Poradnia ubezpieczeniowa z 12 listopada 2015 roku.
● Mam zaległości wobec ZUS w związku z prowadzoną przez jakiś czas działalnością gospodarczą. Postępowanie egzekucyjne prowadzone na rzecz ZUS zostało umorzone z powodu bezskuteczności. Ostatnio na mój rachunek bankowy zaczęły wpływać kwoty z podejmowanych przeze mnie dorywczych zajęć. Długi nadal istnieją, czy jest zatem możliwe, aby ZUS ponownie wszczął egzekucję?
Tak. Egzekwowanie nieopłaconych składek na rzecz ZUS odbywa się zazwyczaj w trybie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u.p.e.a.). W przypadku stwierdzenia przez organ, że w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne, egzekucja może zostać umorzona jako bezskuteczna. Wydatkami egzekucyjnymi są koszty faktycznie poniesione przez organ w związku z prowadzeniem egzekucji, których szczegółowy katalog zawiera art. 64b u.p.e.a. Nie stoi to na przeszkodzie ponownemu wszczęciu egzekucji, jeśli tylko zostanie ujawniony majątek lub źródła dochodu zobowiązanego przewyższające kwotę wydatków egzekucyjnych. W razie umorzenia postępowania z tej przyczyny ZUS jako wierzyciel jest zobowiązany stosownie do przepisów ustawy do przeprowadzenia postępowania w celu ustalenia składników majątku dłużnika mogących podlegać zajęciu. Zgodnie bowiem z art. 6 par. 1 u.p.e.a. w razie uchylania się zobowiązanego od wykonania obowiązku wierzyciel powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych.
Jeśli zatem ustalenia wierzyciela, w tym przypadku ZUS, polegają jedynie na ujawnieniu nowego rachunku bankowego płatnika składek albo potwierdzeniu posiadania dotychczasowego rachunku, jednak brak jest informacji o obrotach na tych rachunkach, wszczęcie ponownej egzekucji wydaje się niezasadne, co nie znaczy, że niedopuszczalne, biorąc pod uwagę wymóg dotyczący przekroczenia progu kosztów egzekucyjnych. Jeśli jednak ZUS nie uzyska żadnej informacji z banku dotyczącej ewentualnych obrotów na rachunkach lub, tak jak w opisanym przypadku, potwierdzi wpływy na te rachunki, należy liczyć się z ponownym wszczęciem postępowania egzekucyjnego.
Podstawa prawna
Art. 6 par. 1, art. 59 par. 2, art. 61 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1619 ze zm.).
● Od wielu lat pobieram rentę socjalną przyznaną na stałe na podstawie orzeczenia o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Niedawno wystąpiłam do ZUS o przyznanie renty rodzinnej po zmarłym ojcu. W celu ustalenia, czy spełniam warunki do renty, zostałem skierowany na badanie przez lekarza orzecznika. Lekarz nie stwierdził całkowitej niezdolności do pracy, podobnie jak komisja lekarska po moim sprzeciwie. ZUS wstrzymał mi wypłatę renty socjalnej, mimo że prawo do renty socjalnej zostało przyznane na stałe. Czy mógł tak zrobić?
Wydaje się, że tak. Przesłanką nabycia prawa do renty socjalnej jest całkowita niezdolność do pracy pozostająca w związku z naruszeniem sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej do 25. roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Całkowicie niezdolna do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Bez wątpienia organ rentowy rozpatrując uprawnienia do renty socjalnej, o którą złożono wniosek, będzie opierał się na orzeczeniu stanowiącym podstawę do ustalenia prawa do renty.
Czy jednak może on, niejako z urzędu, zweryfikować na bieżąco prawo do renty socjalnej przyznane na podstawie prawomocnego orzeczenia, jeśli wydane w związku z innym świadczeniem orzeczenie lekarza orzecznika i komisji lekarskiej nie stwierdzają aktualnie całkowitej niezdolności do pracy? Ustawa o emeryturach i rentach z FUS przewiduje, że prawo do świadczeń lub ich wysokość może być ponownie ustalone na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.
