulgi, którą otrzymuje kontrahent firmy ją przyznającej.
Niezastosowanie się do nowych obowiązków będzie skutkować sankcjami pieniężnymi, które będą nakładane w wyniku przeprowadzonej przez PFRON kontroli. Przewiduje je nowo dodawany do ustawy rehabilitacyjnej art. 22b (wprowadza go art. 1 pkt 5 ustawy nowelizującej). Kary będą zróżnicowane w zależności od rodzaju przewinienia.
Jeżeli pracodawca nie zawrze w ewidencji lub druku przekazywanym do PFRON informacji o udzielonych ulgach, to 5 proc. sumy niewskazanych kwot będzie musiał wpłacić do funduszu. Kara za nieterminowe wystawienie kontrahentowi formularza o obniżeniu będzie wynosić 10 proc. kwoty, która będzie w nim widniała. Z kolei 30 proc. od wartości obniżenia wskazanej w informacji będzie musiała zapłacić firma, która w ogóle nie ma prawa do udzielania ulg, bo nie spełnia ustawowych warunków, w tym odpowiedniego wskaźnika niepełnosprawnych pracowników. Kara będzie też mogła być nałożona na pracodawcę za podanie niezgodnych ze stanem faktycznym danych, co skutkuje zawyżeniem kwoty ulgi zawartej w informacji. Sankcja za taką nieprawidłowość ma wynosić trzykrotność kwoty stanowiącej różnicę między rzeczywistą wartością obniżenia a tą wykazaną w informacji.
- Niestety brzmienie całego art. 22b jest nieczytelne i budzi wiele wątpliwości interpretacyjnych. Dotyczy to chociażby tego, co będzie czekać firmę, w sytuacji gdy podanie danych niezgodnych ze stanem faktycznym było efektem niezawinionej pomyłki – podkreśla Mateusz Brząkowski, radca prawny Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych.
Zwraca też uwagę, że firmy będą niejako dwukrotnie karane, bo w ustawie rehabilitacyjnej znajdują się już sankcje przewidujące odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko jej przepisom, w tym grzywna za zgłaszanie nieprawdziwych danych.
Ważne
Okres dla firmy na wykorzystanie przysługującej jej ulgi. skróci się z 12 do 6 miesięcy od momentu uzyskania od pracodawcy udzielającego ulgi informacji o jej kwocie
Okres przejściowy
W związku z tak znacznymi zmianami w zakresie udzielanych obniżeń wpłat na PFRON nowelizacja wprowadza przepisy przejściowe, które odnoszą się do ulg uzyskanych do dnia jej wejścia w życie. Pracodawca, który nabędzie prawo do obniżenia przed 1 lipca 2016 r., może spożytkować je na dotychczasowych zasadach, chociaż nie dłużej niż przez 12 miesięcy, czyli do końca czerwca 2017 r. Ten sam termin wykorzystania obniżeń będzie też dotyczył tych firm, które uzyskały je jeszcze do 31 stycznia 1998 r. Wreszcie pracodawca, który do 1 lipca przyszłego roku zakupi produkcję lub usługę, co pozwoli mu na obniżenie wysokości wpłaty do funduszu, będzie mógł je wykorzystać na podstawie dotychczasowych przepisów.