W opisanej sprawie nową okolicznością jest aktualne orzeczenie komisji lekarskiej, a zatem wydaje się, że organ rentowy ma prawo zweryfikować uprawnienia do świadczenia. Tym bardziej że orzeczenie komisji lekarskiej stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.
W przypadku wydania przez ZUS decyzji odmawiającej prawa do renty socjalnej zainteresowany powinien złożyć odwołanie do sądu. Ten prawdopodobnie powoła biegłego w celu ustalenia całkowitej niezdolności do pracy, co wobec dotychczasowego nieprzerwanego prawa do renty daje jednak szansę odwołującemu na pozytywną dla niego opinię biegłego, a w konsekwencji – zmianę zaskarżonej decyzji ZUS.
Podstawa prawna
Art. 4 ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 982 ze zm.).
Art. 12 ust. 2, art. 114 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.).
● Jestem członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zamierzam zaangażować w firmie członka rodziny (emeryta) do pełnienia funkcji prokurenta i nie wiem, czy ma to być umowa o pracę, zlecenie, czy może wystarczy sama uchwała zarządu spółki o powołaniu. Czy trzeba będzie w takiej sytuacji odprowadzać za niego składki jak za normalnego pracownika?
To zależy. O podleganiu lub nie obowiązkowi składkowemu wobec ZUS decydować będzie podstawa prawna nawiązania współpracy pomiędzy spółką a przyszłym prokurentem. Zgodnie z art. 1091 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.) prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. W konsekwencji prokura jako szczególna forma pełnomocnictwa wynika z oświadczenia woli mocodawcy i nie musi wynikać z umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej. Należy zaznaczyć, że samo powołanie prokurenta uchwałą zarządu nie oznacza, że powstaje w tym zakresie jakikolwiek stosunek prawny między spółką a prokurentem (oprócz stosunku pełnomocnictwa). Wykonywania obowiązków prokurenta nie można więc utożsamiać z zawarciem umowy o pracę ani umowy cywilnoprawnej ze spółką. Na potwierdzenie takiego stanowiska można przywołać wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 5 marca 2008 r., sygn. akt III AUa 651/07, w którym sąd ten zauważył, że „sama prokura (...) stanowi szczególny rodzaj pełnomocnictwa i nie skutkuje obowiązkami przewidzianymi w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych”.
Katalog podmiotów objętych obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowego zawiera art. 6 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Wyliczenie w nim zawarte obejmujące m.in. umowę o pracę i umowę-zlecenie jest wyczerpujące i ma charakter zamknięty. Prokurent może wykonywać swoje obowiązki na podstawie zarówno umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej, jak i innego stosunku prawnego, np. wyboru przez właściwy organ spółki. O tym decydują strony umowy poprzez złożenie oświadczeń woli o stosownej treści lub organ spółki w formie uchwały.
Przyjąć więc należy, że w odniesieniu do prokurenta otrzymującego wynagrodzenie za pełnienie tej funkcji wyłącznie na podstawie uchwały, np. zarządu spółki, nie powstaje obowiązek opłacania z tego tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Taki bowiem tytuł nie został wymieniony w art. 6 ust. 1 ustawy systemowej. Tym samym wynagrodzenie wypłacone prokurentowi z tytułu pełnionej funkcji na podstawie samego powołania nie będzie podlegało obowiązkowi opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Podobny kierunek interpretacyjny tego przepisu prezentuje ZUS (por. np. pismo ZUS znak DI/100000/43/345/2015 z 1 kwietnia 2015 r.). Podkreślenia wymaga, że bez znaczenia w tej sytuacji jest to, że przyszły prokurent ma ustalone prawo do emerytury.
Podsumowując, można więc stwierdzić, że z tytułu pełnienia funkcji prokurenta na podstawie uchwały o powołaniu nie powstaje obowiązek ubezpieczenia, także więc obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Jeśli zaś prokurent zostanie zatrudniony na podstawie umowy-zlecenia lub umowę o pracę, to składki będą należne na zasadach ogólnych.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.)
● Prowadzę firmę od ponad 20 lat. Zamierzam wprowadzić dla pracowników nagrody za staż pracy (jubileuszówki) na podstawie zarządzeń, które byłyby wydawane co roku. Czy takie świadczenie podlega obowiązkowi składkowemu? Czy znaczenie ma okoliczność, że będzie ono przysługiwać po pewnym okresie pracy (np. 5 latach), ale jej wypłata nastąpi przed upływem tego czasu?
Decydujące znaczenie w tym przypadku ma przede wszystkim częstotliwość i charakter przyznawanego świadczenia. Wynika to ze skomplikowanych uwarunkowań prawnych. Nagrody jubileuszowe nie są świadczeniami obligatoryjnymi uregulowanymi w powszechnie obowiązujących przepisach prawa, a zasady ich przyznawania oraz wypłacania wynikają z obowiązujących u określonego przedsiębiorcy przepisów wewnętrznych, np. regulaminów wynagradzania. Zauważyć też należy, że zgodnie z art. 18 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Za przychody ze stosunku pracy uważa się: wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności:
wynagrodzenia zasadnicze,wynagrodzenia za godziny nadliczbowe,różnego rodzaju dodatki,nagrody,ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona,świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika,wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników nie stanowią natomiast m.in. przychody wskazane w par. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W myśl zaś par. 2 ust. 1 pkt 1 tego rozporządzenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wyłączone są przychody uzyskane tytułem nagrody jubileuszowej (gratyfikacji), jeżeli według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat. Przepis ten znajduje zastosowanie zarówno w sytuacji, gdy uprawnienie do nagrody jubileuszowej wynika z regulaminu wynagradzania, jak i wtedy, gdy uprawnienie to jest przyznawane corocznie, np. na mocy zarządzenia pracodawcy. Taki kierunek interpretacyjny prezentowany jest również przez ZUS (por. np. pismo ZUS z 20 sierpnia 2013 r., znak DI/100000/451/1013/2013).
ZUS w innym piśmie z 15 października 2013 r., znak Dl/100000/451/1118/2013, wyjaśnił pewną istotną zależność. Podkreślił, że „by nagroda jubileuszowa mogła zostać wyłączona z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, nie jest ważne, że będzie wypłacana nie częściej niż co 5 lat, choć jest przyznana zgodnie z obowiązującym prawem i uregulowana w wewnętrznych przepisach spółki, lecz fakt, iż prawo do nagrody uregulowane w wewnętrznych przepisach spółki obwarowane jest zastrzeżeniem, iż przysługuje ona pracownikowi nie częściej niż co 5 lat.(...). Wypłata nagrody może wtedy nastąpić nawet w okresie krótszym, niż 5 lat”.
Należy jednak zachować ostrożność w zakresie sposobu określania i przyznawania tego świadczenia, ponieważ w pewnych okolicznościach może zostać ono uznane przez ZUS np. za roczne wynagrodzenie o charakterze nagrody. Jak z kolei wynika z wyroku Sądu Najwyższego z 12 grudnia 2011 r., sygn. akt I UK 155/11, specjalne wynagrodzenie roczne o charakterze nagrody wchodzi do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.
Decydujące znaczenie dla oceny obowiązku odprowadzania składek od takich świadczeń ustawodawca przypisał więc periodycznemu (jednak nie częstszemu niż co 5 lat) nabywaniu przez pracownika prawa do ich uzyskania na podstawie wewnętrznych przepisów, a nie samej operacji ich wypłaty nawet przed wskazanymi okresami.
Podstawa prawna
Art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Par. 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 1998 r. nr 161, poz. 1106 ze zm.).